Zgodnie z ustawą z 24 kwietnia 2015 roku Prawo Chińskiej Republiki Ludowej o bezpieczeństwie żywności producenci i dystrybutorzy żywności ponoszą odpowiedzialność za wyprodukowaną lub rozprowadzoną żywność.
Ponadto ustawa stanowi, że producenci i dystrybutorzy żywności produkują i dystrybuują żywność zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawowymi, wykonawczymi, normami bezpieczeństwa żywności; zapewniają bezpieczeństwo żywności, są uczciwi i odpowiedzialni; ponoszą odpowiedzialność publiczną oraz przed społeczeństwem i ponoszą odpowiedzialność publiczną, akceptują społeczną kontrolę i przyjmują na siebie społeczną odpowiedzialność.
CZYTAJ TAKŻE: Sprzedaż żywności do Chin – krok po kroku. Część 1.
Ostatni warunek, choć emanuje ideologią socjalistyczną, nie jest martwym zapisem. I nie jest tak dlatego, że Chiny mają w nazwie atrybut „ludowy”, a dlatego, że państwo wskutek przykrych doświadczeń (afera z 2008 roku z zanieczyszczonym melaminą mlekiem w proszku) wprowadziło dla przedsiębiorstw produkujących i dystrybuujących żywność na równi obok oceny prawnej również społeczny osąd oraz społeczną kontrolę.
W praktyce ten zapis ma dużo większą moc rynkową niż nałożona sankcja prawna za popełnione wykroczenie czy przestępstwo.
Po pierwsze: formalizm
Chińskie prawo bezpieczeństwo żywności jasno stanowi, że eksport żywności lub napojów za Wielki Mur może być realizowany bezpośrednio przez producenta lub z pomocą chińskiego pośrednika (importera). W tym drugim przypadku chińskie prawo nakłada na importera przede wszystkim obowiązki rejestracyjne.
Wielu zagranicznych przedsiębiorców, w tym również polskich, rozumie to jako zwolnienie z odpowiedzialności. Nic bardziej mylnego.
CZYTAJ TAKŻE: Sprzedaż żywności do Chin podczas epidemii
Prawo chińskie – jak to zostało napisane na wstępie – obejmuje zakresem podmiotowym producentów żywności (bez względu na miejsce jej wytworzenia: Chiny lub kraj zagraniczny) i dystrybutorów żywności (chińskich lub zagranicznych), jeśli produkt ma być lub już jest sprzedawany w Państwie Środka. Innymi słowy, błędna jest interpretacja przyjmująca, że w sytuacji korzystania z pośrednika ma miejsce zwolnienie z obowiązku i odpowiedzialności zagranicznego producenta czy też dystrybutora, jeśli ten wchodzi we współpracę z chińskim podmiotem (dystrybutorem, pośrednikiem itd.).
Powyższa uwaga ma na celu podkreślenie bezwzględnego formalizmu i wiążących się z tym skutków prawnych. Uświadomienie tego sobie pozwoli każdej polskiej firmie zainteresowanej eksportem żywności i napojów do Chin pozbyć się fałszywego entuzjazmu, który – jak nieraz pokazało życie – był przyczyną wielu problemów.
Dokument specjalnego znaczenia
W eksporcie żywności i napojów do Chin najważniejszym dokumentem jest etykieta.
W Polsce podstawowe wymagania dotyczące znakowania żywności znajdują się w rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności.
Ponadto wymagania dotyczące znakowania żywności określa ustawa z dnia 25 sierpnia 2006 r. o bezpieczeństwie żywności i żywienia oraz ustawa z dnia 21 grudnia 2000 r. o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych oraz rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 grudnia 2014 r. w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych.
CZYTAJ TAKŻE: Trendy żywnościowe w Chinach w 2020 r.
I w Polsce, i w Unii Europejskiej oraz w Chinach prawo stawia określone wymagania. Różnica dotyczy podejścia formalnego.
Otóż w Państwie Środka etykieta jest nie tylko nalepką na towarze lub opakowaniu z nazwą towaru, ceną, znakiem fabrycznym i innymi wymaganymi prawem informacjami. Ale jest dokumentem eksportowo-importowym. Inaczej mówiąc, podlega równorzędnej kontroli (odprawie) celnej tak jak pozostałe dokumenty.
Jeżeli istnieją krajowe normy bezpieczeństwa żywności, które określają wymogi dla etykiet, to należy ich przestrzegać. Chodzi o tzw. normy krajowe GB, o których była mowa w poprzednim tekście.
Zgodnie z chińskim prawem etykiety, instrukcje i opakowanie żywności i dodatków do żywności nie mogą zawierać informacji nieprawdziwych lub przesadzonych ani oświadczeń dotyczących zastosowania żywności w zapobieganiu, leczeniu lub diagnozowaniu jakiejkolwiek choroby. Producenci i dystrybutorzy żywości ponoszą odpowiedzialność prawną za oświadczenia na etykietach, w instrukcjach i na opakowaniach.
Ponadto prawo wymaga, by etykiety i instrukcje żywności oraz dodatków do żywności były jasne i łatwe do odczytania. Data produkcji i przydatności do spożycia również muszą być wyraźne i łatwe do odczytania.
Jeśli więc żywność lub dodatki do żywności są niezgodne z informacjami zawartymi na etykiecie i instrukcjami, to nie mogą zostać dopuszczone do sprzedaży.
Etykieta – dane obowiązkowe:
Nazwa produktu spożywczego specyfikacja, zawartość netto i data produkcji.
Lista składników lub skład.
Nazwa i adres producenta, dane kontaktowe.
Okres trwałości (data do spożycia).
Kod standardu produktu.
Warunki przechowywania.
Nazwa rodzajowa dodatków do żywności stosowana w normach krajowych.
Numer zezwolenia na produkcję.
Inne informacje, które muszą zostać ujawnione zgodnie z obowiązującymi prawami i krajowymi normami bezpieczeństwa żywności.
Pod względem formy etykieta musi być biała, w określonym formacie, a tekst napisany uproszczonymi chińskimi znakami o odpowiedniej wielkości. Wielkość etykiety, a tym samym znaków pisarskich, określają poszczególne normy GB dla danej kategorii produktów (lub opakowania).
CZYTAJ TAKŻE: Jak Chińczycy kupują żywność?
Od 1 października 2019 roku zniesiony został obowiązek przedstawienia dokumentacji dla pierwszej etykiety. Co nie oznacza, że etykieta i związane z nią dokumenty nie podlegają kontroli.
W tym zakresie nic się nie zmieniło. Odpadł jedynie obowiązek uprzedniej rejestracji. Kontrola i ocena formalna etykiety nadal podlega odprawie celnej. I to urząd celny akceptuje lub nie etykietę.
Etykieta dla produktu dla niemowląt
W Chinach jest poszukiwana zagraniczna żywność dla niemowląt i dzieci. Rentowność tego rodzaju produktów w Państwie Środka jest bardzo wysoka.
Jednocześnie ten rynek nie jest łatwy – lecz nie od strony sprzedaży, a formalnej. Chiński rząd poddał żywność dla niemowląt (i dla małych dzieci) szczególnemu reżimowi, od którego nie przewidziano żadnych odstępstw.
W Polsce tylko jeden zakład posiada stosowne uprawnienia sprzedaży na rynek chiński. I dotyczą one mleka w proszku dla dzieci. A z uwagi na wielkość polskiej branży mleczarskiej, jednopodmiotowa obecność zaskakuje.
CZYTAJ TAKŻE: 5 najczęstszych błędów w promocji polskiej żywności w Chinach
Prawo chińskie w przypadku etykiety na żywności podstawowej i uzupełniającej dla niemowląt wymaga określenia głównych składników odżywczych, a także ich składu. Trzeba w tym miejscu doprecyzować, że kwestię wartości i sposobu ich zapisu określa inna specjalna norma GB.
Etykieta dla dodatku do żywności
Ustawą o bezpieczeństwie żywności również precyzuje jak należy oznaczyć dodatki do żywności.
Stanowi ona, że dodatek do żywności musi spełniać określone chińskim prawem wymagania, musi posiadać etykietę, instrukcję (o zakresie zastosowania, poziomie dawkowania i metodzie stosowania), opakowanie.
CZYTAJ TAKŻE: W Chinach treść reklamy musi odpowiadać cechom produktu
Etykieta musi zawierać te treści, które wskazuje ustawa i te które wymagają inne przepisy lub normy krajowe GB. Ponadto etykieta musi zawierać słowa „食品添加剂 (shí pǐn tiān jiā jì, czytaj: szy pchin tjen dzia dzi), co znaczy „dodatek do żywności”.
Będą nowe zasady
Chiński rząd przygotował zmiany w zakresie etykietowania żywności. 20 listopada 2019 roku organ rządowy ds. regulacji rynku State Administration of Market Regulation (SAMR) przedstawił Światowej Organizacji Handlu (WTO) dokument „Measures on Supervision and Management of Food Labeling”. Zawiera on propozycje w zakresie etykietowania żywności.
Z kolei 31 grudnia 2019 roku National Health Commission (NHC) opublikowała na swojej stronie internetowej zawiadomienie o rewizji 13 standardów bezpieczeństwa i jakości żywności.
CZYTAJ TAKŻE: Targi w Chinach – ważne, ważniejsze, wędrujące
Pierwszy dokument ustala od nowa zasady etykietowania (ujednolica je). A drugi wprowadza obowiązek nie tylko spełnienia określonych norm bezpieczeństwa, ale również ujawnienia tego na etykiecie.
Choć w obu przypadkach nie została ustalona data wejścia w życie (jednakże w drugim podany jest czas konsultacji publicznych: do 28 lutego 2020 roku), to należy się spodziewać, że staną się one obowiązującym prawem w tym roku.
Od 1 kwietnia 2020 roku dla żywności pochodzenia zwierzęcego będą obowiązywać nowe normy krajowe GB w zakresie pozostałości dla leków weterynaryjnych. Choć informacja o tym nie musi być ujawniona w treści etykiety, to odpowiedni dokument zawierający taką informację stanowi załącznik do etykiety, co razem podlega zgłoszeniu, a następnie odprawie celnej.
Inaczej pisząc, w świetle przygotowywanej nowelizacji prawa dotyczącego etykiet, z jednej strony nastąpi ujednolicenie prawa, a z drugiej zaostrzenie wymagań.
Autor tekstu – Jacek Strzelecki – jest niezależnym ekspertem ds. chińskiego rynku rolno-spożywczego. Prawnik, studiował także język chiński na Uniwersytecie Fudan w Szanghaju. Od 1997 r. zajmuje się gospodarką, finansami i prawem gospodarczym Chin. Autor kilkuset tekstów na temat chińskiej gospodarki i finansów. Od kilku lat analityk rynków rolnych, zwłaszcza sektora rolno-spożywczego pod kątem możliwości eksportowych do Chin oraz Hongkongu.
Niniejszy tekst jest dziewiętnastym z cyklu artykułów mających na celu przybliżenie polskim firmom z sektora MŚP chińskiego rynku.