Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego lub w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko. Na tym nie koniec. Zasiłek przysługuje bowiem także w sytuacji, gdy kobieta przyjęła dziecko do siódmego roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do dziesiątego roku życia, na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego w sprawie jego przysposobienia.
Tak samo jest, gdy ubezpieczona przyjęła dziecko do siódmego roku życia, a w przypadku dziecka, wobec którego podjęto decyzję o odroczeniu obowiązku szkolnego, do dziesiątego roku życia na wychowanie w ramach rodziny zastępczej, z wyjątkiem rodziny zastępczej zawodowej niespokrewnionej z dzieckiem. Takie reguły przewiduje art. 29 ust. 1 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr;jsessionid=03CC0DF8278E55E9E6417A9178084E5D?id=176768]ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2005 r. nr 31, poz. 267 ze zm.)[/link].
Jak długo można pobierać zasiłek? Mówią o tym przepisy kodeksu pracy. Z zasady bowiem pracownica przebywająca na urlopie macierzyńskim zamiast wynagrodzenia za pracę otrzymuje zasiłek, choć nie oznacza to całkowitego zakazu zarobkowania.
[b] Wymiar urlopu macierzyńskiego uzależniony jest od liczby dzieci, które przyszły na świat przy jednym porodzie. Zgodnie z art. 180 k.p. wynosi on od 20 do 37 tygodni.[/b]
[srodtytul]Tytuł do ubezpieczenia[/srodtytul]
Pobieranie zasiłku macierzyńskiego stanowi tytuł do obligatoryjnych ubezpieczeń emerytalnych i rentowych. Zgodnie bowiem z art. 6 ust. 1 pkt 19 [link=http://www.rp.pl/aktyprawne/akty/akt.spr?id=333804]ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2009 r. nr 205, poz. 1585 ze zm[/link].; ustawa o sus) obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są osobami przebywającymi na urlopach wychowawczych lub pobierającymi zasiłek macierzyński albo zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
[b]Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z 31 sierpnia 2006 r. (III AUa 403/2006) wyjaśnił, że ustawodawca na czas opieki nad dzieckiem w miejsce stosunku pracy wprowadził odrębny tytuł do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych w postaci zasiłku macierzyńskiego. [/b]
Natomiast ze względu na przedmiot ubezpieczenia chorobowego, ochrony takich zdarzeń jak wypadki przy pracy i choroby zawodowe w czasie opieki nad dzieckiem podczas pobierania zasiłku macierzyńskiego osoby te nie podlegają ubezpieczeniu wypadkowemu zgodnie z art. 12 ust. 2 ustawy o sus.
[srodtytul]Okres przerwy[/srodtytul]
Czas pobierania zasiłku macierzyńskiego jest okresem przerwy w podleganiu ubezpieczeniom społecznym ze stosunku pracy. Pracodawca, który wypłaca to świadczenie, wykazuje ten okres przerwy w raporcie ZUS RSA. Używa do tego kodu tytułu ubezpieczenia 01 10 XX. Podaje też kwotę zasiłku oraz okres, za który go wypłacił. W polu kod świadczenia/przerwy wpisuje 311 (zasiłek macierzyński).
Raport składa za miesiąc, w którym zasiłek został wypłacony. Gdyby w określonym miesiącu pracownica przebywała co prawda na urlopie macierzyńskim, ale nie dostała zasiłku, to firma nie składa za nią raportu RSA z kodem pracowniczym. Taki raport złożony zostanie dopiero za miesiąc, w którym wypłaci zasiłek.
A co, gdy to ZUS jest płatnikiem zasiłku? Wtedy pracodawca składa za osobę, której udzielił urlopu macierzyńskiego, raport RSA. Wpisuje też kod 01 10 XX. Również wskazuje okres pobierania zasiłku i kod przerwy 311. Jednak pole „kwota” pozostawia puste.
[srodtytul]Na własne życzenie[/srodtytul]
Od 1 września 2009 r. osoby, które pobierają zasiłek macierzyński (zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego), które jednocześnie:
- wykonują pracę nakładczą (chałupniczą),
- pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy-zlecenia,
- prowadzą pozarolniczą działalność (lub współpracują przy prowadzeniu działalności),
- wykonują odpłatnie pracę, do której zostały skierowane w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
- są duchownymi
– podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego lub zasiłku w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
Przy czym mogą one dobrowolnie, na swój wniosek, być objęte ubezpieczeniami emerytalnym i rentowymi także z pozostałych, wszystkich lub wybranych tytułów. Reguluje to art. 9 ust. 1c ustawy o sus.
[ramka][b]Przykład[/b]
Pani Ilona jest zatrudniona na pół etatu. Zarabia 3 tys. zł brutto. Jednocześnie prowadzi swoją firmę. Z tytułu prowadzenia działalności opłaca jedynie składkę zdrowotną. Właśnie urodziła dziecko. W okresie przebywania na urlopie macierzyńskim nie będzie musiała opłacać składki na ubezpieczenia społeczne z racji prowadzenia działalności.
Ubezpieczenia emerytalno-rentowe są obowiązkowe z działalności gospodarczej tylko wówczas, gdy wynagrodzenie z umowy o pracę jest niższe od minimalnego (które w bieżącym roku wynosi 1317 zł). Tak nie jest w omawianej sytuacji.
Tytułem do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalno-rentowych jest tylko zasiłek macierzyński. Z działalności kobieta opłaci składkę zdrowotną.[/ramka]
[ramka][b]Przykład[/b]
Pani Marzena jest zatrudniona na cały etat. W lutym urodziła dziecko, jest na urlopie macierzyńskim i pobiera zasiłek. Od kwietnia podpisała dodatkową umowę-zlecenie z własnym pracodawcą. Z tytułu pobierania zasiłku macierzyńskiego obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalno-rentowym.
Z kolei umowa-zlecenie będzie tytułem do ubezpieczenia tylko wówczas, gdy pani Marzena będzie tego chciała. Od zlecenia natomiast odprowadzona zostanie składka zdrowotna[/ramka].
Osoby pobierające zasiłek macierzyński (zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego), które jednocześnie:
- są pracownikami,
- członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,
- funkcjonariuszami Służby Celnej
– podlegają obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z obu tytułów. Mówi o tym art. 9 ust. 1d ustawy o sus.
[srodtytul]Na wychowawczym inaczej[/srodtytul]
Odmiennie kształtuje się sytuacja osób przebywających na urlopach wychowawczych. Podlegają one bowiem obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym z tytułu przebywania na urlopie tylko wtedy, gdy nie mają ustalonego prawa do emerytury lub renty i nie mają innych tytułów rodzących obowiązek ubezpieczeń społecznych.
Jest to zgodne z art. 9 ust. 6 ustawy o sus, np. nie wykonują umowy-zlecenia czy też nie prowadzą działalności pozarolniczej. Osoby przebywające na urlopach wychowawczych mają obowiązek poinformować płatnika składek o ustaleniu prawa do emerytury lub renty albo o podleganiu ubezpieczeniom społecznym z innego tytułu niż przebywanie na urlopie wychowawczym. Tak nakazuje art. 36 ust. 2a ustawy o sus.
[ramka][b]Uwaga [/b]
Miesięczny zasiłek macierzyński wynosi 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Prawo do zasiłku macierzyńskiego przysługuje za każdy dzień kalendarzowy urlopu macierzyńskiego (okresu odpowiadającego długości tego urlopu).[/ramka]
[ramka][b]Ważne[/b]
Zawarcie umowy o dzieło z pracownikiem pobierającym zasiłek macierzyński nie powoduje obowiązku opłacania składek ubezpieczeniowych. [/ramka]
[ramka][b]W razie upadłości[/b]
Zasiłek macierzyński przysługuje również w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży:
- wskutek ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy;
- z naruszeniem przepisów prawa stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu.[/ramka]