Pożyczka z funduszu socjalnego przedawnia się po 10 latach

Podobną opinię wyraził też resort pracy w stanowisku przesłanym 5 czerwca redakcji „Rzeczpospolitej" w sprawie terminów przedawnienia pożyczki z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych >patrz ramka.

Pożyczki z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych (zfśs) udziela się w zakresie działalności socjalnej pracodawcy. Ustawa z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (DzU nr 43, poz. 163 ze zm, dalej ustawa o zfśs) w art. 2 podaje definicje działalności socjalnej, które ramowo określają jej zakres. Wśród nich wymienia też formę bezzwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe na warunkach przewidzianych umową. Szczegóły pożyczek na cele mieszkaniowe finansowane z funduszu socjalnego wskazują zazwyczaj regulaminy działalności socjalnej tworzone przez pracodawców. Najczęściej podają tryb ich przyznawania, zabezpieczenia oraz formy ewentualnej egzekucji. Nie przesądzają o okresach przedawnienia, co powoduje problem z ustaleniem tego okresu, gdy spłata i egzekucja wydłużają się.

Świadczenie pracownicze...

Orzecznictwo Sądu Najwyższego określiło dość wyraźnie, czym są świadczenia pracownicze i co należy do nich zaliczać. Niewątpliwie należą do nich też świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych. Świadczenia pracownicze, co do zasady, przedawniają się z okresem trzyletnim – tym samym te z zfśs przedawniają się po trzech latach. Potwierdziło to kilka wyroków SN, m.in. z 16 sierpnia 2005 r. (I PK 12/05) czy z 10 kwietnia 2013 r. (II PK 272/12). W tym ostatnim czytamy: „roszczenia pracowników o świadczenia z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych ulegają przedawnieniu jak roszczenia ze stosunku pracy, tj. trzyletniemu na podstawie art. 291 § 1 k.p." .

Trzyletni okres przedawnienia w stosunku do ogólnego terminu przedawnienia z art. 118 kodeksu cywilnego, który ustala go na dziesięć lat, jest stosunkowo krótki. A to dlatego, że terminy w kodeksie pracy mają na celu pewność obrotu gospodarczego, a przede wszystkim mają za zadanie stabilizację stosunków pracy. Stąd wszystkie rozliczenia powinny być prowadzone na bieżąco, a ich krótki termin przedawnienia uniemożliwia dochodzenie starych roszczeń, które mogłyby generować negatywne skutki, choćby w postaci odsetek.

...czy cywilnoprawne

Jednak pożyczka udzielona pracownikowi ma nieco inny cel i zadanie. Problemem prawnym jest to, czy ta z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych i należne z tego tytułu spłaty rat są świadczeniem ze stosunku pracy i jako roszczenia pracownicze w rozumieniu art. 291 k.p. podlegają trzyletniemu przedawnieniu. W judykaturze przeważa pogląd, że to, co nie jest uregulowane w prawie pracy, może być w związku z art. 300 k.p. regulowane przepisami kodeksu cywilnego, jeżeli te przepisy nie są sprzeczne z zasadami prawa pracy. Pogląd ten wyraża też J. Skoczyński (w: M. Gersdorf, K. Rączka, J. Skoczyński, Kodeks pracy. Komentarz, pod red. Z. Salwy, Warszawa 2004, s. 885), gdzie stwierdza, że „stan sprawy nieuregulowanej w prawie pracy występuje wówczas, gdy określona sytuacja faktyczna doniosła prawnie lub pewien wycinek takiej sytuacji nie znajduje rozstrzygnięcia w normach prawa pracy".

Kodeks pracy całkowicie milczy o świadczeniach zwrotnych udzielanych pracownikowi. Dlatego bez względu na to, czy pożyczka udzielona jest etatowcowi ze środków zfśs czy ze środków obrotowych firmy, spłata, egzekucja i przedawnienie będą konstytuowane przez przepisy kodeksu cywilnego, który zawiera szczegółowe normy regulujące to zagadnienie. Opinię tę potwierdza też Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej w wydanym stanowisku. Warto też zauważyć, że udzielanie pożyczek z zfśs nie może zostać potraktowane jako działalność gospodarcza pracodawcy, gdyż zgodnie ?z istotą funkcjonowania zakładowego funduszu socjalnego jest to pomoc materialna dla pracowników i członków ich rodzin.

Nie dla sądu pracy

Sąd Najwyższy w poszerzonym siedmioosobowym składzie uchwałą z 21 listopada 2012 r. (I PZP  1/12) dał wytyczne, w jaki sposób ustalać rodzaje świadczeń. Jednym z warunków, które przesądzają o tym, co jest sprawą z zakresu stosunku pracy, jest tryb procesowy. W tym przypadku roszczenia powinna orzekać izba cywilna, a nie izba pracy ?i ubezpieczeń społecznych sądu. Potwierdza to sentencja wyroku: „regulacja procesowa wynikająca z art. 476 § 1 k.p.c. (przepis definiujący sprawy z zakresu prawa pracy – przyp. autora) nie stanowi podstawy do poszukiwania terminu przedawnienia. Przedawnienie to instytucja prawa materialnego, a nie procesowego. Art. 476 § 1 k.p.c. nie decyduje o prawie materialnym, lecz odwrotnie, jego zastosowanie zależy od prawa materialnego. Rozróżnienie na roszczenia ze stosunku pracy lub roszczenia z nim związane ma swą genezę w procedurze, a nie w prawie materialnym".

Tym samym przysługujące czytelniczce prawo do dochodzenia zwrotu spłaconej pożyczki socjalnej, jako jej poręczycielowi, nie przedawniło się. Początek biegu przedawnienia przypada na ostatni dzień, w którym pożyczkobiorca mógł zwrócić pożyczkę, nie popadając jeszcze ?w opóźnienie. Dlatego poszczególne raty przedawniają się po upływie dziesięciu lat, licząc od dnia, w którym rata powinna zostać spłacona zgodnie z umową. ?W związku z tym okres przedawnienia biegnie oddzielnie w stosunku do każdej z rat.

Opinia resortu

STANOWISKO MINISTERSTWA PRACY I POLITYKI SPOŁECZNEJ Z 5 CZERWCA 2014 R. ?W SPRAWIE TERMINÓW PRZEDAWNIENIA POŻYCZKI? Z ZAKŁADOWEGO FUNDUSZU ŚWIADCZEŃ SOCJALNYCH

Zgodnie z art. 2 pkt 1 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych (tekst jedn. DzU z 2012 r., poz. 592 ze zm., dalej ustawa o zfśs) działalność socjalna obejmuje m.in. udzielanie zwrotnej pomocy na cele ?mieszkaniowe na warunkach określonych w umowie. Dodać należy, że zasady i warunki korzystania z usług i świadczeń finansowanych z funduszu, w tym udzielania pożyczek na cele mieszkaniowe, określa pracodawca w regulaminie, uzgodnionym ze związkami zawodowymi, a gdy one nie działają – z pracownikiem wybranym przez załogę ?do reprezentowania jej interesów (art. 8 ust. 2 ustawy o zfśs).

Mając na uwadze to, że przepisy ustawy o zfśs nie zawierają szczegółowych regulacji odnośnie zasad udzielania zwrotnej pomocy na cele mieszkaniowe, wskazując na konieczność uregulowania warunków jej udzielenia w umowie, zdaniem Departamentu Prawa Pracy w MPiPS, udzielenie przez pracodawcę pożyczki na cele mieszkaniowe ?z zakładowego funduszu świadczeń socjalnych należałoby uznać za czynność z zakresu prawa cywilnego ?normowaną art. 720-724 kodeksu cywilnego. Skutkowałoby to także stosowaniem art. 117–125 k.c. w części ?dotyczącej przedawnienia takiego świadczenia.

Jednocześnie Departament informuje, że nie jest uprawniony do wydawania powszechnie obowiązującej wykładni ?przepisów ustaw. W związku z tym poglądy prawne departamentu nie są wiążące dla stron stosunku pracy, ?sądów i inspektorów pracy.