Rolnicy wspomagają się w sezonie głównie umowami z cudzoziemcami, przede wszystkim pracownikami z Ukrainy i innych krajów zza wschodniej granicy. W przypadku zawierania takich umów łączny czas świadczenia pracy przez tzw. pomocnika nie może przekroczyć 180 dni w danym roku kalendarzowym. W przypadku pracowników z Ukrainy okres ten uległ wydłużeniu po 24 lutego 2022 r. Mówi o tym ustawa z 12 marca 2022 r., która przewiduje możliwość zawierania umowy o pomocy Ukraińcom przy zbiorach na okres ich legalnego pobytu na terytorium Polski, tj. do dnia określonego w rozporządzeniu (które zostanie wydane w przyszłości). Nie wiadomo jednak, czy to poprawi sytuację rolników. Duży odsetek uchodźców z Ukrainy stanowią bowiem kobiety i dzieci. Coraz głośniej mówi się więc, że takie lub inne ułatwienia należałoby wprowadzić dla pracowników sezonowych również z innych państw.
Szkolenia BHP
Działalność rolnicza bez wątpienia nosi cechy działalności gospodarczej. Zwłaszcza tam, gdzie prowadzona jest w sposób zorganizowany, np. w postaci plantacji produktów rolnych, a rolnik staje się pracodawcą, gdy korzysta z pomocy innych osób. Musi więc przyjąć jedną z dostępnych form współpracy – np. umowę o pracę, umowę zlecenie, umowę zawieraną z agencją pracy tymczasowej czy umowę o pomocy przy zbiorach.
Przy wszystkich tych umowach ma zastosowanie art. 304 § 3 kodeksu pracy. Przepis ten nakłada na pracodawcę-rolnika odpowiednie obowiązki określone w art. 207 § 2 k.p. A więc rolnik-przedsiębiorca zobowiązany jest organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki, a co za tym idzie – informować pracowników o zagrożeniach dla życia i zdrowia oraz zasadach postępowania w sytuacjach awarii bądź wypadku. Rolnik ma również obowiązek skierować pracownika sezonowego do odbycia wstępnych badań lekarskich oraz dokonać wstępnego szkolenia z zakresu BHP w pracy.
Jest to kluczowe z uwagi na specyfikę pracy w rolnictwie – duże zróżnicowanie wykonywanych obowiązków oraz konieczność ich wykonywania w odmiennych warunkach atmosferycznych. Prace wykonywane są przy użyciu różnych maszyn i urządzeń, w różnych miejscach i warunkach.
Zdaniem autorki
Joanna Misiun - starszy specjalista ds. BHP W&W Consulting
Tam, gdzie gospodarstwa rolne zatrudniają pracowników i występuje zależność pracodawca-pracownik, mogą pojawić się kontrole np. Państwowej Inspekcji Pracy. Inspektor PIP weryfikuje przestrzeganie przepisów, procedur bezpieczeństwa pracy pod kątem kodeksu pracy, rozporządzeń, a także kontroluje legalność zatrudnienia. Konsekwencją pojawiających się w czasie kontroli dużych uchybień może być nałożenie przez organ kontrolny kary grzywny. Takie mandaty wahają się od 1 tys. – 5 tys. zł. do kar sięgających nawet 30 tys. zł.
Zagrożenia w pracy
Z reguły rolnik i pracownicy zatrudnieni w gospodarstwie rolnym nie pracują na jednym stanowisku. Często wykonują czynności, które wymagają odmiennych umiejętności. Dlatego rolnictwo charakteryzuje się dużą wypadkowością. Z tego powodu tym bardziej rolnik-przedsiębiorca powinien zadbać, by wszystkie maszyny i urządzenia techniczne wyposażyć w odpowiednie zabezpieczenia oraz szczegółowe instrukcje. W razie wystąpienia wypadku zobowiązany jest natomiast podjąć działania eliminujące lub ograniczające zagrożenie, a następnie ustalić w przewidzianym trybie okoliczności i przyczyny wypadku.
Ważna jest również dbałość o to, aby pracownik posiadał odpowiednie ubranie, które zwiększy jego bezpieczeństwo i zapewni komfort pracy. Dlatego rolnik powinien zapewnić nieodpłatnie pracownikowi lub pomocnikowi w gospodarstwie rolnym odpowiednią odzież i obuwie robocze, jeśli odzież własna mogłaby ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu, a także odpowiednie środki ochrony indywidualnej dostosowane do występujących zagrożeń.
Posiłki i napoje
Kwestią równie istotną jest to, aby w warunkach szczególnie uciążliwych zapewnić pracownikowi nieodpłatnie odpowiednie posiłki i napoje, jeżeli praca związana jest z wysiłkiem fizycznym powodującym wydatek energetyczny określony w rozporządzeniu Rady Ministrów z 28 maja 1996 r. w sprawie profilaktycznych posiłków i napojów (DzU nr 60, poz. 279) bądź wykonywana jest w warunkach mikroklimatu gorącego lub zimnego.
