Głównym instrumentem wspierającym pracodawców zatrudniających niepełnosprawnych i skutecznie zwiększającym obecność tych osób na rynku pracy jest dofinansowanie ich pensji z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Od 2015 r. warunki udzielania tej pomocy zmieniły się przy ustalaniu tzw. efektu zachęty metodą ilościową. Szefowie powinni także wysyłać wnioski o dofinansowanie na zmienionych wzorach dokumentów.

Jakie przepisy

Dofinansowanie wynagrodzeń osób niepełnosprawnych, które stanowi pomoc publiczną w rozumieniu art. 107 traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), jest udzielane od 1 stycznia 2015 r. zgodnie z rozporządzeniem Komisji (UE) nr 651/2014 r. z 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 traktatu (DzU UE L 187 z 26.06.2014 r., str. 1, dalej: rozporządzenie KE nr 651). Przepisy krajowe regulują najważniejsze zasady przyznawania refundacji w art. 26a–26c ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn. DzU z 2011 r. nr 127, poz. 721 ze zm., dalej: ustawa o rehabilitacji).

Aby pracodawca uzyskał refundację pensji niepełnosprawnego etatowca, musi m.in. spełnić tzw. efekt zachęty. Od tego zależy, czy firmie przysługuje dofinansowanie na nowo zatrudnionego niepełnosprawnego. Efekt zachęty ustala się jednorazowo na cały okres zatrudnienia pracownika (w tym przejęcia go na podstawie art. 231 k.p.) do czasu rozwiązania umowy lub zmiany statusu pracownika. Efektu tego nie wykazują jednak pracodawcy, dla których dofinansowanie wynagrodzeń nie jest pomocą publiczną.

Przy ponownym zatrudnieniu niepełnosprawnych należy wykazać efekt zachęty w miesiącu ponownego ich zaangażowania. Z kolei gdy pracownik utraci status inwalidy (np. upłynie ważność orzeczenia), efekt zachęty zachowuje się wyłącznie po przedstawieniu kolejnego dokumentu – bez względu na datę jego wydania. Ma z niego wynikać, że inwalidztwo istniało w okresie między tymi orzeczeniami, a pracownik pozostawał w zatrudnieniu.

Na dwa sposoby

Efekt zachęty wykazuje się metodą ilościową lub jakościową.

Do końca 2014 r. tzw. ilościowa metoda ustalania efektu zachęty polegała na porównaniu bieżącego stanu zatrudnienia niepełnosprawnych i ogółem do średnich stanów referencyjnych z 12 miesięcy poprzedzających miesiąc zaangażowania pracownika. Pracodawca wykazywał ten efekt we wniosku o wypłatę miesięcznego dofinansowania (Wn-D), w pozycjach:

- 39 – bieżący stan zatrudnienia ogółem,

- 40 – bieżący stan zatrudnienia osób niepełnosprawnych,

- 41 – średni stan zatrudnienia ogółem z 12 miesięcy poprzedzających miesiąc sprawozdawczy,

- 42 – średni stan zatrudnienia osób niepełnosprawnych z 12 miesięcy poprzedzających miesiąc sprawozdawczy.

Przykład

W listopadzie 2014 r. w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy firma zatrudniała ogółem 70 pracowników (70 etatów), w tym 40 niepełnosprawnych (40 etatów). Dlatego stan zatrudnienia ogółem w listopadzie to 70,000, a zatrudnienia niepełnosprawnych to 40,000. Pracodawca wyliczył także średnią zatrudnienia z poprzedzających 12 miesięcy. Jest to ogółem 64,000, a średni stan zatrudnienia niepełnosprawnych to 35,000. Z porównania bieżącego stanu zatrudnienia ogółem i niepełnosprawnych do średniego stanu załogi za 12 miesięcy poprzedzających okres sprawozdawczy wynika, że efekt zachęty metodą ilościową na nowo zatrudnionego niepełnosprawnego w listopadzie 2014 r. został wykazany: poz. 39 (70,000) > od poz. 41 (64,000) i poz. 40 (40,000) > od poz. 42 (35,000).

Od 1 stycznia 2015 r. pracodawcy muszą wykazywać już tylko wzrost zatrudnienia pracowników ogółem w stosunku do średnich stanów zatrudnienia ogółem z wcześniejszych 12 miesięcy. Odpada więc konieczność udowadniania, że w ogóle wzrosło zaangażowanie niepełnosprawnych. Dlatego od stycznia 2015 r. firma we wniosku Wn-D wykazuje stan załogi tylko w poz. 39 i 41 wniosku Wn-D.

Przykład

Za styczeń 2015 r. pracodawca wykazuje stan zatrudnienia ogółem w wysokości 70,000 etatów, a zatrudnienie niepełnosprawnych to 40,000 etatów. Firma wyliczyła także średnią załogi z poprzedzających 12 miesięcy. Ogółem jest to 64,000, a średnie zatrudnienie inwalidów to 35,000. Aby uzyskać refundację pensji nowo zatrudnionego niepełnosprawnego, od 1 stycznia 2015 r. firma wykazuje tylko wzrost zatrudnienia ogółem. Stan zatrudnienia niepełnosprawnych nie ma znaczenia. Z porównania bieżącego stanu załogi ogółem do średniego stanu za 12 miesięcy poprzedzających okres sprawozdawczy wynika, że efekt zachęty metodą ilościową w styczniu 2015 r. wykazano: poz. 39 (70,000) > od poz. 41 (64,000).

Treść informacji

Obok poz. 39 i 41 Wn-D efekt zachęty nadal podaje się także w formularzu miesięcznej informacji o wynagrodzeniu, zatrudnieniu i stopniu niepełnosprawności pracowników niepełnosprawnych (INF-D-P) w poz. 48. Należy ją wypełniać w każdym miesiącu, za który sporządza się tę informację o konkretnym pracowniku. W poz. 48 druku INF-D-P pracodawca zaznacza „TAK" lub „NIE", wskazując czy na niepełnosprawnego został wykazany efekt zachęty (ilościowy lub jakościowy).

Uwaga! Pracodawca nadal wypełnia poz. 37 i 38 Wn-D, podając przeciętny miesięczny stan zatrudnienia ogółem oraz osób niepełnosprawnych ustalony w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy na podstawie odpowiednio art. 21 ust. 1 i 5, art. 28 ust. 3 i 4 oraz art. 2a ustawy o rehabilitacji, a nie rozporządzenia unijnego. Dlatego tutaj podaje stan niepełnosprawnych w poz. 38. Dane te nie służą wykazaniu efektu zachęty, ale wyłącznie celom statystycznym.