Wykazujemy składki za prowadzących działalność w formularzach ubezpieczeniowych

DO ZUS płatnik składek zgłasza się, składając formularz ZUS ZFA we właściwym oddziale. Ma to być dokument pisemny według ustalonego wzoru albo wydruk z aktualnego programu informatycznego udostępnionego przez ZUS. Do zgłoszenia płatnik dołącza kopie decyzji urzędu skarbowego o nadaniu NIP i zaświadczenia urzędu statystycznego o nadaniu REGON. Zgłosić musi się w ciągu siedmiu dni od powstania obowiązku ubezpieczeń społecznych.

U prowadzących działalność w spółce cywilnej płatnikiem składek na ich ubezpieczenia mogą być sami wspólnicy lub może nim być za nich spółka. Wtedy to ona zgłasza wspólników do ubezpieczeń i co miesiąc rozlicza za nich składki w składanym za każdego wspólnika raporcie.

Zgłoszenie na formularzu ZUS ZUA powinno nastąpić w terminie siedmiu dni od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności. Gdy osoba prowadząca biznes ma oprócz działalności inny tytuł do ubezpieczeń (równocześnie jest zatrudniona na cały etat), z działalności podlega obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu. Wtedy jest zgłaszana do tego ubezpieczenia na druku ZUS ZZA.

Osoba prowadząca działalność gospodarczą obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, wypadkowemu oraz zdrowotnemu. Wymóg ubezpieczeń istnieje od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności do dnia jej zakończenia.

Natomiast ubezpieczenie chorobowe jest dobrowolne. Przedsiębiorca zgłasza się do niego w dowolnym terminie, nie wcześniej jednak niż od dnia złożenia wniosku o objęcie tym ubezpieczeniem. Składa go na formularzu ZUS ZUA. Jest on jednocześnie drukiem, na którym zgłasza się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego.

Składki na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne należy opłacać od dnia rozpoczęcia do dnia zaprzestania działalności gospodarczej.

O tym czy istnieje obowiązek ubezpieczeń, decyduje faktyczne prowadzenie działalności, a nie tylko posiadanie uprawnień do jej prowadzenia. Osoba, która uzyskała wpis do ewidencji np. od 1 kwietnia br., ale z działalnością wystartowała dopiero 12 maja, ubezpieczeniom podlega od daty faktycznego jej rozpoczęcia.

Ubezpieczenie chorobowe dla prowadzących działalność jest dobrowolne i następuje na wniosek osoby zainteresowanej. Do tego ubezpieczenia może przystąpić wyłącznie osoba prowadząca działalność, która podlega z niej obowiązkowym ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym. Tym ubezpieczeniem jest objęta od dnia wskazanego we wniosku o objęcie nim tylko wówczas, gdy do obowiązkowych ubezpieczeń emerytalnego i rentowych zgłosiła się w terminie określonym w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych na dokonanie takiego zgłoszenia. Jest to siedem dni od powstania obowiązku ubezpieczeń.

Pan Tomasz 10 kwietnia rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej. Od tej daty chciał też podlegać dobrowolnemu ubezpieczeniu chorobowemu. W składanym do ZUS formularzu ZUS ZUA oprócz obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i zdrowotnego pan Tomasz musi zaznaczyć przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Jeżeli do 17 kwietnia złożył ten formularz i zaznaczył przystąpienie do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego od 10 kwietnia, to od tej daty będzie nim objęty.

Jeżeli prowadzący działalność nie przystąpił do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego, a po pewnym czasie uznał, że chce mu jednak podlegać, może być nim objęty, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym zgłosi taki wniosek. Składa wówczas druk ZUS ZWUA i wyrejestrowuje się z ubezpieczeń, do których był zgłoszony, a następnie zgłasza się ponownie do tych ubezpieczeń i do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego.

Pan Jan 2 maja br. wystartował z biznesem (spełnia warunki do opłacania składek od niższej podstawy). Z działalności zgłosił się do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego, nie przystąpił jednak do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. W maju pan Jan zdecydował się na ubezpieczenie chorobowe. Chciał być nim objęty od 12 maja. Oprócz ZUS ZFA, czyli zgłoszenia płatnika składek, powinien złożyć następujące dokumenty:

- ZUS ZUA – zgłoszenie do ubezpieczeń,

- ZUS ZWUA – wyrejestrowanie z ubezpieczeń, data wyrejestrowania 12 maja 2008 r.,

- ZUS ZUA – zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych od 12 maja (w tym do dobrowolnego chorobowego) i zdrowotnego.

Za maj do 10 czerwca powinien złożyć deklarację rozliczeniową ZUS DRA. Składki na ubezpieczenia społeczne nalicza od podstawy 326,90 zł, a na ubezpieczenie zdrowotne od podstawy 2328,90 zł.

Dobrowolne ubezpieczenie chorobowe prowadzącego działalność ustaje od:

- dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z tego ubezpieczenia, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został złożony,

- pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który nie opłacono w terminie składki należnej na ubezpieczenie chorobowe; jeżeli jednak za część miesiąca został pobrany zasiłek, ubezpieczenie chorobowe ustaje od dnia następnego po dniu, za który zasiłek przysługuje,

- dnia ustania tytułu podlegania tym ubezpieczeniom, tj. od dnia zaprzestania prowadzenia pozarolniczej działalności.

Jeżeli dobrowolne ubezpieczenie chorobowe ustanie, bo ubezpieczony na czas nie opłacił należnej składki, w uzasadnionych wypadkach ZUS na wniosek zainteresowanego godzi się na jej uregulowanie po terminie. W takiej sytuacji musisz wystąpić z wnioskiem do swojego oddziału ZUS, podając przyczynę opóźnienia. Jeżeli ZUS rozpatrzy sprawę pozytywnie, mimo nieterminowej wpłaty prowadzący działalność w dalszym ciągu jest objęty ubezpieczeniem chorobowym.

Ten, kto prowadzi działalność, musi zgłosić do ubezpieczenia zdrowotnego członków swojej rodziny, którzy nie są nim objęci. Chodzi o:

- dziecko własne, dziecko małżonka, dziecko przysposobione, wnuka albo dziecko obce, dla którego ustanowiono opiekę, albo dziecko obce w ramach rodziny zastępczej, do ukończenia przez nie 18 lat, a jeżeli kształci się dalej – do ukończenia 26 lat, natomiast jeżeli ma orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności lub inne traktowane na równi – bez ograniczenia wieku,

- małżonka,

- wstępnych pozostających z ubezpieczonym we wspólnym gospodarstwie domowym.

Zgłasza się ich w raporcie ZUS ZCNA.

Składki do ZUS reguluje się niezależnie od tego, czy w danym miesiącu działalność przynosi dochód, czy stratę. Brak przychodów nie zwalnia z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla prowadzących działalność gospodarczą stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Podstawa ta co trzy miesiące zmienia się wraz z modyfikacją przeciętnego wynagrodzenia.

Rozpoczynający działalność gospodarczą mogą jednak płacić niższe składki. Ułatwienie to obowiązuje tylko przez 24 miesiące kalendarzowe. Jeżeli przedsiębiorca wystartował z działalnością np. 2 maja 2006 r., składki od niższej podstawy może opłacać do 31 maja 2008 r. Od 1 czerwca 2008 r., gdy nadal prowadzi biznes, musi je regulować od 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia.

Ta preferencyjna podstawa składek dla początkujących przedsiębiorców wynosi 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia. W tym roku jest to 1126 zł. Tym samym minimalna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla biznesowych debiutantów to 337,80 zł.

Przy rozpoczęciu lub zakończeniu działalności w trakcie miesiąca minimalną podstawę proporcjonalnie się zmniejsza. Wówczas kwotę minimalnej podstawy (tj. 30 proc. minimalnego lub 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia) należy podzielić przez liczbę dni miesiąca i pomnożyć przez tyle dni, ile podlegało się ubezpieczeniom. Od tak ustalonej podstawy nalicza się składki na ubezpieczenia społeczne. Minimalną podstawę proporcjonalnie redukuje się też za czas choroby, za który prowadzącemu działalność przysługuje zasiłek.

Z preferencyjnych zasad opłacania składek skorzystają osoby rozpoczynające prowadzenie działalności na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, które:

- w ostatnich 60 miesiącach kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia działalności nie prowadziły innej pozarolniczej działalności,

- nie wykonują działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, dla którego przed dniem rozpoczęcia działalności w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w stosunku pracy lub spółdzielczym stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

Pan Jakub rozpoczął działalność 6 maja br. Spełnia warunki do opłacania składek od niższej podstawy (tj. 30 proc. minimalnego wynagrodzenia). Minimalna podstawa wymiaru składek za maj, od której powinien opłacić składki, wynosi 283,32 zł, tj. 337,80 zł : 31 (liczba dni miesiąca) x 26 (liczba dni podlegania ubezpieczeniom).

Z możliwości opłacania niższych składek korzystają wyłącznie prowadzący działalność na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej (w tym wspólnicy spółki cywilnej). Uprawnienie to nie dotyczy natomiast wspólników spółki jawnej, komandytowej, partnerskiej oraz jednoosobowego wspólnika spółki z o.o.

Osoba prowadząca działalność, która z działalności obowiązkowo podlega ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym i jej podstawa wymiaru składek jest równa co najmniej minimalnemu wynagrodzeniu, musi opłacać za siebie składki na Fundusz Pracy. Wynosi ona 2,45 proc. i jest naliczana od podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. Za maj wynosi ona 42,63 zł.

W praktyce prowadzący działalność, który opłaca za siebie składki od 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia, musi regulować i tę składkę. Natomiast ten, kto prowadzi biznes i opłaca za siebie składki od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia, tego nie robi. A to ze względu na podstawę wymiaru (337,80 zł) niższą od kwoty minimalnego wynagrodzenia (1126 zł).

Osoba prowadząca pozarolniczą działalność obowiązkowo podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu. Składkę zdrowotną musi naliczać oraz opłacać od zadeklarowanej kwoty, nie niższej niż 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw włącznie z wypłatami z zysku. Składka ta jest miesięczna i niepodzielna. Nie jest więc proporcjonalnie zmniejszana, gdy działalność rozpoczyna się lub kończy w trakcie miesiąca ani za okres pobierania zasiłków.

Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne dla wszystkich prowadzących działalność za maj br. wynosi 2328,80 zł, a kwota składki to 209,59 zł. Część składki zdrowotnej (7,75 proc.) można odliczyć od podatku. Za maj będzie to 180,48 zł.

Jeżeli jednak za dany miesiąc składka zdrowotna jest wyższa od zaliczki na podatek, przedsiębiorca z własnych pieniędzy finansuje składkę, która nie podlega odliczeniu od podatku. Wobec prowadzących działalność nie stosuje się bowiem zasady obniżenia składki do wysokości zaliczki na podatek.

Składki na ubezpieczenia społeczne oraz ubezpieczenie zdrowotne osoba prowadząca samodzielnie działalność gospodarczą wykazuje wyłącznie w składanej za siebie deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA. Należy ją złożyć do 10 dnia miesiąca za miesiąc poprzedni (jeżeli działalność jest wykonywana samodzielnie). W tym samym terminie powinny też być opłacone składki. Gdy przedsiębiorca zatrudnia pracowników lub zleceniobiorców, opłaca je do 15 dnia miesiąca za miesiąc poprzedni.

Prowadzący działalność i opłacający składki wyłącznie za siebie (lub za osoby współpracujące) od 30 proc. minimalnego wynagrodzenia lub 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia są zwolnieni ze składania deklaracji rozliczeniowej lub imiennych raportów miesięcznych za kolejny miesiąc. Ale dzieje się tak, gdy w ostatniej deklaracji lub raporcie jako podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wskazały 30 proc. minimalnego lub 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia na ubezpieczenie zdrowotne jako minimalną podstawę wymiaru składek, tj. 75 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Osoby te nie muszą też składać dokumentów rozliczeniowych za kolejny miesiąc także wtedy, gdy zmianę w stosunku do miesiąca poprzedniego spowodowała wyłącznie modyfikacja minimalnego lub przeciętnego wynagrodzenia.

Oznacza to, że osoba, która rozpoczęła działalność gospodarczą 1 maja, powinna złożyć deklarację rozliczeniową za maj do 10 czerwca. Natomiast za kolejne miesiące (gdy nic się nie zmieniło) prowadzenia biznesu jest z tego obowiązku zwolniona. Wówczas za kolejne miesiące, gdy wykonuje działalność, opłaca tylko należne składki.

Na druku zgłoszeniowym podajemy następujące kody tytułu ubezpieczenia:

- 05 70 xx – osoba prowadząca działalność, dla której minimalna podstawa wymiaru to 30 proc. minimalnego wynagrodzenia,

- 05 10 xx – osoba prowadząca działalność, dla której minimalna podstawa wymiaru wynosi 60 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia,

- 05 43 xx – wspólnicy spółki jawnej, komandytowej, partnerskiej oraz wspólnik jednoosobowej spółki z o.o.

- 05 12 xx – osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą mająca ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż 60 proc. przeciętnego wynagrodzenia

- 05 72 xx – osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą mająca ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, dla której podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia

Z każdego rodzaju działalności emeryt podlega obowiązkowo tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu. Tak samo jest z rencistą, który ma prawo do renty rodzinnej, a także z rencistą mundurowym.

Inaczej jest natomiast z rencistą, który ma ustalone prawo do renty z powodu niezdolności do pracy. Jeżeli prowadzi biznes na podstawie wpisu do ewidencji działalności gospodarczej, to z tego tytułu podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym i zdrowotnemu.

Gdy natomiast jest wspólnikiem w spółce jawnej, komandytowej, partnerskiej lub jednoosobowym wspólnikiem w spółce z o.o., to ubezpieczenia emerytalne i rentowe są dla niego dobrowolne. Z takiej działalności obowiązkowo podlega tylko ubezpieczeniu zdrowotnemu.