Jak chronić własność intelektualną w erze cyfrowej transformacji

Obowiązujące przepisy w zakresie ochrony własności intelektualnej opierają się na regulacjach krajowych i unijnych. W polskim porządku prawnym kluczowe znaczenie mają ustawy: o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz Prawo własności przemysłowej. Znaczenie mają także przepisy Kodeksu cywilnego i karnego, a w szczególności te z zakresu naruszeń i odpowiedzialności. Na poziomie unijnym istotne są rozporządzenia w sprawie wspólnotowego znaku towarowego i wzoru przemysłowego, a także dyrektywa DSM, która zmienia zasady funkcjonowania platform cyfrowych. System ochrony uzupełniają konwencje międzynarodowe, w tym konwencja paryska i porozumienie TRIPS. Postępująca cyfryzacja zmienia charakter relacji gospodarczych i sposób wykorzystywania utworów oraz wynalazków. Coraz więcej procesów biznesowych przenosi się do środowiska online. Rozwój chmury obliczeniowej, automatyzacja i zdalny dostęp do zasobów sprzyjają upowszechnianiu treści chronionych, przez co zwiększa się ryzyko ich nieautoryzowanego użycia - zwłaszcza w przypadku dzieł cyfrowych, programów komputerowych czy też projektów graficznych. Relacje między kontrahentami są coraz częściej oparte na współpracy zdalnej, co utrudnia kontrolę nad obiegiem informacji i zwiększa ryzyko naruszeń. W kontekście praw własności przemysłowej podstawowym narzędziem ochrony pozostaje rejestracja. Zgłoszenie znaku towarowego, wzoru przemysłowego lub wynalazku do Urzędu Patentowego RP albo EUIPO pozwala uzyskać formalną ochronę i dochodzić swoich praw przed sądem. W przeciwieństwie do prawa autorskiego, które powstaje z mocy prawa w momencie stworzenia utworu, ochrona własności przemysłowej wymaga aktywności ze strony przedsiębiorcy. Brak rejestracji może skutkować utratą możliwości skutecznego dochodzenia roszczeń wobec podmiotów naruszających. W realiach rynku unijnego warto rozważyć rejestrację znaku lub wzoru na poziomie wspólnotowym, co zapewnia ochronę na terenie wszystkich państw UE. Coraz powszechniejsze zawieranie umów drogą elektroniczną rodzi pytania o skuteczność przenoszenia praw własności intelektualnej w tej formie. W przypadku praw autorskich przeniesienie majątkowych praw wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. Należy pamiętać, że tej odpowiada odręczny podpis na papierowym wydruku albo kwalifikowany podpis elektroniczny, który zrównany jest z podpisem odręcznym. Niestety w praktyce korzysta się często ze skanów czy podpisów ePuap, które nie gwarantują skuteczności przeniesienia praw. Podobne zasady odnoszą się do przenoszenia praw własności przemysłowej, gdzie dla zachowania ważności konieczne jest dochowanie przewidzianej przepisami formy czynności prawnej.