- ZUS prowadzi egzekucję przeciwko naszej spółce z tytułu składek na podstawie własnych tytułów wykonawczych. Dwukrotnie – postanowieniami ZUS i dyrektora izby administracji skarbowej – nie uwzględniono naszej skargi na zajęcie wierzytelności z rachunków bankowych spółki. Naszym zdaniem jest to zbyt uciążliwy środek egzekucyjny, bo utrudnia nam działalność. Poza tym według nas uprzednia decyzja ZUS jest wadliwa. Czy jest podstawa, aby złożyć skargę do sądu? – pyta czytelnik.

Taka argumentacja nie stanowi podstawy do ewentualnej skargi spółki na postanowienie dyrektora izby administracji skarbowej. Skarga na czynność organu egzekucyjnego może dotyczyć tylko prawidłowości czynności egzekucyjnej, czyli zajęcia egzekucyjnego z rachunków bankowych spółki. Takich okoliczności spółka jednak nie podnosi.

Wytykanie błędów

Z podanego stanu faktycznego wynika, że przeciwko spółce z wniosku ZUS prowadzone jest postępowanie egzekucyjne z tytułu zadłużenia składkowego. Jednocześnie dwukrotnie nie uwzględniono skargi spółki na zajęcie rachunków bankowych. Ocena tego problemu wymaga odniesienia się do stosownych regulacji prawnych ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (tekst jedn. DzU z 2017 r., poz. 1201 ze zm.).

Zgodnie z art. 54 § 1 tej ustawy, zobowiązanemu przysługuje skarga na czynności egzekucyjne organu egzekucyjnego lub egzekutora oraz skarga na przewlekłość postępowania egzekucyjnego. Czynność egzekucyjna została zdefiniowana jako „wszelkie podejmowane przez organ egzekucyjny działania zmierzające do zastosowania lub zrealizowania środka egzekucyjnego" (art. 1a pkt 2).

W orzecznictwie sądowym akcentuje się specyficzny charakter prawny ww. skargi. Przykładowo, w wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi z 28 września 2017 r. (III SA/Łd 597/17) wskazano, że: „W ramach skargi na czynności egzekucyjne można podnosić kwestie formalnoprawne, które odnoszą się jedynie do prawidłowego przebiegu postępowania organu egzekucyjnego lub egzekutora w oparciu o przepisy regulujące sposób i formę dokonania tych czynności". Zatem powyższa skarga ma charakter środka subsydiarnego i nie jest dopuszczalna, gdy ustawa przewiduje inne środki zaskarżenia, np. zarzut, zażalenie na postanowienie, żądanie wyłączenia rzeczy lub prawa majątkowego albo w sytuacjach, gdy istnieje możliwość wniesienia pozwu do sądu (por. wyrok WSA w Poznaniu z 8 marca 2017 r., III  SA/Po 751/16).

Zatem wspomniana skarga dotyczy jedynie stricte czynności egzekucyjnych organu egzekucyjnego. Niedopuszczalne jest podnoszenie w jej ramach zarzutów, które są podstawą do wniesienia innego środka zaskarżenia przysługującego dłużnikowi, w tym zarzutu z katalogu zawartego w art. 33 ww. ustawy.

Przykładowo, jak wynika z wyroku WSA w Warszawie z 18 stycznia 2007 r. (III SA/Wa 3474/06): „Skarga, o której mowa w art. 54 § 1 ustawy z 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (...) nie może stanowić konkurencyjnego środka zaskarżenia w stosunku do innych środków zaskarżenia przewidzianych w przedmiotowej ustawie, w szczególności do zarzutów, o których mowa w art. 33 tej ustawy". W art. 33 § 1 pkt 8 ww. ustawy ustawodawca postanowił zaś, że podstawą zarzutu w sprawie prowadzenia egzekucji administracyjnej może być zastosowanie zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego. To zarzut, o którym wspomniano w zapytaniu spółki.

Tryb zajęcia rachunku

W zapytaniu mowa o zajęciu wierzytelności z rachunku bankowego. Warto więc wspomnieć o art. 80 ustawy, który był zapewne podstawą czynności egzekucyjnej ZUS. Przepis ten stanowi, że organ egzekucyjny dokonuje zajęcia wierzytelności z rachunku bankowego przez przesłanie do banku zawiadomienia o zajęciu wierzytelności pieniężnej zobowiązanego z rachunku bankowego do wysokości egzekwowanej należności pieniężnej wraz z odsetkami z tytułu niezapłacenia w terminie dochodzonej wierzytelności oraz kosztami egzekucyjnymi. Organ egzekucyjny wzywa jednocześnie bank, aby bez zgody organu egzekucyjnego nie dokonywał wypłat z rachunku bankowego do wysokości zajętej wierzytelności, lecz:

- bezzwłocznie przekazał zajętą kwotę organowi egzekucyjnemu na pokrycie egzekwowanej należności albo

- zawiadomił organ egzekucyjny, w terminie 7 dni od dnia doręczenia wezwania, o przeszkodzie w dokonaniu wpłaty, w tym również o nieprowadzeniu rachunku bankowego zobowiązanego.

Spółka nie kwestionuje jednak zastosowania ww. regulacji prawnej i innych przepisów związanych z samym zajęciem egzekucyjnym. Odwołuje się tylko do wspomnianych kwestii w zapytaniu.

Nie ten rodzaj postępowania

W zbliżonym stanie faktycznym istotne stanowisko zajął WSA w Olsztynie w wyroku z 28 lutego 2018 r. (I SA/Ol 112/18). Podkreślił, że brak jest podstaw, aby skargę z art. 54 ww. ustawy traktować jako środek zaskarżenia, przy pomocy którego możliwe jest skuteczne kwestionowanie wszystkich aktów i działań podejmowanych przez organ egzekucyjny w toku całego postępowania egzekucyjnego, czy też aktów i działań podejmowanych przez wierzyciela, w tym w zakresie wydawania decyzji stanowiących podstawę wszczętej egzekucji. Przedmiotem skargi mogą być tylko zarzuty odnoszące się do:

- dokonanych przez organ egzekucyjny czynności natury wykonawczej,

- czynności faktycznych podejmowanych już w toku prowadzonej egzekucji przez organ egzekucyjny lub przez egzekutora,

- wydawanych w toku egzekucji aktów (postanowień i zarządzeń), na które nie przysługuje inny środek zaskarżenia, jak np. zażalenie czy zarzuty.

Dalej zaznaczono, że postępowanie egzekucyjne nie jest kontynuacją postępowania administracyjnego, w którym można byłoby negować zasadność decyzji, na podstawie której wystawiony został tytuł wykonawczy. Tym samym ewentualna wadliwość decyzji stanowiącej podstawę tytułu wykonawczego nie może być podnoszona w ramach skargi na czynność egzekucyjną w postępowaniu egzekucyjnym.

Ostatecznie sąd uznał skargę przedsiębiorcy za niezasadną, w tym w zakresie argumentu o zastosowaniu zbyt uciążliwego środka egzekucyjnego. Końcowo zaś podano, że okoliczności podlegające ocenie w postępowaniu dotyczącym zarzutów czy wymiarowym, w sprawie ulg, nie mogą być przedmiotem rozpoznania skargi na czynności egzekucyjne.

—Marcin Nagórek, radca prawny