Taka czynność może być powodowana różnymi motywacjami, ale nie ma co ukrywać, że najczęściej jest nią chęć zmniejszenia tzw. klina podatkowego.

Klin podatkowy to różnica między kwotą netto otrzymywaną przez pracownika tytułem wynagrodzenia, a całkowitymi kosztami ponoszonymi przez pracodawcę z tytułu wypłaty tego wynagrodzenia. W Polsce wynosi on ok. 40 proc. i rośnie wraz z zarobkami. Związane to jest z tym, że po przekroczeniu kwoty 85 528 zł w skali roku pracownik wchodzi w drugi próg skali podatkowej i od nadwyżki ponad tę kwotę płaci 32 proc. podatku. Dlatego wielu pracowników decyduje się założyć własną działalność gospodarczą i podpisać z pracodawcą umowę o świadczenie usług. W takiej sytuacji pracownik (z uwzględnieniem pewnych ograniczeń) może stosować 19 proc. stawkę podatku liniowego lub ryczałt od przychodów ewidencjonowanych, a także rozpoznawać koszty podatkowe w wyższej wysokości i płacić składki ZUS przewidziane dla przedsiębiorców, które od pewnych kwot są realnie niższe niż składki pracownika. Pracodawca z kolei przestaje pełnić rolę płatnika składek i zaliczek na podatek dochodowy.

Czytaj także: Stosowanie 5-proc. stawki PIT w ramach IP Box to ryzyko dla programistów

Czynność pozorna

Najpoważniejszym ryzykiem związanym z przejściem na B2B jest zarzut ukrycia stosunku pracy. Zgodnie z przepisami prawa pracy i orzecznictwem, to sposób rzeczywistego wykonywania czynności decyduje o tym, czy mamy do czynienia z umową o świadczenie usług czy ze stosunkiem pracy. Wystąpienie takich cech jak podległość służbowa oraz brak odpowiedzialności wobec osób trzecich za wykonywane czynności wskazuje na stosunek pracy. O podległości służbowej świadczyć może to, że zleceniodawca wyznacza czas i miejsce pracy, wskazuje zadania do wykonania, doprecyzowuje sposób ich realizacji, a także metody i środki, za pomocą których zostaną one wykonane. Nie ma przy tym znaczenia nazwa umowy, a nawet zgodny zamiar stron, tylko rzeczywisty sposób wykonywania czynności. Podobne regulacje zawarte są w przepisach podatkowych – art. 5b ustawy o PIT wskazuje jakie okoliczności przemawiają za tym, że dane czynności nie stanowią pozarolniczej działalności gospodarczej.

Konstatacja, że wynagrodzenie wypłacane z tytułu umowy B2B jest de facto wynagrodzeniem ze stosunku pracy niesie za sobą konsekwencje podatkowe, które mogą być bolesne. Zgodnie bowiem z art. 199a Ordynacji podatkowej organ podatkowy może dokonywać ustalenia treści czynności prawnej, uwzględniając przy tym zgodny zamiar stron i cel czynności, a nie tylko dosłowne brzmienie oświadczeń woli złożonych przez strony czynności.

UWAGA!

Jeżeli pod pozorem dokonania czynności prawnej dokonano innej czynności prawnej, skutki podatkowe wywodzi się z tej ukrytej czynności prawnej.

Jeśli więc pod pozorem umowy B2B ukryty jest stosunek pracy, to zleceniodawca (który w rzeczywistości jest pracodawcą) powinien jako płatnik potrącać z tego wynagrodzenia zaliczkę na podatek dochodowy pracownika, za którą ponosi odpowiedzialność. Jeśli tego nie robił, to powstała u niego zaległość podatkowa, od której nalicza się odsetki. Podobnie jest z zaległymi składkami na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, które będą musiały zostać uregulowane. Pracodawca może również zostać ukarany karą do 5000 zł oraz dodatkową sankcją w wysokości 100 proc. powstałych zaległości.

Komplikacje mogą pojawić się także w podatku VAT – brak działalności gospodarczej oznacza, że przy świadczeniu usług B2B usługodawca nie był w rzeczywistości podatnikiem, w związku z czym usługobiorcy (pracodawcy) nie przysługiwało prawo do odliczenia podatku VAT naliczonego przez pracownika.

Schemat podatkowy

Przejście na samozatrudnienie, mimo faktycznego wykonywania pracy w stosunku podporządkowania, może być okolicznością powodującą powstanie schematu podatkowego – tak wprost stwierdził Minister Finansów w projekcie objaśnień z 31 stycznia 2019 r. dotyczących informacji o schematach podatkowych. Związane jest to z ogólną cechą rozpoznawczą określoną w art. 86a § 1 pkt 6 lit f Ordynacji podatkowej, polegającą na tym, że w wyniku zastosowania uzgodnienia dochodzi do zmiany kwalifikacji dochodów (przychodów) do innego źródła dochodów (przychodów) lub zmiany zasad opodatkowania, których skutkiem jest faktycznie niższe opodatkowanie, zwolnienie lub wyłączenie z opodatkowania.

Żeby jednak doszło do powstania schematu oprócz ogólnej cechy rozpoznawczej musi dojść do spełnienia kryterium głównej korzyści. Kryterium to uważa się za spełnione, jeżeli na podstawie istniejących okoliczności oraz faktów należy przyjąć, że podmiot działający rozsądnie i kierujący się zgodnymi z prawem celami innymi niż osiągnięcie korzyści podatkowej mógłby zasadnie wybrać inny sposób postępowania, z którym nie wiązałoby się uzyskanie korzyści podatkowej rozsądnie oczekiwanej lub wynikającej z wykonania uzgodnienia, a korzyść podatkowa jest główną lub jedną z głównych korzyści, którą podmiot spodziewa się osiągnąć w związku z wykonaniem uzgodnienia. Ewentualny brak uzasadnienia ekonomicznego dla umowy B2B może doprowadzić do wniosku, że jest spełnione kryterium głównej korzyści i tym samym zaistniał schemat podatkowy.

UWAGA!

Powstanie schematu podatkowego wiąże się z obowiązkiem jego zgłoszenia do Szefa Krajowej Administracji Skarbowej.

W normalnych warunkach powinno to nastąpić w terminie 30 dni od dnia następnego po udostępnieniu schematu podatkowego, od następnego dnia po przygotowaniu do wdrożenia schematu podatkowego lub od dnia dokonania pierwszej czynności związanej z wdrażaniem schematu podatkowego – w zależności od tego, które z tych zdarzeń nastąpi wcześniej. Jednakże, zgodnie z art. 31y ustawy z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem Covid-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, terminy dotyczące krajowych schematów podatkowych nie rozpoczynają się a rozpoczęte podlegają zawieszeniu w okresie od 31 marca 2020 r. do 30. dnia następującego po dniu odwołania stanu zagrożenia epidemicznego i stanu epidemii ogłoszonego w związku z Covid-19.

Warto przy tym dodać, że naruszenie obowiązków związanych z przekazywaniem informacji dotyczących schematów podatkowych, jeżeli zostaną spełnione przesłanki do złożenia informacji o schemacie podatkowym, jest sankcjonowane karą grzywny do 720 stawek dziennych.

zdaniem autora

Radosław Urban, doradca podatkowy w ECDP Tax Żuk Komorniczak i Wspólnicy sp. k.

Ustalenie cech stosunku prawnego, powstanie korzyści podatkowej czy uzasadnienie ekonomiczne danej czynności zależeć będzie zawsze od konkretnych okoliczności. Z pewnością jednak okoliczności te mogą być przedmiotem kontroli podatkowej. Świadomość zagrożeń może ochronić przed zbyt pochopną i niefrasobliwą zmianą zasad współpracy.