Faktoring jest usługą finansową polegającą na cesji wierzytelności przedsiębiorstwa (faktoranta) od klientów (odbiorców) przez instytucję finansową (faktora). Faktoring jest rodzajem usług finansowych mających dwa aspekty – aspekt finansowy i aspekt ubezpieczeniowy. Aspekt finansowy przejawia się poprzez możliwość szybszego dysponowania środkami pieniężnymi – faktorant zazwyczaj otrzymuje od faktora środki pieniężne szybciej, niż miałoby to miejsce w przypadku transakcji niepodlegającej umowie faktoringu. Aspekt ubezpieczeniowy związany jest z mitygacją ryzyka kredytowego w wyniku procedur związanych z oceną sytuacji finansowej odbiorców przez faktora. Dla każdego przedsiębiorcy zawierającego umowę faktoringu każdy z tych aspektów może być ważny w różnym stopniu. Skutkiem tego jest funkcjonowanie na rynku finansowym różnych rodzajów i standardów umów faktoringowych.

Rodzaje

W przypadku, gdy faktorant chce przerzucić większość ryzyka związanego z brakiem spłaty należności przez odbiorców oraz oceną wypłacalności nowych klientów na faktora, najczęściej skorzysta z usługi faktoringu pełnego (zwanego też zupełnym, właściwym, bez regresu). Usługa ta polega na przeniesieniu całego ryzyka związanego z brakiem spłaty należności przez odbiorcę na faktora. W tym przypadku faktorant w momencie przejęcia wierzytelności nie musi się martwić, czy należność ta zostanie spłacona. Faktor jest zobowiązany do zapłaty za wierzytelność i to już w gestii faktora leży dochodzenie wierzytelności od odbiorcy. Jest to ciekawa opcja, zwłaszcza w przypadku przedsiębiorstw, w których występują problemy z windykacją należności lub koszt funkcjonowania dobrze i sprawnie działającej komórki kontroli wewnętrznej (w zakresie oceny sytuacji finansowej nowych kontrahentów, ustalania ich limitów kredytowych, pilnowania płatności i egzekwowania) jest na tyle wysoki, że tańszą opcją jest wyotsourcowanie procesu na zewnątrz przedsiębiorstwa – w tym przypadku do faktora.

Czytaj także: Jak ustalić przychody i koszty przy faktoringu

Tańszą opcją jest natomiast faktoring niepełny (zwany niezupełnym, niewłaściwym, z regresem). Usługa ta, w odróżnieniu od faktoringu pełnego, nie skupia się na aspekcie ubezpieczeniowym, tylko na aspekcie finansowym faktoringu. Jest to spowodowane takim skonstruowaniem umowy faktoringowej, że ryzyko braku spłaty wierzytelności nie jest transferowane z faktoranta na faktora. Faktor po otrzymaniu faktory płaci za nią faktorantowi, jednak w przypadku braku spłaty przez odbiorcę, występuje z roszczeniem wobec faktoranta o zwrot przekazanych środków. Czyli główną korzyścią dla faktoranta płynącą z takiej umowy jest przyspieszenie wpływu środków ze sprzedaży.

Poza tymi dwoma, najpopularniejszymi, wariantami usług faktoringowych najczęściej wymienia się także faktoring mieszany oraz faktoring zwrotny. Faktoring mieszany jest połączeniem faktoringu pełnego z niepełnym – najczęściej polega na ustaleniu limitu odpowiedzialności faktora za wierzytelności danego odbiorcy. Ponad ten limit odpowiada faktorant. Z kolei faktoring zwrotny (nazywany też odwróconym) jest umową dotyczącą nie strony sprzedażowej transakcji tylko strony zakupowej – umowę zawiera kupujący (dłużnik, zwany również faktorantem) z faktorem. Faktor płaci za zakupione usługi lub towary dostawcy, a dłużnik zwraca faktorowi po czasie te środki pieniężne.

Księgowanie

Księgowanie faktoringu u odbiorcy nie różni się od standardowego księgowania płatności – odbiorca nawet może nie być świadomy objęcia należności od niego faktoringiem. Księgowanie faktoringu u faktora nie zostanie tutaj opisane, jako że celem artykułu jest przedstawienie usług faktoringowych oraz sposobu ich ujęcia w systemie księgowym przedsiębiorstwa będącego faktorantem.

Faktorant w przypadku faktoringu zupełnego w dacie przekazania wierzytelności do faktora dokonuje de facto sprzedaży tej wierzytelności. Następnie, w ustalonym umownie terminie faktor wpłaca środki pieniężne faktorantowi. Za swoje usługi pobiera prowizję (opłatę). Najczęściej faktor przelewa kwotę już pomniejszoną o swoją prowizję na transakcji. Taka operacja powinna zostać ujęta w księgach przedsiębiorstwa następująco:

Ujęcie kwoty należnej of faktora:

Dt – konto 240 – Inne należności (konto analityczne danego faktora)

Ct – konto 750 – Przychody finansowe

Wyksięgowanie wierzytelności od kontrahenta:

Dt – konto 751 – Koszty finansowe

Ct – konto 200 – Należności z tytułu dostaw i usług (konto analityczne odbiorcy)

Wpływ środków pieniężnych od faktora (pomniejszonych o prowizję):

Dt – konto 130 – Środki pieniężne

Dt – konto 751 – Koszty finansowe

Ct – konto 240 – Inne należności (konto analityczne danego faktora)

W przypadku faktoringu niepełnego dopóki odbiorca nie spłaci wierzytelności do faktora, nie należy wyksięgowywać należności od odbiorcy. Przekazane wcześniej środki od faktora należy ewidencjonować jako zobowiązanie względem niego. Wygląda to następująco:

Faktor wpłaca kwotę wierzytelności:

Dt – konto 130 – Środki pieniężne

Ct – konto 240 – Inne zobowiązania (konto analityczne danego faktora) lub konto 135 – Zobowiązania finansowe (konto analityczne danego faktora)

Wariant A - Odbiorca spłaca należność do faktora (różnica pomiędzy kwotą wierzytelności otrzymaną od faktora i pierwotną kwotą od odbiorcy stanowi kwotę prowizji faktora):

Dt – konto 240 – Inne zobowiązania (konto analityczne danego faktora) lub konto 135 – Zobowiązania finansowe (konto analityczne danego faktora)

Dt – konto 751 – Koszty finansowe

Ct – konto 200 - Należności z tytułu dostaw i usług (konto analityczne odbiorcy)

Wariant B – Odbiorca nie spłaca wierzytelności do faktora (powoduje to konieczność zwrotu środków)

Dt – konto 240 – Inne zobowiązania (konto analityczne danego faktora) lub konto 135 – Zobowiązania finansowe (konto analityczne danego faktora)

Ct – konto 130 – Środki pieniężne

Natomiast faktoring mieszany podlega księgowaniu do wysokości limitu – tak jak faktoring pełny, a ponad ten limit tak jak faktoring niepełny.

W przypadku faktoringu odwróconego najpierw faktor płaci dostawcy, a potem dłużnik (faktorant) płaci wyższą kwotę faktorowi. Różnica pomiędzy tymi dwiema kwotami to opłata faktora za usługę. Księgowanie wygląda następująco:

Po uzyskaniu od faktora informacji o uregulowaniu płatności (przeksięgowanie zobowiązania i rozpoznanie kosztu – opłaty dla faktora):

Dt – konto 201 – Zobowiązania z tytułu dostaw i usług (konto analityczne dostawcy)

Dt – konto 751 – Koszty finansowe

Ct – konto 240 – Inne zobowiązania (konto analityczne danego faktora) lub konto 135 – Zobowiązania finansowe (konto analityczne danego faktora)

Spłata zobowiązania względem faktora:

Dt – konto 240 – Inne zobowiązania (konto analityczne danego faktora) lub konto 135 – Zobowiązania finansowe (konto analityczne danego faktora)

Ct – konto 130 – Środki pieniężne

Przygotowanie sprawozdania finansowego

Przy sporządzaniu sprawozdania finansowego, w przypadku korzystania z usług faktoringu, należy pamiętać o kilku sprawach. Najważniejsze jest sprawdzenie poprawności i aktualności wykazanych na dzień bilansowy sald z tytułu faktoringu. Najlepiej dokonać potwierdzenia sald z faktorem oraz przeanalizować, czy lista faktur objętych faktoringiem wykazana przez faktora zgadza się z tą prowadzoną przez przedsiębiorstwo. Dodatkowo, ważnym elementem jest upewnienie się, że koszty faktoringu zostały odpowiednio przyporządkowane do okresu – zwłaszcza przy wysokim poziomie finansowania faktoringiem oraz długich okresach rozliczeniowych, może zaistnieć ryzyko zawyżenia lub zaniżenia kosztów finansowych, które powinny zostać ujęte w danym okresie.

Należy też pamiętać o poprawnej prezentacji należności i zobowiązań w sprawozdaniu finansowym. W przypadku faktoringu właściwego nieotrzymane jeszcze należności od faktora należy wykazać jako inne należności krótkoterminowe. W przypadku faktoringu niewłaściwego należy należności i zobowiązania wykazywać szykiem rozłącznym, czyli oddzielnie w należnościach z tytułu dostaw i usług i w innych zobowiązaniach finansowych – jest to jeden z częściej spotykanych błędów w sprawozdaniach finansowych jednostek korzystających z faktoringu.

Warto pamiętać

Warto pamiętać o tym, że podpisanie umowy faktoringowej z faktorem nie oznacza automatycznie sytuacji, gdzie osoby zarządzające przedsiębiorstwem nie muszą się już skupiać na analizie portfela klientów, ich sytuacji finansowej czy na sprawdzaniu poprawności działania sytemu kontroli wewnętrznej w obszarze sprzedaży oraz płatności. Dobrze jest monitorować na bieżąco stopień wykorzystania umowy, ponoszone koszty, podmioty obejmowane faktoringiem, aby móc ulepszać proces windykacji (lub płatności w przypadku faktoringu odwróconego), minimalizować koszty faktoringu oraz zabezpieczać się przed ewentualnymi próbami nadużyć (które się zdarzają, często ze względu na fałszywe poczucie absolutnego bezpieczeństwa faktoranta w tym procesie).

Adrian Iwanowicz menedżer w Dziale Rewizji Finansowej BDO, biuro w Poznaniu

Zalety i wady

Zalety:

- Poprawa płynności finansowej

- Pozytywne oddziaływanie na dłużników – wzrasta ich zdyscyplinowanie

- Outsourcing funkcji działu sprzedaży w zakresie oceny sytuacji finansowej kontrahentów, windykacji

- Najczęściej bezobsługowe płatności (potrącenia przez faktora)

- Brak wpływu na zdolność kredytową (faktoring nie obniża jej – nie jest traktowany jako zobowiązanie finansowe obniżające podstawę wyliczenia

Wady:

- Stosunkowo wysokie koszty (zwłaszcza faktoring pełny) – zazwyczaj wyższe od porównywalnego kredytu

- Możliwe pogorszenie relacji z dłużnikami (mogą podejrzewać brak zaufania ze strony faktoranta)

- Działania faktora mogą wpływać na ocenę faktoranta przez dłużników

- Rozpoczęcie współpracy z faktorem powoduje konieczność wprowadzenia zmian w sposobie rozliczania się z dłużnikami

- Zakończenie współpracy z faktorem powoduje konieczność spłaty wszystkich zaliczek otrzymanych od faktora