ZUS żąda składek, choć nie przyzna w zamian świadczenia

Potwierdził to lubelski oddział w decyzji nr 742 z 5 czerwca 2013 r. (WPI/200000/451/742/20130).

Wnioskodawca (spółdzielnia) zwrócił się do ZUS o wydanie indywidualnej interpretacji dotyczącej obowiązku opłacania składek na FEP zgodnie z ustawą z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (DzU nr 237, poz. 1656 ze zm., dalej ustawa). Spółka prowadziła centralne rejestry stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze oraz rejestr wykonujących takie prace, za których przewidziany jest wymóg opłacania składek na FEP. Spółka składa deklaracje i opłaca składki na FEP od pracowników, ale pewna ich liczba nigdy nie nabędzie prawa do emerytury pomostowej.

Stąd wnioskodawca powziął wątpliwość, czy należy odprowadzać składki na FEP od wynagrodzeń pracowników, w stosunku do których obecnie wiadomo, że nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. A to dlatego, że nie spełniają choćby jednej z przesłanek ustalonych w art. 4 ustawy. Według wnioskodawcy prawidłowa interpretacja przepisów wskazuje, że nie ma podstaw, aby płacić składki na emerytury pomostowe także za tych pracowników, aktualnie wykonujących pracę w warunkach szkodliwych lub warunkach szczególnych, jeśli nigdy nie będą uprawnieni do emerytury pomostowej.

W tym zakresie przywołał wyrok Sądu Najwyższego z 22 lutego 2012 r. (II UK 130/11) i uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego z 13 listopada 2012 r. (I OPS 4/12). Wskazał, że w tych orzeczeniach zdecydowanie zanegowano prezentowane do tej pory jednolite stanowisko ZUS, który przyjmował, że pracodawca ma obowiązek płacić składki na FEP nawet za tych pracowników, którzy nigdy nie nabędą prawa do emerytury pomostowej, bo nie spełniają przesłanek ustalonych w tym zakresie w ustawie.

Opierając się na zasadzie wyrażającej się związkiem między podleganiem ubezpieczeniu emerytur pomostowych (skąd wywodzi się obowiązek pracodawcy do opłacania składek na FEP) i nabyciem prawa do określonych świadczeń, wnioskodawca uznaje, że mimo iż zatrudnia obecnie pracowników prawidłowo ujętych ewidencją, to są to pracownicy, którzy nie spełniają wszystkich przesłanek z art. 4 ustawy do nabycia praw do emerytury pomostowej, dlatego nie należy za nich opłacać składek na FEP. Dotyczy to pracowników, którzy:

- nie mają i potencjalnie, ze względu na wiek, nie osiągną stażu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat,

- przed 1 stycznia 1999 r. nie wykonywali pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach o rentach z FUS,

- spełniają warunki z art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach rentach z FUS.

Oczywiste jest, że osoby te nigdy nie nabędą prawa do emerytury pomostowej. Stąd płacenie składek za nie staje się, zdaniem wnioskodawcy, daniną publiczną, która nigdy nie skonkretyzuje się świadczeniem w postaci emerytury pomostowej dla tych osób. W tej sytuacji płacenie składek w pełni przeczy idei ustawy i idei powołanego tą ustawą Funduszu, który ma gromadzić środki na wypłatę świadczeń dla tych pracowników, którzy potencjalnie mogą je otrzymać. ZUS nie podzielił stanowiska pracodawcy. -

dr Marcin Wojewódka radca prawny w kancelarii Prawa Pracy „Wojewódka i Wspólnicy” sp.k.

dr Marcin Wojewódka radca prawny w kancelarii Prawa Pracy „Wojewódka i Wspólnicy" sp.k.

Trudno podzielić stanowisko organu rentowego, który za wszelką cenę broni swoich interesów finansowych. W przyszłości kwestia ta będzie przedmiotem sporów sądowych, a prawdopodobnie będą ją musiały rozstrzygnąć składy orzekające najwyższych instancji. Stosownie do art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych prace w szczególnych warunkach to te związane z czynnikami ryzyka.

Z wiekiem mogą one z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia. Są to też te wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku. Wykaz prac w szczególnych warunkach określa załącznik do ustawy.

Natomiast w myśl ust. 3 tego artykułu prace o szczególnym charakterze to te wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się. Wykaz tych prac określa inny załącznik.

Literalnie płatnik składek jest zobowiązany opłacać składki na FEP za wszystkich pracowników spełniających te warunki. W tym także za tych, którzy wykonują prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze w niepełnym wymiarze czasu pracy, bądź ze względu na niespełnienie innych warunków zawartych w art. 4 ustawy nie nabędą w przyszłości prawa do tego świadczenia. W tej sytuacji powstaje pytanie, czy intencją ustawodawcy było uregulowanie wymogu odprowadzania składek na FEP w oderwaniu od kryteriów, które muszą spełnić ubezpieczeni, aby uzyskać prawo do emerytury pomostowej.

Jeśli tak, to oznaczałoby, że dla obowiązku opłacania za wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze składki na FEP pozostaje bez znaczenia sprawa późniejszego ustalenia prawa do świadczenia w postaci emerytury pomostowej. Chodzi więc o zasadę, że na pewno zapłacę i na pewno nie dostanę za to świadczenia. Sądzę, że w powyższym świetle taka decyzja ZUS powinna zostać zweryfikowana w postępowaniu przed sądem.