Potwierdził to lubelski oddział ZUS w decyzji 907/2013 z 4 lipca 2013 r.
W tej sprawie, działając w trybie art. 10 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, wnioskodawca zwrócił się do oddziału ZUS o wydanie indywidualnej interpretacji. We wniosku wskazał, że prowadzi Program Inicjatyw Pracowniczych. W jego zakresie pracownicy, którzy zgłaszają pracodawcy pomysły i sugestie dotyczące poprawy warunków funkcjonowania firmy, mogą otrzymać nagrody finansowe i rzeczowe za zgłoszone propozycje. Program oparty jest na powszechnie dostępnym dla pracowników dokumencie wydanym przez pracodawcę (zakładowej instrukcji), a każdy podwładny ma prawo wskazać i proponować poprawę procesów z dowolnego obszaru. Sugestie zgłaszają na formularzu, podają informacje o problemie oraz sugestie jego rozwiązania. Przedstawiciel pracodawcy ocenia propozycję przedstawioną przez pracownika, a jeśli zostanie ona wdrożona przez firmę, to jej autor otrzymuje określoną liczbę punktów. Przyznane punkty można wymieniać na nagrody zgodnie z załącznikiem do instrukcji. Raz na kwartał pracodawca typuje 3 najlepsze pomysły, za które przyznaje następnie dodatkowe gratyfikacje. Ponadto rozlosowuje jedną nagrodę spośród wszystkich zgłoszonych propozycji. Dodatkowo u tego pracodawcy przepisy dotyczące wynalazczości pracowniczej zostały uregulowane w indywidualnych umowach o pracę.
Wnioskodawca wskazał, że według niego nagrody rzeczowe uzyskane przez zatrudnionych w programie należy traktować jako te za wynalazczość w rozumieniu powszechnych przepisów. A co za tym idzie nie powinny one stanowić podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne. W decyzji z 4 lipca 2013 r. ZUS uznał jednak tę interpretację wnioskodawcy za nieprawidłową.
Komentarz eksperta
Marcin Wojewódka radca prawny w Kancelarii Prawa Pracy „Wojewódka i Wspólnicy" sp.k.
Należy przyklasnąć stanowisku ZUS. To bardzo ważna decyzja, gdyż stanowi przede wszystkim głos rozsądku i dla wielu nadmiernie kreatywnych pracodawców i ich doradców powinna być żółtym światłem nakazującym zastanowić się nad podejmowanymi działaniami. Nie zawsze bowiem z samego faktu nazwania świadczenia przyznawanego pracownikom przez pracodawcę wynikać będzie automatycznie zwolnienie tego świadczenia z podstawy wymiaru składek. Natomiast przepisy, w tym te z zakresu ubezpieczeń społecznych, są po to, żeby ich przestrzegać, a nie podejmować próby obejścia czy ominięcia jak w tym wypadku. Zgodnie bowiem z § 2 ust. 1a pkt 26 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek (DzU nr 161, poz. 1106) nie stanowią należności obliczane od efektów uzyskanych przez zastosowanie pracowniczego projektu wynalazczego i za dokumentację dostarczoną bezumownie przez twórcę projektu, przydatną do stosowania projektu, oraz nagrody za wynalazczość, a także za prace badawcze i wdrożeniowe. Nie ulega wątpliwości, że ten przepis rozporządzenia odnosi się wprost do projektów określonych w ustawie z 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (tekst jedn. DzU z 2003 r. nr 119, poz. 1117 ze zm.). Przypomnijmy bowiem, że zgodnie z art. 3 tej ustawy do projektów wynalazczych zalicza się wynalazki, wzory użytkowe, wzory przemysłowe, topografie układów scalonych i projekty racjonalizatorskie. Co prawda ustawa ta nie zawiera definicji wynalazku, to jednak jej art. 24 stanowi, że patentów udziela się na wynalazki, które są nowe, mają nowy poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania. W świetle tej definicji należy zgodzić się ze stanowiskiem ZUS. Uznał on, że skoro sugestie i propozycje pracowników wnioskodawcy zgłaszane pracodawcy jako pomysły na poprawę funkcjonowania firmy nie są projektami wynalazczymi w rozumieniu definicji zawartej w prawie własności przemysłowej, to nagrody rzeczowe otrzymywane przez pracowników za podane propozycje nie są świadczeniami pieniężnymi przysługującymi ich twórcom (autorom), o których mowa w tej ustawie. Konsekwencją tego musi więc być uznanie, że nagrody rzeczowe przyznane zatrudnionym – nawet w taki pośredni sposób, czyli za pomocą punktów – w związku ze zgłaszanymi sugestiami poprawy warunków funkcjonowania firmy są podstawą wymiaru składek na obowiązkowe ubezpieczenia społeczne.
