- Prowadzę usługi przewozowe. ZUS decyzją z 18 lutego ustalił mi wyższą podstawę wymiaru składek m.in. za listopad 2020 r. Niedawno złożyłem w ZUS wniosek o wydłużenie możliwości opłacania preferencyjnych składek o trzy miesiące, ponieważ w ciągu 24 miesięcy od rozpoczęcia działalności przez trzy miesiące w 2019 r. nie miałem uprawnień do kierowania pojazdami i nie osiągałem dochodów z działalności. ZUS uznał jednak, że okres preferencyjny przysługiwał mi tylko do końca października 2020 r. Czy tak faktycznie jest? – pyta czytelnik.
Tak.
Stanowisko ZUS jest uzasadnione. Preferencyjny okres 24 miesięcy od rozpoczęcia działalności gospodarczej nie podlega wydłużeniu np. o okres, gdy przedsiębiorca nie osiągał przychodów z działalności.
Czytaj także:
Mały ZUS plus: mikroprzedsiębiorcy mogą zgłosić się na nowo po ulgowe składki
Ogólne zasady
Zgodnie z art. 18 ust. 8 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2020 r., poz. 266 ze zm.) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 proc. prognozowanego na dany rok przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Można tu mówić o „normalnej", standardowej podstawie wymiaru składek.
Ta podstawa ulega proporcjonalnemu zmniejszeniu tylko wtedy, gdy działalność została rozpoczęta lub zakończona w trakcie miesiąca lub gdy przedsiębiorca przez część miesiąca jest niezdolny do pracy i spełnia warunki do nabycia prawa do zasiłku z ubezpieczenia społecznego.
Niższe składki
Art. 18a ust. 1 ustawy systemowej przewiduje jednak możliwość opłacania składek z tytułu prowadzenia działalności na preferencyjnych zasadach. Zgodnie z nim osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania tej działalności może opłacać składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od podstawy wymiaru składek w wysokości zadeklarowanej, nie niższej niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia.
Na sposób liczenia okresu tych 24 miesięcy wpływa zasada, że brak dochodów nie zwalnia osoby prowadzącej działalność gospodarczą z obowiązku opłacania składek na ubezpieczenia społeczne. Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 23 listopada 2012 r. (III AUa 871/12) wskazał, że: „ryzyko gospodarcze osoby prowadzącej działalność gospodarczą obejmuje także ewentualne straty bądź brak przychodu wywołany nierytmicznością popytu. Ponoszenie tego ryzyka przejawia się w szczególności koniecznością opłacania składek na ubezpieczenia społeczne również w okresach braku zleceń. Ponadto, prowadzenie działalności występuje nie tylko w okresach wykonywania czynności należących do jej zakresu, ale również w okresach wykonywania innych czynności pozostających w ścisłym związku z prowadzoną działalnością, np. poszukiwanie klientów czy składanie ofert lub załatwiania spraw urzędowych (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z 15 lutego 2012 r., I UK 280/11)".
24 miesiące w ciągłości
Żadne z przywołanych regulacji nie mówią wprost o braku możliwości przedłużenia okresu preferencyjnego w składkach. Taka koncepcja interpretacyjna wynika jednak m.in. z ich gramatycznej i logicznej wykładni. W takim kierunku – w zbliżonym stanie faktycznym – wypowiedział się Sąd Okręgowy w Świdnicy w wyroku z 7 grudnia 2016 r. (VII U 1284/16). Sąd wskazał następująco: „Dokonując wykładni gramatycznej i logicznej powyższego przepisu należy podnieść, że regulacja ta nie przewiduje możliwości przedłużenia preferencyjnego okresu opłacania składek nawet wówczas, jeżeli ubezpieczony faktycznie nie wykonywał działalności czy to z powodu niezdolności do pracy, czy to z powodu jakiejś innej przemijającej przyczyny."
Sąd zaakcentował ponadto, że brak możliwości przedłużenia okresu preferencyjnego wynika wprost z użytego przez ustawodawcę sformułowania „w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej". W konsekwencji przewidziano zamknięty okres 24 miesięcy preferencji, który nie podlega wydłużeniu. Dodano również, że przeciwko wydłużaniu tego okresu przemawia wyjątkowy charakter regulacji preferencyjnej z art. 18a ustawy systemowej i nie można stosować wykładni rozszerzającej.
Autor jest radcą prawnym
Z prawem do małego ZUS plus
Przedsiębiorca, który opłacał składki na tzw. preferencyjnych zasadach, może po tym okresie opłacać tzw. mały ZUS plus. Oznacza to, że może opłacać składki na ubezpieczenia społeczne od podstawy wymiaru, której wysokość zależy od dochodów z działalności gospodarczej osiągniętych w poprzednim roku kalendarzowym. W 2021 r. z małego ZUS plus mogą skorzystać przedsiębiorcy, których przychód w 2020 r. nie przekroczył 120 000 zł. W tym celu przedsiębiorca powinien wyrejestrować się z ubezpieczeń (na ZUS ZWUA) z kodem tytułu ubezpieczenia zaczynającym się od 05 70 (lub 05 72 – jeśli ma prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy), a następnie zgłosić do ubezpieczeń społecznych (na ZUS ZUA) z kodem tytułu ubezpieczenia rozpoczynającym się od 05 90 albo 05 92. Dokumenty te musi jednak przekazać ZUS w terminie 7 dni liczonych od pierwszego dnia, w którym spełni warunki do korzystania z małego ZUS plus (tu od zakończenia okresu z uprawnieniem do preferencyjnych składek). W przeciwnym wypadku opłacanie małego ZUS plus jest możliwe najwcześniej od następnego roku kalendarzowego.