Kwoty wolne od obowiązkowych potrąceń z wynagrodzenia za pracę to odpowiedni procent minimalnego wynagrodzenia za pracę netto – w zależności od rodzaju obligatoryjnego potrącenia, którego właśnie dokonuje:

- świadczenie niealimentacyjne – 100 proc.  minimalnego wynagrodzenia netto,

- zaliczki pieniężne – 75 proc. minimalnego wynagrodzenia netto,

- kary pieniężne – 90 proc. minimalnego wynagrodzenia netto.

Wyjątkowo przy dokonywaniu potrącenia alimentacyjnego nie obowiązuje kwota wolna.

Wyróżniamy sześć wersji kwot wolnych. Każda zależy od tego, jakie koszty uzyskania przychodu stosujemy do  podwładnego (podstawowe, podwyższone, 50 proc. przychodu) oraz od tego, czy złożył on oświadczenie PIT-2, czy też nie.

Kwoty wolne od obowiązkowych potrąceń z wynagrodzenia za pracę zatrudnionych na niepełnym etacie określamy proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy, za bazową rachunków biorąc – według większości ekspertów – kwoty wolne przypisane dla pełnego etatu.

Kwoty wolne od dobrowolnych potrąceń z wynagrodzenia za pracę nie są proporcjonalne do wymiaru czasu pracy. Przy dokonywaniu dobrowolnych ujęć zawsze stosuje się kwoty wolne jak dla pełnego wymiaru czasu pracy, choćby chodziło o zatrudnionego na niepełnym etacie.

Choć kwestia ta wzbudza kontrowersje, przeważa pogląd, że kwoty wolne od potrąceń z wynagrodzenia osób w  pierwszym roku pracy szacujemy na  podstawie 80 proc. minimalnej płacy netto.

Od 1 stycznia 2013 r. zawsze stosuje się kwoty wolne ustalone według minimalnego wynagrodzenia właściwego dla nowego roku niezależnie od tego, z wynagrodzeń za jaki okres dokonujemy potrąceń (pismo Głównego Inspektoratu Pracy z 26 stycznia 2011 r., GPP-364-4560-3-1/11/PE/RP).

Oznacza to, że jeśli w styczniu 2013 r. pracodawca wypłaca podwładnemu premię za grudzień 2012 r. i pensję zasadniczą za styczeń 2013 r., oba świadczenia tworzą jedną styczniową podstawę dokonania potrącenia i stosuje się z kwoty wolnej ustalonej według płacy minimalnej właściwej dla 2013 r.