Przedsiębiorca, który podlega ubezpieczeniom społecznym, co miesiąc musi opłacać do ZUS składki od podstawy równej 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia, tj. 2433 zł w 2016 r. albo 555 zł, jeżeli spełnia warunki do uiszczania składek na preferencyjnych warunkach.

Zdecydowanie niższe obciążenia ponoszą rolnicy, bo ci, którzy jednocześnie prowadzą działalność gospodarczą, mają preferencje w opłacaniu składek. Niektórzy z nich mimo biznesu nie muszą do ZUS uiszczać żadnych danin. Aby jednak skorzystać z tych korzystniejszych zasad, trzeba spełnić pewne warunki. Rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu społecznemu w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (KRUS) przez co najmniej trzy lata, rozpocznie prowadzenie działalności gospodarczej lub współpracę przy niej, nadal mu podlega, jeżeli:

- złoży w KRUS oświadczenie o wyborze tego ubezpieczenia w ciągu 14 dni od startu działalności lub współpracy,

- w okresie prowadzenia działalności lub współpracy nadal prowadzi działalność rolniczą obejmującą obszar użytków o powierzchni powyżej 1 ha przeliczeniowego lub w dziale specjalnym,

- nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym,

- nie ma prawa do emerytury lub renty albo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych,

- kwota podatku dochodowego za poprzedni rok z działalności nie przekracza 2528 zł.

Kwota podatku od działalności wpływa także na możliwość pozostania rolnika lub domownika w ubezpieczeniu społecznym rolników w kolejnych latach.

Zaświadczenie albo oświadczenie o wysokości podatku rolnik (domownik) składa do 31 maja każdego roku, jeżeli w dalszym ciągu prowadzi działalność, współpracuje przy niej i chce należeć do KRUS. Jeśli nie dotrzyma tego terminu, jego ubezpieczenie rolnicze ustaje z dniem, do którego rolnik lub domownik musiał złożyć zaświadczenie albo oświadczenie w KRUS.

Na wniosek zainteresowanego termin ten może zostać przywrócony, jeżeli udowodni, że nie zachował go wskutek zdarzeń losowych. Jeżeli więc rolnik (domownik) nie złożył na czas informacji o podatku, KRUS wyłączy go z ubezpieczenia społecznego rolników. W konsekwencji będzie musiał podlegać ZUS.

Jednak nawet po wydaniu przez KRUS decyzji o wyłączeniu z ubezpieczenia rolniczego można ubiegać się o przywrócenie terminu na złożenie zaświadczenia (oświadczenia) o po- datku. Rolnik lub domownik powinien wówczas wystąpić do KRUS o przywrócenie terminu, wskazując przyczynę, która uniemożliwiła mu jego dotrzymanie, np. chorobę ograniczającą swobodne poruszanie się i załatwienie spraw urzędowych.

Zdarzenie losowe należy udowodnić. Można to wykazać zarówno zaświadczeniem lekarskim stwierdzającym niezdolność do pracy, jak i potwierdzającymi zeznaniami świadków.

Jeżeli rozstrzygnięcie KRUS będzie pozytywne, po przedstawieniu zaświadczenia (oświadczenia) rolnik będzie mógł pozostać w ubezpieczeniu rolniczym. Gdy natomiast KRUS nie uwzględni wniosku rolnika od niekorzystnego dla niego rozstrzygnięcia, może odwołać się do sądu za pośrednictwem jednostki KRUS, która wydała decyzję. W odwołaniu podaje, dlaczego nie dotrzymał terminu, i wskazuje potwierdzające to dowody, np. zeznania świadków. Wówczas w toku postępowania sąd oceni tę sytuację i wyda wyrok. Oddali odwołanie, gdy uzna, że rolnik nie wykazał, że wystąpiła przyczyna losowa uniemożliwiająca mu dotrzymanie terminu. Zmieni zaś decyzję KRUS, gdy okoliczność tę udowodni.

Oczywiście każda ze stron, a więc zarówno rolnik, jak i KRUS, może złożyć apelację od niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia.