Potwierdził to lubelski oddział ZUS w decyzji 1461 z 31 października 2013 r. (WPI/200000/ 451/1461/2013).
Wnioskodawca zwrócił się do ZUS ?o wydanie indywidualnej interpretacji. Poinformował, że zatrudnił swoją przyszłą żonę we własnej firmie, zanim się z nią ożenił. Wskazał przy tym, że nigdy nie pozostawał z nią we wspólnym gospodarstwie domowym i nie współpracował przy prowadzeniu działalności gospodarczej. Dodał, że małżonka zarówno przed, jak ?i po ślubie pomagała mu jedynie wykonywać proste i czasochłonne czynności (porządki, zmywanie itp.). Obecnie, mimo ślubu, nadal prowadzą osobne gospodarstwa domowe, gdyż żona mieszka z córką i swoimi rodzicami w jednej miejscowości, a wnioskodawca w drugiej. Każde z małżonków dysponuje własnymi pieniędzmi i ma własny dom. Żona przebywa u rodziców, gdyż leczy się na nowotwór, musi ciągle odwiedzać lekarzy i wspiera ją ?w tym matka. Wnioskodawca twierdził, że nie jest w stanie pomóc żonie w chorobie ani w wychowaniu córki, gdyż sytuacja ?w firmie (przynoszącej notoryczne straty) zmusiła go do podjęcia pracy w jego miejscowości. Wskazał, że dojazdy do pracy z powodu odległości wynoszącej około 200 km wykluczają częste kontakty z żoną.
Dlatego z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych przedsiębiorca jednoznacznie wnioskował, że małżonka jest pracownikiem w jego firmie, gdyż nie spełnia przesłanki z jej art. 8 ust. 11. Pozostaje bowiem w osobnym gospodarstwie domowym i nie współpracuje przy prowadzeniu jego biznesu. Z żoną mieszkają daleko od siebie, osobno rozliczają się ?z urzędem skarbowym i małżonka była tylko pracownikiem w jego firmie. ZUS uznał jednak stanowisko wnioskodawcy za nieprawidłowe.
Komentarz eksperta
dr Marcin ?Wojewódka, radca prawny ?w Kancelarii ?Prawa Pracy ?Wojewódka ?i Wspólnicy sp.k.
W swojej decyzji ZUS odwołał się do treści?art. 8 ust. 2 ustawy o sus, mówiącym, że jeżeli pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących, to do celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jak osoba współpracująca. Za osobę współpracującą ?z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność uważa się małżonka, dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione, rodziców, macochę i ojczyma oraz osoby przysposabiające, jeżeli pozostają ?z nimi we wspólnym gospodarstwie domowym i współpracują przy prowadzeniu tej działalności. O statusie osoby współpracującej decyduje aktywność przy prowadzeniu pozarolniczej działalności, ścisła więź rodzinna z osobą prowadzącą biznes oraz prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego. Natomiast o prowadzeniu tego gospodarstwa przesądza łącznie wspólne zamieszkiwanie ?i zaspokajanie potrzeb. Wspólnota gospodarstwa domowego oznacza, że pozostające w niej osoby mają zaspokajane potrzeby ze środków będących w dyspozycji wspólnoty (rodziny). Oznacza to też, że istotny jest zarówno adres zamieszkania (zameldowania), jak i takie okoliczności jak prowadzenie wspólnego budżetu domowego oraz współpraca w załatwianiu codziennych spraw życiowych. Potwierdza to Sąd Najwyższy, który w wyroku z 3 marca 1999 r. (II UKN 504/98) wskazał, że „o prowadzeniu wspólnego gospodarstwa (...) decyduje więź gospodarczo-rodzinna istniejąca między określonymi osobami; nie ma natomiast znaczenia, czy osoby te są zameldowane w tym samym lokalu mieszkalnym". Różne adresy zamieszkania nie mogą przesądzać ?o tym, że małżonkowie nie prowadzą wspólnego gospodarstwa domowego. Zawarcie małżeństwa prowadzi do powstania stosunków rodzinno-prawnych, z których wynika także uprawnienie do zamieszkania ?w lokalu należącym do współmałżonka. Jednocześnie zgodnie z art. 27 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego oboje małżonkowie zobowiązani są, każdy według swych sił oraz możliwości zarobkowych i majątkowych, przyczyniać się do zaspokajania potrzeb rodziny, którą przez swój związek założyli. Istotą związku małżeńskiego jest prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego. Ponadto w myśl wyroku SN z 15 czerwca 2005 r. (II UK 248/04) „jeżeli nie orzeczono rozwodu albo separacji, to z samego faktu trwania małżeństwa należy domniemywać, że pomiędzy małżonkami istnieje wspólność małżeńska".
Uzasadnione jest zatem twierdzenie, że osoby współpracujące to członkowie najbliższej rodziny pozostający we wspólnym gospodarstwie domowym z osobą prowadzącą pozarolniczą działalność, przyczyniający się do jej prowadzenia, działający na rzecz ?i w imieniu osoby prowadzącej działalność, korzystający zarówno z zysków, jakie ona przynosi, jak i ponoszący skutki ewentualnych błędów w jej prowadzeniu. Jeżeli te kryteria spełnia osoba pozostająca z przedsiębiorcą?w stosunku pracy, to do celów ZUS pracownik powinien być traktowany jak osoba współpracująca. Biorąc to pod uwagę, to małżonek przedsiębiorcy, który stale współdziała przy prowadzeniu działalności gospodarczej – również na podstawie zawartej umowy o pracę – niezależnie od faktu posiadania innego niż przedsiębiorca adresu zamieszkania / zameldowania, będzie podlegał ubezpieczeniom społecznym jako osoba współpracująca, a nie pracownik. ?Ponieważ małżonkowie nie mają orzeczonej rozdzielności majątkowej, łączy ich też więź gospodarczo-rodzinna, ZUS uznał, że prowadzą wspólne gospodarstwo domowe ?i żona objęta jest ubezpieczeniami jako osoba współpracująca.
