Zasady liczenia zasiłku rodzą sporo wątpliwości, gdy chodzi ?o świadczenie dla pracownicy, która zachorowała tuż przed końcem wychowawczego lub rodzi kolejne dziecko jeszcze podczas tego urlopu.

- Zatrudniamy pracownicę na czas nieokreślony od 1 lutego 2007 r. Przez dwa lata przebywała na urlopie wychowawczym, który skończył się ?17 marca 2014 r. Od 18 marca przyniosła natomiast zwolnienie lekarskie na 21 dni z kodem B. Jak należy ustalić ?w tym przypadku wynagrodzenie chorobowe, jeśli pracownica ma stałe wynagrodzenie określone w umowie ?o pracę, ale w trakcie wychowawczego osoby na jej stanowisku otrzymały podwyżkę? Czy należy uwzględnić nadgodziny, które wypracowała przed tym urlopem? – pyta czytelnik.

Podstawą wymiaru świadczenia za czas choroby będzie w tym przypadku wynagrodzenie pracownicy określone w umowie ?o pracę po podwyżce, którą kobieta otrzymałaby w trakcie urlopu wychowawczego. Kwotę tę należy pomniejszyć o równowartość składek na ubezpieczenia społeczne, jakie sfinansowałaby pracownica (tj. 13,71 proc. przychodu).

Podstawy wynagrodzenia chorobowego nie należy zwiększać ?o płacę za godziny nadliczbowe. Jest to bowiem składnik uwzględniany tylko wtedy, gdy faktycznie został wypłacony danemu pracownikowi. Ponieważ pracownica go nie dostała przez ostatni rok, nie ma podstaw, żeby w podstawie uwzględnić płacę za pracę nadliczbową należną za marzec 2014 r. innym pracownikom.

Ogólne zasady

Wynagrodzenie za czas choroby, tak samo jak zasiłek chorobowy, nie przysługuje za okresy niezdolności do pracy przypadające w czasie urlopu bezpłatnego lub wychowawczego. Tak wynika ?z art. 92 § 3 pkt 2 kodeksu pracy ?w związku z art. 12 ust. 2 pkt 2 ustawy z 25 czerwca 1999 r. ?o świadczeniach pieniężnych ?z ubezpieczenia społecznego ?w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 159; dalej ustawa zasiłkowa).

W czasie tych urlopów pracownik nie podlega ubezpieczeniu chorobowemu. Dlatego też, jeśli w tym czasie zachoruje, nie uzyska prawa do świadczeń z tego tytułu.

Zwolnienie ponad urlop

Jednak świadczenie chorobowe przysługuje, gdy niezdolność do pracy, która rozpoczęła się ?w trakcie urlopu bezpłatnego lub wychowawczego, trwa nieprzerwanie po zakończeniu tego wolnego.

Przykład

Absencja w części płatna

Pracownica przebywała na urlopie wychowawczym udzielonym jej do ?12 marca 2014 r. 1 marca zachorowała. Przedstawiła zwolnienie lekarskie na okres od 1 do 28 marca 2014 r. Miała prawo do wynagrodzenia chorobowego po zakończonym urlopie wychowawczym, tj. od 13 marca. ?Choć niezdolność do pracy powstała, gdy kobieta przebywała na urlopie wychowawczym, świadczenie przysługuje jej za czas przypadający (nieprzerwanie) po zakończeniu tego wolnego.

Dni choroby, które przypadają na czas trwania urlopu bezpłatnego lub wychowawczego, nie należy wliczać ani do limitu, za który pracownikowi przysługuje wynagrodzenie chorobowe, ani do okresu zasiłkowego. Tak wynika ?z art. 12 ust. 3 ustawy zasiłkowej.

Nie zawsze 12 miesięcy

Wysokość wynagrodzenia chorobowego oblicza się – tak samo jak zasiłek – biorąc pod uwagę przeciętne wynagrodzenie pracownika, wypłacone mu za ?12 miesięcy poprzedzających ten, w którym zachorował.

Przez wynagrodzenie należy rozumieć przychód stanowiący podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie chorobowe po odliczeniu składek społecznych finansowanych przez zatrudnionego (zwykle 13,71 proc.).

Zdarza się, że bezpośrednio przed uzyskaniem prawa do zasiłku macierzyńskiego pracownica przez cały okres 12 miesięcy, ?z których powinna zostać ustalona podstawa wymiaru świadczenia, nie otrzymała wynagrodzenia, bo korzystała z urlopu wychowawczego lub bezpłatnego. Płatnik zasiłku powinien wtedy naliczyć wysokość świadczenia, stosując zasady obowiązujące pracownika, który zachorował w pierwszym dniu zatrudnienia.

Zatem podstawa wymiaru świadczenia zależy od sposobu wynagradzania pracownika określonego w umowie o pracę. Przy pensji:

- ?stałej – podstawą zasiłku jest wynagrodzenie w wysokości przysługującej pracownicy w miesiącu, w którym powstała niezdolność do pracy, pomniejszonej o kwotę odpowiadającą składkom na ubezpieczenie społeczne, jakie by ona sfinansowała (tj. 13,71 proc.),

- ?zmiennej – podstawą jest przeciętne wynagrodzenie wypłacone innym pracownikom, zatrudnionym w tym samym zakładzie na takim samym lub podobnym stanowisku pracy, za miesiąc, ?w którym powstała niezdolność do pracy (po odliczeniu składek płaconych przez ubezpieczonych).

Tak ustalona podstawa wymiaru świadczeń chorobowych dla osoby zatrudnionej na cały etat nie może być niższa niż obowiązujące minimalne wynagrodzenie pomniejszone o kwotę odpowiadającą 13,71 proc. (art. 45 ustawy zasiłkowej).

Przykład

Gwarantowane minimum

Pani Grażyna korzystała z urlopu wychowawczego od 1 marca 2012 r. do 28 lutego 2014 r. Od 1 marca ?2014 r. przedłożyła zwolnienie lekarskie w związku z chorobą ?z kodem B. Przez pełne 12 miesięcy przed zachorowaniem przebywała ?na urlopie wychowawczym, więc wynagrodzenie chorobowe trzeba obliczyć jak dla nowo zatrudnionej osoby. Podstawą jego wymiaru jest pensja, jaka przysługuje pracownicy ?za marzec br. Kobieta ma prawo ?do stałego miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego ?w wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Podstawą wynagrodzenia chorobowego będzie więc kwota minimalnej płacy obowiązująca w miesiącu, w którym powstało prawo do wynagrodzenia chorobowego, tj. 1449,67 zł:

1680 zł – (1680 zł x 13,71 proc.) = 1449,67 zł.

Pominięte lub uzupełnione

Licząc podstawę wymiaru zasiłku, wyłącza się wynagrodzenie za te miesiące, w których pracownik przepracował mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy. Gdy zaś pracę świadczył przez co najmniej połowę obowiązującego go czasu pracy, w obliczeniach uwzględnia się wynagrodzenie po uzupełnieniu.

Przy czym okres urlopu wypoczynkowego należy w tym przypadku traktować jak okres przepracowany. Może się więc zdarzyć, że do obliczenia zasiłku przyjmuje się wynagrodzenie za miesiąc, ?w którym pracownik nie przepracował ani jednego dnia, bo przebywał na urlopie wypoczynkowym.

Przykład

Wyłączenie pensji

Pracownica korzysta z urlopu wychowawczego od 1 października 2013 r. do 30 kwietnia 2014 r. Wcześniej, tj. od 7 sierpnia ?do 30 września 2013 r., korzystała ?z zaległego i bieżącego urlopu wypoczynkowego udzielonego ?jej bezpośrednio po zakończeniu zasiłku macierzyńskiego z tytułu urodzenia pierwszego dziecka. Kobieta urodziła kolejne dziecko ?10 marca 2014 r. i od tego dnia nabyła prawo do zasiłku macierzyńskiego. Podstawę jego wymiaru stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od marca 2013 r. do lutego 2014 r. Należy z niego wyłączyć miesiące:

- ?od marca do lipca 2013 r., w których pracownica nie przepracowała ani jednego dnia z powodu pobierania zasiłku macierzyńskiego,

- ?od października 2013 r. do lutego ?2014 r., w których przebywała ?na urlopie wychowawczym.

Do podstawy wymiaru zasiłku macierzyńskiego należy przyjąć 1/2 sumy wynagrodzenia urlopowego?za sierpień 2013 r. (uzupełnionego) ?i za wrzesień 2013 r.

Niedługo po powrocie

Gdy pracownica stanie się niezdolna do pracy w tym samym miesiącu, w którym wróciła do pracy po urlopie wychowawczym trwającym co najmniej pełne ?12 miesięcy kalendarzowych, ?a zdążyła przepracować choćby jeden dzień, podstawą wymiaru zasiłku jest wynagrodzenie za ten miesiąc po uzupełnieniu na ogólnych zasadach.

Przy wynagrodzeniu zmiennym kwotę otrzymanej pensji trzeba zatem podzielić przez liczbę dni roboczych, za które przysługiwało, a wynik pomnożyć przez liczbę dni roboczych, które obowiązywałyby pracownicę do przepracowania przez cały miesiąc.

Aby uzupełnić wynagrodzenie stałe, trzeba przyjąć kwotę określoną w umowie o pracę.

Przykład

Dopełniona kwota

Pani Mariola, otrzymująca wynagrodzenie zmienne, przebywała na urlopie wychowawczym od ?1 listopada 2012 r. do 28 lutego ?2014 r. Po powrocie do pracy przedłożyła zwolnienie lekarskie ?w związku z chorobą w okresie ciąży od 12 marca 2014 r. Od tego dnia ?jest uprawniona do wynagrodzenia chorobowego w wysokości 100 proc. W marcu 2014 r. kobieta przepracowała siedem dni roboczych, ?a w całym miesiącu obowiązywałoby ją 21 dni roboczych. Za marzec osiągnęła przychód w kwocie ?1060 zł.

Podstawę wymiaru zasiłku macierzyńskiego stanowi wynagrodzenie za marzec ?po uzupełnieniu według zasad dotyczących składników zmiennych:

- ?1060 zł – 145,33 zł (tj. 13,71 proc.) = 914,67 zł

- ?914,67 zł : 7 = 130,67 zł

- ?130,67 zł x 21 = 2744,07 zł

Podstawę wymiaru wynagrodzenia chorobowego stanowi kwota ?2744,07 zł.

Za kwartał lub rok

Ustalając podstawę wymiaru świadczeń chorobowych, uwzględnia się, poza pensją, inne składniki wynagrodzenia za okresy miesięczne, kwartalne lub roczne. Ale tylko te, do których pracownik nie ma prawa za okres pobierania danego zasiłku.

Jeśli przepisy płacowe przewidują, że pracownik zachowuje prawo do danego składnika wynagrodzenia w okresie pobierania świadczeń za czas np. macierzyństwa, to nie wolno go uwzględnić w podstawie wymiaru tego świadczenia.

W sytuacji, gdy urlop wychowawczy zaczął się:

- ?przed okresem czterech kwartałów poprzedzających powstanie niezdolności do pracy i zakończy się w trakcie tego okresu lub

- ?przed rokiem kalendarzowym poprzedzającym powstanie niezdolności do pracy i zakończy się w jego trakcie,

to premie i inne składniki kwartalne i/lub roczne wlicza się do podstawy wymiaru zasiłku proporcjonalnie do liczby pełnych kalendarzowych miesięcy zatrudnienia w tych kwartałach lub roku, z których te składniki podlegają uwzględnieniu.

Przykład

Właściwa proporcja

Pani Leokadia korzystała do ?31 sierpnia 2013 r. z dwuletniego urlopu wychowawczego. Od ?20 do 31 marca 2014 r. przebywała ?na zwolnieniu lekarskim w związku ?z opieką nad chorym trzyletnim synem. Podstawę wymiaru zasiłku opiekuńczego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie ?od marca 2013 r. do lutego 2014 r. Trzeba z niej wyłączyć przychód za okres od marca do sierpnia 2013 r. ?– w tych miesiącach pracownica przebywała bowiem na urlopie wychowawczym. Pensje za pozostałych sześć miesięcy ?trzeba zsumować. 1/6 tej kwoty ?to podstawa wymiaru zasiłku. Pracownica jest również uprawniona do nagrody rocznej, pomniejszanej ?za czas choroby, opieki ?i macierzyństwa. Roczny składnik trzeba wliczyć do podstawy ?wymiaru zasiłku w części 1/4 kwoty wypłaconej za 2013 r. (a więc proporcjonalnie do liczby pełnych kalendarzowych miesięcy zatrudnienia w roku poprzedzającym powstanie niezdolności do pracy).

Potwierdzenie w orzecznictwie

- ?Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego (macierzyńskiego) ustala się ?z uwzględnieniem wynagrodzenia uzyskanego u płatnika składek ?w okresie nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego, w trakcie ?którego powstało prawo do zasiłku. Gdy pracownik przez cały okres, ?z którego ustala się podstawę zasiłku, przebywa na urlopie ?wychowawczym, stosujemy art. 37 ust. 1 i 2 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby ?i macierzyństwa. Zgodnie z nim do ustalenia podstawy wymiaru ?przyjmuje się wynagrodzenie za miesiąc, w którym powstało ?prawo do zasiłku, określone w umowie o pracę lub w innym akcie, ?na podstawie którego powstał stosunek pracy, jeżeli wynagrodzenie przysługuje w stałej miesięcznej wysokości (wyrok Sądu Najwyższego ?z 27 września 2006 r., I UK 54/2006).

- ?Niewypłacenie wynagrodzenia w niektórych miesiącach uwzględnianych ?w podstawie wymiaru zasiłku chorobowego powoduje wyłączenie ?tych miesięcy z obliczenia podstawy wymiaru zasiłku (wyrok ?Sądu Najwyższego z 14 lipca 2005 r., II UK 314/2004).

- ?Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego wyrażonym w wyroku ?z 24 czerwca 2008 r. SK 16/2006, nie ulega wątpliwości, ?że regulacja, która w całym kontekście normatywnym prowadzi ?do zaniżenia podstawy wymiaru zasiłku bez badania faktów, ?a jedynie na podstawie brzmienia układu albo regulaminu ?wynagradzania, przez co prowadzi do wypłaty zaniżonego ?wynagrodzenia chorobowego lub zaniżonego zasiłku chorobowego, ?mimo odprowadzenia stosownej składki na ubezpieczenie chorobowe, godzi w art. 67 ust. 1 Konstytucji. Jeśli układ albo regulamin ?wynagradzania stanowią, że w okresie pobierania zasiłku chorobowego pracownik nie zachowuje prawa do określonego składnika wynagrodzenia, albo – co bardzo istotne – nie reguluje tej kwestii (również wtedy, ?gdy regulamin nie istnieje, bo pracodawca nie miał obowiązku go tworzyć), to oznacza to, iż składnik taki nie jest wypłacany w okresie pobierania zasiłku chorobowego, jest natomiast wliczany do podstawy wymiaru składek (wyrok Sądu Najwyższego z 20 listopada 2008 r., III UO 12/2008).