ZUS musi wydać nową decyzję i określić wysokość zaległości

Od stycznia do końca listopada 2002 r. nie płaciłem składek do ZUS. W lipcu 2007 r. oddział powiadomił, że mam zapłacić zaległe składki za tamten okres. Wnosiłem o umorzenie tego długu, ale ZUS nie zgodził się. Czy słusznie pobiera zaległości, skoro od terminu ich zapłaty minęło pięć lat? Co mogę zrobić, aby wstrzymać tę egzekucję?

– pyta czytelnik DOBREJ FIRMY.

Obowiązująca do 31 grudnia 2002 r. ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2007 r. nr 11, poz. 74 ze zm.) przewidywała pięcioletni okres przedawnienia. Od 1 stycznia 2003 r. termin ten został wydłużony do dziesięciu lat bez względu na to, czy ZUS podejmował czynności zmierzające do przymusowego dochodzenia zaległych składek, czy nie.

Według większości ekspertów pięcioletni termin powinien być stosowany do zobowiązań powstałych przed 1 stycznia 2003 r., bo ustawa nowelizująca nie zawierała przepisów przejściowych. Dopiero do późniejszych należności można stosować dziesięcioletni termin. Niestety, ZUS inaczej interpretuje te przepisy. Jedyna droga polega na odwołaniu się od decyzji określającej wysokość zadłużenia. U czytelnika ZUS musi najpierw wydać decyzję określającą poziom zaległości, aby oddział mógł skierować zaległe należności do postępowania egzekucyjnego.

Od 30 listopada 2001 r. zmieniła się też ustawa o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. DzU z 2005 r. nr 229, poz. 1954 ze zm.). Od tej daty zgodnie z art. 3a postępowanie egzekucyjne wolno wszcząć, jeżeli zobowiązania wynikały ze złożonej przez płatnika składek na ubezpieczenie społeczne deklaracji rozliczeniowej, w której zamieszczono pouczenie, że stanowią one podstawę wystawienia tytułu wykonawczego.

Wzory deklaracji rozliczeniowych podaje rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 4 grudnia 1998 r. w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących oraz innych dokumentów (DzU nr 149, poz. 982 ze zm.). Jednak dopiero 1 października 2003 r. weszło w życie rozporządzenie zmieniające w sprawie określenia wzorów zgłoszeń do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, imiennych raportów miesięcznych i imiennych raportów miesięcznych korygujących, zgłoszeń płatnika, deklaracji rozliczeniowych i deklaracji rozliczeniowych korygujących oraz innych dokumentów (DzU nr 150, poz. 1457 ze zm.). W tych deklaracjach podano odpowiednie pouczenie. Dlatego egzekucję zobowiązań wynikających z formularzy składanych przed tą zmianą można wszcząć i prowadzić jedynie na podstawie wydanej przez ZUS decyzji określającej wysokość zaległości (art. 3 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji).

Nie zmienia faktu również to, że po nowelizacji ustawy o postępowaniu egzekucyjnym, a przed wydaniem przepisów wykonawczych, ZUS na papierowych deklaracjach rozliczeniowych stawiał pieczątkę zawierającą odpowiednie pouczenie. Wzory deklaracji określono w rozporządzeniu i wolno je zmienić, tylko nowelizując. Nie da rady tego zrobić na podstawie samodzielnego pieczętowania deklaracji przez ZUS.

Zgodnie z art. 47a płatnicy składek muszą przekazywać m.in. deklaracje rozliczeniowe, transmitując dane w formie dokumentu elektronicznego. Jeżeli rozliczają składki za nie więcej niż pięć osób, mogą przekazywać je pisemnie według ustalonego wzoru albo jako wydruk z oprogramowania. Zgodnie z ust. 4 tego przepisu ZUS nie powinien przyjmować dokumentów składanych niezgodnie z tymi wymaganiami, czyli także wtedy, gdy sam opatrzył je pouczeniami.

Niestety, rozporządzenie dostosowano do ustawy o postępowaniu egzekucyjnym dopiero po dwóch latach. Jeżeli więc ZUS wszczął egzekucję na należności z tamtego okresu bez wcześniejszego wydania decyzji, należy wnieść zarzuty dotyczące prowadzenia postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 33 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Powołać się trzeba wówczas na niedopuszczalność takiego postępowania egzekucyjnego. Zarzuty wnosi się do prowadzącego postępowanie egzekucyjne, czyli ZUS. Po umorzeniu postępowania przez organ egzekucyjny ZUS musi wydać decyzję, od której należy odwołać się do sądu.