Potrącenia: dłużnicy z wyższym wynagrodzeniem

Podstawą wymiaru kwot wolnych jest – zgodnie z art. 871 § 1 kodeksu pracy – odpowiedni procent minimalnego wynagrodzenia brutto, pomniejszonego o składki na ubezpieczenia społeczne finansowane ze środków pracownika, o zaliczkę na podatek odprowadzaną do urzędu skarbowego oraz o pełną składkę zdrowotną wartości 9 proc. podstawy wymiaru (interpretacje departamentów: Prawnego GIP z 16 października 2007 r., GPP-416-4560-465 /07/ PE, oraz Prawa Pracy MPiPS z 16 października 2007 r.). Tak jak nie ma jednej minimalnej pensji netto, tak nie występuje jedna kwota wolna od potrąceń. A to dlatego, że do zatrudnionych stosuje się różne koszty uzyskania przychodu, zaliczki podatkowe, a podatku niektórych z nich nie obniża się o miesięczną kwotę zmniejszającą zaliczkę (46,33 zł). Z uwagi na to występuje sześć wersji kwot wolnych od obligatoryjnych potrąceń z wynagrodzenia za pracę i sześć opcji kwot wolnych od dobrowolnych ujęć z wynagrodzenia za pracę.

Kiedy przymus

Przy obowiązkowych potrąceniach z pracowniczej płacy kwoty wolne to:

- 100 proc. minimalnego wynagrodzenia netto dla sum egzekwowanych na mocy tytułu wykonawczego na pokrycie innych świadczeń niż alimenty,

- 75 proc. minimalnego wynagrodzenia netto dla nierozliczonych zaliczek pieniężnych,

- 90 proc. minimalnej pensji netto dla kar pieniężnych >patrz tabele 1 i 2.

Przy egzekucji alimentów szef nie musi honorować kwoty wolnej. Obowiązuje wtedy tylko jeden limit – maksymalna dopuszczalna kwota ujęcia (tj. 3/5 wynagrodzenia netto podwładnego).

Aby obliczyć dokładne wartości kwot wolnych w 2015 r. dla poszczególnych obowiązkowych potrąceń z pensji pełnozatrudnionych, najpierw trzeba skalkulować podstawę wymiaru kwot, czyli minimalną pensję netto w sześciu wariantach. Ustaliliśmy ją w artykule „Wyższa pensja minimalna podniesie inne świadczenia i stawki" opublikowanym w „Prawie i Praktyce" 9 grudnia br.

Dla niepełnoetatowców

Kwoty wolne od obowiązkowych potrąceń z wynagrodzenia za pracę są proporcjonalne do wymiaru czasu pracy. Jednak kontrowersje wzbudza to, jak je szacować dla zatrudnionych na część etatu. Przyjęły się dwie teorie:

- kwoty wolne dla pełnego etatu (odpowiedni odsetek minimalnego wynagrodzenia netto dla pełnego etatu) mnoży się przez niepełny wymiar czasu pracy,

- ustala się minimalne wynagrodzenie netto właściwe dla konkretnego wymiaru czasu pracy i mnoży przez stosowny procent przypisany do kategorii potrącenia.

Moim zdaniem poprawne jest pierwsze stanowisko, gdyż jest łatwiejsze i szybsze do stosowania.

W pierwszym roku

Istnieją rozbieżności co do tego, jaka kwota wolna wiąże przy obowiązkowych potrąceniach z wynagrodzenia osoby zatrudnionej w pierwszym roku pracy, której przysługuje przynajmniej minimalna stawka równa 80 proc. pełnej płacy minimalnej. W 2015 r. będzie to przynajmniej 1400 zł brutto miesięcznie (art. 6 ust. 2 ustawy z 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę, DzU nr 200, poz. 1679 ze zm.). Problem w tym, że GIP oraz MPiPS mają odmienne zdania w tej sprawie. Resort uważa, że osobom w pierwszym roku pracy kwotę wolną liczymy od pełnej stawki minimalnego wynagrodzenia, a inspekcja – że od 80 proc. tej kwoty.

Za właściwe uznaję stanowisko, w którym podstawę wymiaru stanowi odpowiedni odsetek podstawy wymiaru równającej się 80 proc. pełnej pensji minimalnej netto (tak jak uważa PIP). Wartości minimalnego wynagrodzenia netto w pierwszym roku pracy w sześciu wariantach ustaliliśmy w artykule opublikowanym w „PiP" 9 grudnia.

Dobrowolne ujęcia

Pozostałe potrącenia są fakultatywne. Szef dokonuje ich wyłącznie za pisemną zgodą podwładnego, respektując jeden limit – kwotę wolną. Kwoty wolne od dobrowolnych potrąceń z wynagrodzenia wynoszą odpowiednio:

- 100 proc. minimalnej płacy netto – przy odliczeniach na rzecz pracodawcy,

- 80 proc. minimalnej płacy netto – przy odliczeniach na rzecz innych.

Przyjmuje się przy tym, że dobrowolne potrącenia z tytułu pożyczki zaciągniętej przez pracownika z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych czy z kasy zapomogowo-pożyczkowej oraz składki związkowej na rzecz zakładowej organizacji związkowej mieszczą się w kategorii ujęć dla podmiotów trzecich (innych niż zakład). Dlatego stosuje się wtedy niższą kwotę wolną – 80 proc. minimalnego wynagrodzenia netto.

Kwoty wolne od dobrowolnych potrąceń z wynagrodzenia za pracę nie są proporcjonalne do wymiaru czasu pracy, według którego działa zatrudniony >patrz tabele 3, 4 i 5.