Postępowanie likwidacyjne zmierza do zakończenia spraw spółki, spieniężenia majątku i wykreślenia spółki z rejestru przedsiębiorców KRS. Wydawać by się mogło, że wspólnicy mniejszościowi nie mają interesu w tym, by w takim postępowaniu uczestniczyć, bo spółka nie posiada znacznego majątku, a ma jeszcze niezakończone sprawy. Co więcej, powinni oni, być „wdzięczni" wspólnikom większościowym za to, że biorą na siebie „problem likwidacji". Dlaczego będąc wspólnikiem mniejszościowym nie warto być biernym? Opowiem o takim przypadku z praktyki.

20 proc. udziałów za złotówkę

W jednej ze spółek z o.o. zajmującej się produkcją notowano rekordy zamówień. Wspólnikiem większościowym była spółka zagraniczna. Jej prezes, będący jednocześnie prezesem spółki likwidowanej, postanowił przenieść cały majątek wraz z produkcją do innego kraju. Wspólnikowi polskiemu zaproponowano odkupienie jego 20 proc. udziałów za 1 zł.

Czytaj też: Metody ustanowienia i odwołania likwidatora spółki partnerskiej

Wspólnik z Polski nie zgodził się na proponowane warunki, więc wspólnik większościowy podjął uchwałę o dopłatach i otwarto postępowanie likwidacyjne, w którym to likwidator – właściciel i prezes spółki zagranicznej próbował przenieść cały majątek na wspólnika większościowego, przyjmując, że najcenniejsze aktywa (wartości materialne i prawne opracowane przez spółkę likwidowaną) nie są własnością spółki likwidowanej.

Powództwo o uchylenie uchwały

Polski wspólnik mniejszościowy wiedząc, że majątek spółki likwidowanej jest znacznie więcej wart niż zobowiązania spółki, podjął działania zabezpieczające swoje interesy poprzez wytoczenie powództwa o uchylenie uchwały o dopłatach. Sąd przychylił się do wniosku wspólnika oraz udzielił zabezpieczenia poprzez wstrzymanie zbywania określonych aktywów trwałych (wyrok jest nieprawomocny). Polski wspólnik przedstawił również likwidatorowi kilka listów intencyjnych od różnych podmiotów zainteresowanych zakupem majątku spółki. Jednak zostały one zignorowane przez likwidatora, który próbował sprzedać majątek do swojej spółki.

Jednocześnie likwidator argumentował, że wartości materialnoprawnych nie było w spółce, bo nie zostały wprowadzone do ksiąg jako aktywa. Po zeznaniach świadków zmienił jednak zdanie i kwestionował wartość tego majątku, twierdząc, że nie opracowała go w całości spółka likwidowana.

Wniosek o zmianę likwidatora

W takiej sytuacji wspólnik mniejszościowy, widząc liczne działania na niekorzyść spółki likwidowanej, wystąpił z wnioskiem do sądu o zmianę likwidatora spółki. Sąd wydał postanowienie o zmianie likwidatora uzasadniając, że działania likwidatora były nieprzejrzyste i nierzetelne, a także świadczyły o zamiarze osiągnięcia przez niego - jako prezesa wspólnika większościowego - korzyści ekonomicznych kosztem spółki likwidowanej.

Na powyższe zdaniem sądu wskazuje, całkowite zlekceważenie listów intencyjnych, przez co niemożliwe było określenie ich konkurencyjności oraz inne zachowania likwidatora - jak zaznaczył sąd - „wpisujące się z utrzymującą po jego stronie tendencją do marginalizowania pozycji prawnej wspólnika mniejszościowego, która pojawiła się jeszcze przed rozwiązaniem spółki i postawieniem jej w stan likwidacji, a jej przejawami były wówczas m.in.: próba przejęcia za bezcen jego udziałów oraz dążenie do obciążenia wspólnika mniejszościowego całkowicie bezzasadnymi dopłatami, jednoznacznie zakwestionowanymi przez Sąd Okręgowy w Warszawie".

Zdaniem sądu rozdysponowanie majątkiem zostało zaplanowane w relacji ze wspólnikiem większościowym na podstawie nieprzejrzystych i niesprecyzowanych kryteriów, zarówno jeśli chodzi o oszacowanie majątku likwidowanej spółki, próby zbycia jak i warunków jego rozliczenia w ramach potrącenia z bliżej niesprecyzowaną wierzytelnością wspólnika większościowego.

Uzasadnieniem dla zmiany likwidatora było, jak wskazał sąd, utrudniony z nim kontakt, zarówno elektroniczny jak i fizyczny, co potwierdziły ustalenia prokuratury. Nie bez znaczenie był fakt, że spółka posiada wirtualne biuro, więc likwidator fizycznie nie miał możliwości w nim przebywać. Co istotne, wskazywanie przez likwidatora inne działania, że są zgodne z interesem spółki jak rozwiązanie umowy najmu, czy umowy o pracę, nie podważają zasadności zmiany likwidatora, bowiem zdaniem sądu do oceny zasadności odwołania likwidatora ma ogólna ocena jego postępowania, a ta jest negatywna.

Warto zadbać o własne interesy

Powyższa sprawa pokazuje, że warto dbać o własne interesy. Wspólnik mniejszościowy nie jest bezbronny, co więcej posiada on liczne uprawnienia i jeśli z nich nie zrezygnuje, może nawet doprowadzić do utraty kontroli nad spółką przez podmiot posiadający 80 proc. udziałów.

Warto wystąpić do sądu rejestrowego o wyznaczenie likwidatora „z zewnątrz", który może pomóc w ustaleniu staniu majątkowego spółki oraz wesprzeć inne ograny w wyjaśnieniu nieprzejrzystych i nierzetelnych działań likwidatora.

Spółka w likwidacji też może mieć majątek, który po spłacie długów i rynkowej sprzedaży powinien podlegać podziałowi, a uczestniczyć w nim winni również wspólnicy mniejszościowi. Przypadek ten wskazuje ponadto, że wspólnicy większościowi nie mają pełnej dowolności w swoich działaniach.

Wojciech Bokina, radca prawny, doradca restrukturyzacyjny w Brysiewicz, Bokina, Sakławski i Wspólnicy sp.k.

Kodeks spółek handlowych

Art. 276

§ 1. Likwidatorami są członkowie zarządu, chyba że umowa spółki lub uchwała wspólników stanowi inaczej.

§ 11. Sposób reprezentacji spółki w okresie likwidacji określa się w umowie spółki, uchwale wspólników albo orzeczeniu sądu. W każdym przypadku sąd może zmienić sposób reprezentacji spółki w okresie likwidacji.

§ 2. Jeżeli umowa spółki nie stanowi inaczej, likwidatorzy mogą być odwołani na mocy uchwały wspólników. Likwidatorów ustanowionych przez sąd tylko sąd może odwołać.

§ 3. W przypadku gdy o rozwiązaniu spółki orzeka sąd, może on jednocześnie ustanowić likwidatorów.

§ 4. Na wniosek osób mających interes prawny sąd może, z ważnych powodów, odwołać likwidatorów i ustanowić innych.

§ 5. Sąd, który ustanowił likwidatorów, określa wysokość ich wynagrodzenia.

Art. 281

§ 1. Likwidatorzy sporządzają bilans otwarcia likwidacji. Bilans ten likwidatorzy składają zgromadzeniu wspólników do zatwierdzenia.

§ 2. Likwidatorzy powinni po upływie każdego roku obrotowego składać zgromadzeniu wspólników sprawozdanie ze swej działalności oraz sprawozdanie finansowe.

§ 3. Do bilansu likwidacyjnego należy przyjąć wszystkie składniki aktywów według ich wartości zbywczej.