Ubezpieczenie chorobowe dla osoby prowadzącej działalność pozarolniczą jest dobrowolne. Przedsiębiorca może mu zatem podlegać, jeżeli wyrazi na to chęć. Jednak taka dobrowolność powoduje, że można „wypaść" z tego ubezpieczenia. To z kolei może skutkować odmową przyznania świadczeń w razie choroby lub macierzyństwa.
- Od 1 września 2011 r. prowadzę jednoosobową firmę usługową. Składki społeczne płacę od niższej podstawy. Zgłoszenie do ubezpieczeń, w tym do dobrowolnego chorobowego, złożyłem w ZUS 12 września 2011 r. Składkę za październik 2011 r. zapłaciłem 14 listopada 2011 r., natomiast za kwiecień 2012 r. z rozpędu zapłaciłem w takiej samej wysokości jak za poprzedni miesiąc, choć wzrosła ta na ubezpieczenie wypadkowe. Jak w takiej sytuacji wygląda moje ubezpieczenie chorobowe? Co z miesiącami, które z mojej winy opłaciłem po terminie? -
pyta czytelnik.
Płatnik składek, który rozpoczął działalność gospodarczą, musi za każdy miesiąc opłacać w terminie składki na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych.
Kiedy początek...
Składki społeczne biznesmen musi regulować zgodnie z art. 47 ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm., dalej ustawa o sus) do 10. dnia danego miesiąca za miesiąc poprzedni - jeżeli opłaca je wyłącznie za siebie.
Natomiast do 15. dnia miesiąca ma czas, jeżeli opłaca je także za innych ubezpieczonych (np. za zatrudnionych pracowników, zleceniobiorców lub osobę współpracującą). W tym samym terminie płatnik powinien złożyć także dokumenty rozliczeniowe.
W myśl z art. 11 ust. 2 ustawy o sus osoba prowadząca działalność gospodarczą może przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, ale warunkiem objęcia nim jest podleganie obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Objęcie ubezpieczeniem chorobowym (na druku zgłoszenia do ubezpieczeń ZUS ZUA) następuje od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony.
Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym następuje od dnia wskazanego we wniosku tylko wtedy, gdy zgłoszenia do ubezpieczeń dokona się w ciągu siedmiu dni od daty powstania obowiązku ubezpieczeń.
... i koniec
Przedsiębiorca w każdej chwili może zrezygnować z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Wyłączenie z niego następuje:
- jeżeli osoba złożyła wniosek o wyłączenie z tych ubezpieczeń, od dnia wskazanego we wniosku (na druku wyrejestrowania ZUS ZWUA), ale nie wcześniej niż od dnia złożenia tego wniosku,
- jeżeli ustał tytuł do podlegania tym ubezpieczeniom,
- w razie opłacenia składek za dany miesiąc w niepełnej wysokości lub po terminie; w takiej sytuacji ubezpieczenie ustaje od:
– pierwszego dnia miesiąca, za który nie opłacono składek w prawidłowej wysokości lub za który zostały one zapłacone po terminie,
– od dnia następującego po okresie, za który osoba miała prawo do zasiłku.
Wyłączenie z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego następuje, gdy przedsiębiorca nie dopłaci składek w kwocie przekraczającej 6,60 zł. W takiej sytuacji płatnik powinien uregulować swoje zadłużenie z odsetkami za zwłokę. Odsetki te reguluje się na zasadach określonych w art. 53–58 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 749 ze zm.). Również art. 23 ust. 1a ustawy o sus wskazuje, że odsetek za zwłokę nie należy naliczać, jeżeli ich wartość nie przekraczałaby 6,60 zł.
Gdy przedsiębiorca opłaci dobrowolną składkę chorobową w terminie, ale w zaniżonej wysokości, to nadal podlega temu ubezpieczeniu, jeśli kwota miesięcznej niedopłaty składek społecznych nie przekracza kwoty zwolnionej z odsetek za zwłokę, tj. 6,60 zł.
Gdy składki nie zostaną opłacone w pełnej wysokości, ale niedopłata nie przekracza 6,60 zł, zadłużenie należy uregulować, choć prowadzący działalność nie traci ciągłości dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, a tym samym prawa do świadczeń chorobowych. Jeśl nie ureguluje tych składek, może to być podstawą odmowy wydania zaświadczenia o niezaleganiu w ich opłacaniu. W takim wypadku składki należy jednak opłacić bez odsetek.
Przykład
Pani Bożena prowadzi działalność od czterech lat i od początku przystąpiła do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Składki społeczne (w tym chorobową) za kwiecień i maj 2012 r. (po zmianie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe) opłaciła w zaniżonej wysokości, ale niedopłata za poszczególne miesiące wyniosła po 5,50 zł.
Ponieważ nie przekroczyło to 6,60 zł, ZUS nie ma podstaw, aby wyłączyć panią Bożenę z dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Pani Bożena nieprzerwanie podlega ubezpieczeniu chorobowemu od czterech lat i w razie niezdolności do pracy uzyska prawo do świadczeń chorobowych.
Szansa dla nieterminowych
Przerwanie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego nie jest nieodwołalne. W uzasadnionych przypadkach ZUS może zgodzić się na opłacenie składek po wymaganej dacie.
Przedsiębiorca, który opłacił składkę chorobową po terminie, ale w pełnej wysokości, może wnioskować do dyrektora jednostki ZUS właściwej ze względu na siedzibę płatnika o zgodę na opłacenie składki po terminie. Wniosek powinien zawierać takie informacje:
- dane osobowe i adresowe oraz identyfikacyjne osoby ubezpieczonej/płatnika składek, przyda się też podanie telefonu kontaktowego,
- za jakie miesiące ubezpieczony występuje o przywrócenie terminu dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego,
- należy uzasadnić, z jakiego powodu wpłat dokonano po terminie, z jakim opóźnieniem, bądź które wpłaty były uiszczone w niepełnej wysokości i czy dopłacono te składki,
- okres podlegania ubezpieczeniom społecznym, od kiedy ubezpieczony dokonał zgłoszenia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, czy zatrudnia pracowników, w jakim terminie powinien opłacać składki,
- czy jest to pierwszy, czy kolejny wniosek w tej sprawie,
- datę i podpis osoby wnioskującej.
Jeżeli dokumentacja złożona w ZUS jest prawidłowa i kompletna, oraz płatnik nie zalega ze składkami oraz nie trzeba dokonywać dodatkowych ustaleń, to wniosek taki zostanie rozpatrzony w ciągu 30 dni. W przeciwnym razie ZUS wezwie do zapłaty należności, uzupełnienia dokumentów albo wniosku, a to wydłuży termin uzyskania odpowiedzi.
Jeśli ZUS zaakceptuje opłacenie po terminie składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe, biznesmen nie traci ciągłości ubezpieczenia.
Osoby podejmujące po raz pierwszy pozarolniczą działalność mogą skorzystać z pewnego przywileju. Polega on na tym, że przez 24 miesiące kalendarzowe od dnia startu wykonywania działalności mogą opłacać składki społeczne od zadeklarowanej przez siebie kwoty, ale nie niższej niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę (art. 18a ustawy o sus).
Prawo do opłacania składek społecznych od preferencyjnie obniżonej podstawy wymiaru nie działa wobec osób, które:
- w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły już pozarolniczą działalność,
- wykonują działalność gospodarczą dla byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w stosunku pracy lub spółdzielczym stosunku pracy czynności wchodzące w zakres realizowanej działalności gospodarczej,
- są wspólnikami spółek jawnych, komandytowych lub partnerskich oraz jednoosobowymi wspólnikami spółki z ograniczoną odppwiedzialnością,
- są twórcami lub artystami.
Odpowiadając czytelnikowi
Czytelnik od 1 września 2011 r. podlega ubezpieczeniom społecznym, a zgłoszenia do nich dokonał 12 września 2011 r. Ponieważ zrobił to po siedmiu dniach od powstania wymogu ubezpieczeń, obowiązkowymi (emerytalnym, rentowym i wypadkowym) został objęty od dnia rozpoczęcia działalności. Objęcie dobrowolnym ubezpieczeniem chorobowym nastąpiło natomiast od dnia złożenia druku ZUA, a więc od 12 września 2011 r.
Ponieważ czytelnik prowadzi firmę jednoosobowo, to musi opłacić składki i złożyć dokumenty rozliczeniowe do 10. dnia miesiąca za miesiąc poprzedni. Opłacenie ich 14 listopada 2011 r. za październik 2011 r. nastąpiło po ustawowym terminie. Spowodowało to ustanie dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od pierwszego dnia miesiąca, tj. od 1 października 2011 r.
Czytelnik powinien więc wystąpić do dyrektora ZUS z wnioskiem o zgodę na przywrócenie terminu płatności składki, a tym samym przywrócenie ciągłości ubezpieczenia chorobowego. Takiego wniosku czytelnik nie musi składać za kwiecień 2012 r., gdyż przy opłaceniu zaniżonej składki wypadkowej, która do 31 marca 2012 r. wynosiła 7,52 zł (450 zł x 1,67 proc.), a od 1 kwietnia 2012 r. 8,69 zł (450 zł z 1,93 proc), jej niedopłata wyniosła 1,17 zł (8,69 zł - 7,52 zł).
Nie przekroczyła więc kwoty 6,60 zł, czyli w tym wypadku nie ustało dobrowolne ubezpieczenie chorobowe. Należy jednak pamiętać o konieczności dokonania dopłaty zaniżonej składki w najbliższym terminie opłacania ZUS.