- Każdemu pracownikowi odchodzącemu na emeryturę zakład przekazuje w prezencie zegarek o wartości ok. 1000 zł. Ostatnio biegły rewident zarzucił, że od takich prezentów firma powinna potrącić z wynagrodzenia pracownika składki na ubezpieczenia społeczne i zaliczkę na podatek. Dla pracodawcy to kłopotliwa i absurdalna sytuacja, gdyż pracownik musi dopłacić do otrzymanego prezentu. Nie jest on przecież wynagrodzeniem za pracę. Czy jest inna możliwość nagrodzenia pracownika, bez obciążeń fiskalnych? Czy pracodawca może zapłacić za niego te należności? – pyta czytelnika.

Co do zasady każde otrzymane przez pracownika świadczenie, niezależnie od tego, czy jest ono pieniężne czy rzeczowe, podlega oskładkowaniu i opodatkowaniu. Opłacenie za pracownika tych świadczeń spowoduje kłopoty zarówno dla szefa, jak i podwładnego.

Świadczenia z pracy w ujęciu podatkowym...

Wynagrodzenie ze stosunku pracy to szerokie pojęcie. Jego geneza ma źródło w ustawie z 26 lipca 1991  r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 36 ze zm., dalej: updof). Na potrzeby ustalenia podstawy opodatkowania ustawodawca unormował w niej pojęcie przychodu ze stosunku pracy. Oprócz pensji za wykonaną pracę, której składnikiem jest wynagrodzenie zasadnicze, są to różnego rodzaju dodatki, premie, a także elementy, które nie są składnikami ściśle powiązanymi z wykonaną pracą. Zalicza się do nich wszelkie wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, oraz wszelkie inne kwoty, niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a także świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych, nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

To ustalenie ma fundamentalne znaczenie dla rozliczania wynagrodzeń. Każda wypłata dla pracownika, która ma źródło w art. 12 updof, powoduje, że od wypłacanej kwoty pracodawca musi potrącić zaliczkę na podatek dochodowy z otrzymanego przez pracownika świadczenia.

Warto pamiętać, że ten katalog składników jest przykładowy. Zauważył to Wojewódzki Sąd Administracyjny w Krakowie w wyroku z 12 lutego 2014 r. (I SA/Kr 1908/13). Uznał w nim, że „analiza treści przepisu pozwala, zdaniem sądu, stwierdzić, że przepis ten, tj. art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, wymienia jedynie przykładowo przychody ze stosunku pracy. Świadczy o tym użycie słowa »w szczególności«, co oznacza, że wymienione kategorie przychodów stanowią katalog otwarty. Przychodami ze stosunku pracy są więc wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz świadczenia nieodpłatne, mające swoje źródło w  łączącym pracownika z pracodawcą stosunku pracy lub stosunku pokrewnym. Zasadą jest zatem, że wszelkie świadczenia pozostające w związku ze stosunkiem pracy powinny być traktowane jako element wynagrodzenia za pracę i w ten sam sposób opodatkowywane, tj. wraz z wynagrodzeniem za miesiąc, w którym zostały pracownikowi przekazane, chyba że korzystają ze zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych".

Dlatego prezent otrzymany od pracodawcy w związku z przejściemna emeryturę jest przychodem ze stosunku pracy i będzie nim nawet wtedy, gdy pracownik otrzyma go już po zakończeniu stosunku pracy. Dzień wręczenia prezentu nie ma znaczenia. Jest to świadczenie związane z istniejącym stosunkiem pracy i podlega opodatkowaniu.

...i składkowym

Artykuł 18 ust. 1 ustawy z 13 października 1998  r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst jedn. DzU z 2015 r., poz. 121 ze zm.) wprost odsyła do ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w zakresie definicji przychodu stanowiącego podstawę wymiaru składek społecznych. Oznacza to, że gdy świadczenie jest uznane za przychód ze stosunku pracy, nie tylko podlega opodatkowaniu, lecz także stanowi podstawę wymiaru składek społecznych, chyba że jest z niej zwolniony przepisami szczególnymi.

Organy ZUS jednoznacznie potwierdzają, że decydujące znaczenie w ustaleniu podstawy wymiaru składek ma zakwalifikowanie konkretnego składnika jako przychodu ze stosunku pracy. Jednocześnie podkreślają, że ZUS nie ma możliwości oceny, czy dany składnik wynika ze stosunku pracy czy nie. Według ZUS kompetencje takie ma urząd skarbowy. Potwierdza to np. interpretacja ZUS wydana 4 lutego 2014 r., opublikowana na stronie internetowej ZUS http://www.zus.pl/bip/default.asp?id=428, nr DI/ 100000/451/1747/2013. Stwierdzono w niej, że „kwestia ustalenia, iż dana wypłata stanowi przychód w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, leży każdorazowo w gestii organów podatkowych. ZUS nie posiada kompetencji do samodzielnego rozstrzygania w tym przedmiocie czy dokonywania oceny przyjętych w tym zakresie (również przez wnioskodawcę) ustaleń. [...] Wobec wskazania przez wnioskodawcę w opisie stanu faktycznego, iż wypłaty, o których mowa we wniosku, nie stanowią ww. przychodów, należy przyjąć, iż nie stanowią one również podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne".

Tu trzeba mieć nadzieję, że organy kontrolne będą się do tej interpretacji ZUS stosować. Niejednokrotnie bowiem ZUS i jego departamenty ustalające interpretacje twierdziły już, że nie są kompetentne, aby w konkretnej sprawie wydać interpretację. Tak było np. jeśli chodzi o pomoc w ustaleniu, czy przedmiot umowy o dzieło jest właściwie określony i nie stanowi w opinii ZUS podstawy wymiaru składek, gdy jednocześnie w trakcie postępowania kontrolnego ZUS bez problemu kwestionował przedmiot zawartych umów o dzieło, przekwalifikowując je w takie, które stanowią tytuł do opłacania składek.

Gdy zapłaci szef

Hojni pracodawcy chcą czasami opłacić za pracownika świadczenia, które należałoby potrącić z jego wynagrodzenia. Nie jest to dobry pomysł. I tak nie zwolni to podwładnych z konieczności rozliczenia się z urzędem skarbowym z otrzymanego od pracodawcy świadczenia, a księgowym narobi problemu. Interpretacja podatkowa wydana przez dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach 6 marca 2013 r. (IBPBII/1/415-1085/12/BJ) potwierdziła, że chociaż pracownicy nie będą mieli wykazanych na informacji od płatnika PIT-11 dochodów, muszą takie świadczenia we własnym zakresie wykazać w zeznaniu rocznym i odprowadzić zaliczkę na podatek. Wynika to ze szczególnej konstrukcji updof.

Zgodnie z jej art. 45 ust. 1 podatnicy muszą składać urzędom skarbowym zeznanie, według ustalonego wzoru, o wysokości osiągniętego dochodu (poniesionej straty) w roku podatkowym, do 30 kwietnia roku następującego po roku podatkowym. W tym zeznaniu muszą ująć wszystkie dochody. Dlatego podatnik ma wykazać w rocznym zeznaniu podatkowym wszystkie osiągnięte w roku podatkowym dochody, niezależnie od tego, czy płatnik zaliczki na podatek dochodowy pobrał ją, czy nie dopełnił tego obowiązku.

Dodatkowo wartość prezentu zwiększą zapłacone przez pracodawcę składki na ubezpieczenia społeczne i ubezpieczenie zdrowotne, które popowinny być potrącone z wynagrodzenia pracownika. Ponadto w tej sytuacji pracodawca ma wykazać w PIT-11 zapłacone kwoty.

Z interpretacji wydanej przez dyrektora IS w Poznaniu 25 kwietnia 2013 r. (ILPB1/415-97/13-3/TW) wynika, że byłym pracownikom pracodawca powinien wystawić informację PIT-11. Trzeba w niej wykazać wysokość uzyskanego przez pracowników przychodu z uwzględnieniem kosztów uzyskania przychodów określonych w art. 22 ust. 2 updof, sporządzone za ten rok, w którym zapłacił za nich składki do ZUS, a rozliczenie powstałego dochodu nastąpi u byłych pracowników w stosownych zeznaniach rocznych.

Bukiet i książka bez potrąceń

Za to bez żadnych obciążeń szef może na odchodne wręczać pracownikom kwiaty oraz pamiątkowe albumy. Od tego świadczenia żaden urząd – ani ZUS, ani skarbówka – nie chce daniny.

Jak wykazał dyrektor IS w Katowicach w interpretacji podatkowej z 2 marca 2015 r. (IBPBII/1/ 415-944/14/MK), „przychód podatkowy nie powstanie (...) w sytuacji wręczenia kwiatów, albowiem tego rodzaju czynność nie ma charakteru przekazania towaru o konkretnej wartości użytkowej. Dlatego też nie można przyjąć, iż jest to przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych".

Również albumy imiennie dedykowane nie podlegają podatkowi dochodowemu ani składkom społecznym. Potwierdza to interpretacja  dyrektora IS w Bydgoszczy z 4 grudnia 2012 r. (ITPB2/415-828/12/RS). Zgodnie z nią „przychód podatkowy nie powstanie również w przypadku wręczenia (...)– bukietu kwiatów, albumu lub innego przedmiotu z imienną dedykacją, albowiem tego rodzaju czynność nie ma charakteru przekazania towaru o konkretnej wartości użytkowej. Dlatego też nie można przyjąć, iż jest to przychód z tytułu nieodpłatnych świadczeń w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych".

Zwiększona odprawa emerytalna

Jest jeden sposób, aby uniknąć obciążeń składkowych. Osobom, które przechodzą na emeryturę, w regulaminie wynagradzania należy zagwarantować wyższą odprawę emerytalną. Jeżeli tak jak u czytelnika pracodawca zwiększy wysokość odprawy emerytalnej o kwotę 1220 zł, to pracownik otrzyma netto kwotę 1000 zł, którą może przeznaczyć na zakup pamiątkowego zegarka lub innego upominku. Od 1220 zł pracodawca musi odprowadzić zaliczkę na podatek dochodowy od osób fizycznych i tej daniny nie uniknie.

Odprawa emerytalna to świadczenie pieniężne i tylko takie korzysta ze zwolnienia ze składek ZUS. Oczywiście taka regulacja musi obowiązywać wobec wszystkich pracowników.

WNIOSEK

Pracodawcy trudno jest uhonorować zasłużonego pracownika, gdy przechodzi na emeryturę. Świadczeń rzeczowych przekazywanych w związku z końcem kariery zawodowej ustawodawca nie zwolnił z podstawy wymiaru składek społecznych i opodatkowania. Jednak zapłacenie tych należności za pracownika znacznie podniesie wartość prezentów, a i tak nie rozwiąże problemów związanych z ZUS i rozliczeniem się z urzędem skarbowym.