W świetle przepisów, a w szczególności ustawy z 21 kwietnia 2005 r. o opłatach abonamentowych (dalej: ustawa), za używanie odbiorników radiofonicznych oraz telewizyjnych płaci się abonament RTV. Do płacenia opłaty abonamentowej zobowiązany jest każdy (poza wskazanymi w ustawie wyłączeniami), w tym  przedsiębiorcy, którzy mają odbiornik radiofoniczny czy też telewizyjny.

Za co się należy

W świetle orzecznictwa „opłata z tytułu posiadania czy to odbiornika radiowego, czy telewizyjnego jest obligatoryjną należnością z tytułu posiadania tego typu urządzenia" (wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gliwicach z 30 lipca 2012 r., I SA/GI 210/2012).

A zatem, jeżeli przedsiębiorca posiada odbiorniki radiofoniczne i  telewizyjne, jest obowiązany do opłacania abonamentu RTV, który traktowany jest jako obligatoryjna należność z tytułu ich posiadania.

Obowiązek uiszczania tej opłaty, zgodnie z art. 2 ust. 3 ustawy, powstaje z pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu, w którym dokonano rejestracji odbiornika radiofonicznego lub telewizyjnego. Charakter opłat z tytułu abonamentu był przedmiotem rozważań Trybunału Konstytucyjnego, który w wyroku z 16 marca 2010 r. (K 24/2008) wskazał, że „zgodnie z art. 2 ust. 1 i 2 ustawy abonamentowej na posiadaczu zarejestrowanego odbiornika ciąży ex lege (z mocy prawa) obowiązek uiszczenia abonamentu, powstający z pierwszym dniem miesiąca następującego po miesiącu rejestracji odbiornika".

Co to jest odbiornik

Istotne jest zatem wyjaśnienie pojęć „odbiornik radiofoniczny i telewizyjny" oraz kontekstu ich używania. W myśl art. 2 ust. 7 ustawy odbiornikiem radiofonicznym albo telewizyjnym jest urządzenie techniczne dostosowane do odbioru programu. Jeżeli jest ono w stanie umożliwiającym natychmiastowy odbiór programów, domniemywa się, że przedsiębiorca który je posiada, użytkuje je, co w myśl art. 2 ust. 1 i 2 ustawy stanowi okoliczność zobowiązującą go do uiszczenia opłaty abonamentowej. Według stanowiska ministra administracji i cyfryzacji (wyrażonego w sprawie VI SA/Wa 1786/2012 z powodu wniesionego przez jedną ze stron odwołania), który powołał się także na treść przepisu art. 2 ust. 1 i 2  ustawy, „zdolność do natychmiastowego odbioru programu przez odbiornik jest równoznaczna ze stwierdzeniem, że odbiornik jest używany, a to z kolei prowadzi do wniosku, że posiadacz jest obowiązany do wniesienia opłaty abonamentowej za jego używanie".

Nie służy do dekoracji

Orzecznictwo sądowe dostarcza wielu interesujących przykładów spraw związanych z rejestracją odbiorników >patrz ramka.

Ustawa określa sytuacje, kiedy uiszcza się tylko jedną opłatę za używanie odbiornika radiofonicznego i/lub telewizyjnego, niezależnie od ich ilości (art. 2 ust. 5 ustawy). Dotyczy to:

- osób fizycznych w tym samym gospodarstwie domowym lub w samochodzie stanowiącym ich własność,

- podmiotów leczniczych niebędących przedsiębiorcami w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej, sanatoriów, żłobków, publicznych i niepublicznych jednostek organizacyjnych systemu oświaty oraz uczelni, a także domów pomocy społecznej, jeśli odbiorniki są usytuowane w tym samym budynku, zespole budynków lub w samochodach będących w używaniu tych instytucji.

Obowiązek bezwzględny rejestracji

Jak w przypadku określenia charakteru opłat abonamentowych jako należności obligatoryjnej i spoczywającej z mocy prawa na posiadaczu odbiornika, podobnie określono jako bezwzględny obowiązek rejestracji odbiornika radiofonicznego lub telewizyjnego (wyrok WSA w Gliwicach z 30 lipca 2012 r., I SA/GI 210/2012).

Ustawa przewiduje sytuacje, w których odbiorniki radiofoniczne i telewizyjne nie podlegają obowiązkowi rejestracji, jest tak, gdy są:

- wykorzystywane wyłącznie przy tworzeniu audycji lub innych przekazów;

- wykorzystywane wyłącznie do tworzenia, rozpowszechniania lub rozprowadzania programów radiowych lub telewizyjnych, w tym do kontroli jakości rozpowszechniania lub rozprowadzania;

- przeznaczone przez przedsiębiorcę wyłącznie do sprzedaży lub przekazania osobom trzecim do używania na podstawie umów, jeżeli czynności te należą do przedmiotu działalności gospodarczej danego przedsiębiorcy.

Obecnie, na podstawie § 3 rozporządzenia ministra administracji i cyfryzacji z 17 grudnia 2013 r. w sprawie warunków i trybu rejestracji odbiorników radiofonicznych i telewizyjnych, ich zgłoszenia należy dokonać w terminie 14 dni od dnia wejścia w ich posiadanie. Złożenie zgłoszenia następuje:

- bezpośrednio w placówce pocztowej operatora wyznaczonego, z wyłączeniem placówek prowadzonych przez agentów pocztowych, w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe;

- przesyłką listową, z wykorzystaniem strony internetowej operatora wyznaczonego do wypełnienia zgłoszenia.

Kontrola operatora

W myśl przepisów ustawy o opłatach abonamentowych w celu sprawdzenia wykonywania obowiązku rejestracji odbiorników dopuszczalna jest kontrola, do przeprowadzenia której uprawniony jest operator wyznaczony w rozumieniu ustawy z 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe, a więc operator pocztowy obowiązany do świadczenia usług powszechnych.

W razie stwierdzenia przez kierownika jednostki operatora wyznaczonego, przeprowadzającego kontrolę, używania niezarejestrowanego odbiornika, jest on zobowiązany do wydania decyzji, w której nakazuje rejestrację odbiornika radiofonicznego lub telewizyjnego oraz ustala opłatę za używanie niezarejestrowanego (art. 7 ust. 6 ustawy). Wysokość nałożonej wówczas opłaty stanowi 30-krotność miesięcznej opłaty abonamentowej, obowiązującej w dniu stwierdzenia używania niezarejestrowanego odbiornika. Jednak nawet uregulowanie wówczas ww. opłaty nie zwalnia przedsiębiorcy od obowiązku uiszczania bieżącego abonamentu za okres od dnia stwierdzenia używania niezarejestrowanego odbiornika (art. 5 ust. 3 i 4 ustawy). Decyzja wydana przez kierownika jednostki operatora wyznaczonego przeprowadzającego kontrolę nie jest ostateczna i można się od niej odwołać do ministra właściwego do spraw łączności. Oprócz powyższych opłat, w przypadku opóźnienia w rozliczaniu abonamentu RTV, naliczane są odsetki w wysokości jak dla zaległości podatkowych.

Po prostu ile

Zgodnie z dyspozycją art. 3 ust. 2 ustawy Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji do 31 maja każdego roku ogłasza w Monitorze Polskim stawki opłat na następny rok kalendarzowy. Stawki opłat na 2015 r. na podstawie rozporządzenia Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z 6 maja 2014 r. w sprawie wysokości opłat abonamentowych za używanie odbiorników radiofonicznych i telewizyjnych oraz zniżek za ich uiszczanie z góry za okres dłuższy niż jeden miesiąc w 2015 r. wynoszą:

- za używanie odbiornika radiofonicznego – 6,50 zł za jeden miesiąc;

- za używanie odbiornika telewizyjnego albo odbiornika telewizyjnego i radiofonicznego – 21,50 zł za jeden miesiąc.

Jeżeli przedsiębiorca zapłaci za używanie odbiorników z góry za okres dłuższy niż jeden miesiąc w roku kalendarzowym, może liczyć na zniżki określone w rozporządzeniu. Przykładowo 5,0 proc. miesięcznej opłaty za uiszczenie abonamentu za sześć miesięcy z góry. Oznacza to, że wysokość opłaty w 2015 r. wyniesie wówczas 122,55 zł za sześć miesięcy zamiast 129 zł.

Pierwszą czynnością po otrzymaniu wezwania do zapłaty jest sprawdzenie okresu, za który  trzeba zapłacić. Abonament RTV stanowi opłatę, o której mowa w art. 2 § 2 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa, a to oznacza, że ma do niej zastosowanie art. 70 § 1 tej ustawy stanowiący, że opłata ta przedawnia się po upływie pięciu lat, licząc od końca roku, w którym upłynął termin jej płatności (wyrok WSA z siedzibą w Gliwicach z 26 czerwca 2013 r., I SA/Gl 236/13).

Z orzecznictwa

- W wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z 20 maja 2014 r. (II GSK 627/13) sąd podtrzymał rozstrzygnięcie Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie (VI SA/Wa 1706/12 z 4 grudnia 2012 r.) oraz decyzję ministra administracji i cyfryzacji, zgodnie z którą nałożono na spółkę, świadczącą usługi hotelarskie, obowiązek rejestracji wszystkich ujawnionych, niezarejestrowanych odbiorników oraz ustalono opłatę z tego tytułu. Podczas kontroli ujawniono niezarejestrowane odbiorniki, które według oświadczeń dyrektora hotelu posiadały złącza telewizji cyfrowej. Późniejsze wyjaśnienia, że „w dacie kontroli nie wszystkie pokoje hotelowe były czynne, a z uwagi na remont instalacji telewizyjnej, kilka pokoi zostało wyłączonych z użytkowania, zaś na skutek wad instalacji telewizyjnej odbiór programu w tych pokojach był utrudniony albo wręcz niemożliwy", nie wpłynęły na zmianę wydanej decyzji, a następnie też wyroku. WSA w Warszawie uznał, iż ,,w dniu kontroli spółka posiadała niezarejestrowane odbiorniki telewizyjne, podłączone do instalacji pozwalającej na odbiór programu, a jej ewentualna wadliwość oraz remont i fakt, że nie wszystkie pokoje były zajęte, nie miały żadnego znaczenia dla zastosowania domniemania prawnego, że odbiorniki te pozwalały na natychmiastowy odbiór programu, co wynika z materiału dowodowego zgromadzonego w postępowaniu administracyjnym". Nawet okoliczność, iż część odbiorników nie została pokazana ze względu na pobyt gości, nie wpłynęła na ocenę sądu, który stwierdził, iż „skoro w dniu kontroli w pokojach znajdowały się odbiorniki, to, w ocenie sądu, nie było dowolne ustalenie, że odbiorniki te umożliwiały natychmiastowy odbiór programu. Z zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego wynika, że jeśli w wyposażeniu pokoju hotelowego znajduje się odbiornik telewizyjny lub radiowy, to nie w celach dekoracyjnych, lecz po to, by mógł być używany przez gościa hotelu".

- Warto przedstawić też wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 10 lutego 2012 r. (VI SA/Wa 2252/2011). Zgodnie z nim „posiadanie w rozumieniu ustawy z 21 kwietnia 2005 r. o opłatach abonamentowych zostało określone jako stan faktyczny rozpatrywany w oderwaniu od prawa własności, przy czym dla nałożenia stosownych obowiązków określonych w art. 7 ust. 6 ustawy na pracodawcę wystarczające jest wykazanie, iż odbiornik będący w stanie umożliwiającym natychmiastowy odbiór programu znajduje się w lokalu użytkowym zajmowanym przez jego firmę. Organ dokonujący kontroli nie ma zatem obowiązku czynienia ustaleń, do kogo należał odbiornik w ujęciu cywilnoprawnym i czy jego właściciel, jak twierdzi skarżący pracownik, dokonał rejestracji odbiornika w celu używania w miejscu pracy". Podobnie, WSA w Warszawie wyjaśnił, iż „dla nałożenia stosownych obowiązków określonych w art. 7 ust. 6 ww. ustawy na przedsiębiorcę wystarczające jest wskazanie, iż odbiornik będący w stanie umożliwiającym natychmiastowy odbiór programu znajduje się w lokalu użytkowym należącym do jego firmy" (wyrok z 21 sierpnia 2008 r., VI SA/Wa 1184/2008). Z tego wynika że w razie przeprowadzenia kontroli, np. w lokalu użytkowym danego przedsiębiorcy, dla ustalenia obowiązku zarejestrowania lub uiszczenia opłaty za używanie niezarejestrowanego odbiornika, istotne jest, czy jest on w stanie umożliwiającym natychmiastowy odbiór programów oraz czy jest niezarejestrowany, a nie to, do kogo należy.

Iga Kalinowska, aplikant adwokacki LexOmni.pl

Jest wątpliwość dotycząca sposobu oraz możliwości przeprowadzenia kontroli u przedsiębiorcy. Poczta Polska może bez zapowiedzi kontrolować, czy firmy mają zarejestrowane odbiorniki telewizyjne lub radiofoniczne i nie ma zastosowania w tym przypadku ustawa z 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (wyrok NSA z 9 kwietnia 2013 r., II GSK 92/12), w myśl przepisów której, m.in., organ przeprowadzający kontrolę obowiązany jest zawiadomić przedsiębiorcę o zamiarze wszczęcia kontroli oraz że czynności kontrolne powinny być dokonywane w obecności kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej.

O ile ustawa zawiera domniemanie, że osoba, która posiada odbiornik radiofoniczny lub telewizyjny w stanie umożliwiającym natychmiastowy odbiór programu, używa go, to nie istnieje domniemanie, że jest on w jej posiadaniu. Do stwierdzenia zatem, czy przedsiębiorca posiada (a w konsekwencji używa) odbiornik, konieczna jest kontrola przeprowadzona przez operatora. Biorąc pod uwagę zapisy ustawy, wskazać należy, iż nie ustanawiają one uprawnienia do przeszukania mieszkania lub lokalu przedsiębiorcy w celu ustalenia faktu posiadania odbiorników. W razie uniemożliwienia przeszukania nie będzie można  stwierdzić, czy przedsiębiorca posiada odbiornik, oraz zastosować domniemanie, że jest on w jego posiadaniu. Jednak w pewnych lokalach, np. usługowych, nie można zakazać wejścia kontrolerowi, jak każdemu klientowi. Orzecznictwo dopuszcza bowiem kontrolę przeprowadzaną bez uprzedzenia.