Pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na to świadczenie, przysługuje – zgodnie z art. 92

1

kodeksu pracy

– odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Nie otrzyma jej jednak osoba, która już raz dostała to świadczenie.

Inna wysokość

Zasady ustalania kwoty odprawy określają przepisy rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych i innych należności (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.).

W myśl jego § 2 ust. 1 pkt 7 należy tu stosować zasady obowiązujące przy obliczaniu ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, które z kolei zawierają § 14 – 19 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2, poz. 14).

Kodeks pracy gwarantuje odprawę o równowartości miesięcznej pensji. Jednak przepisy szczególne dotyczące niektórych grup zawodowych, a także obowiązujące w zakładach pracy układy zbiorowe lub regulaminy wynagrodzeń mogą przewidywać wyższe świadczenie, np. w wysokości trzy- lub nawet sześciomiesięcznego wynagrodzenia.

Nie więcej niż raz

Według k.p. odprawa emerytalna lub rentowa jest świadczeniem jednorazowym. Dlatego pracownik nie może nabyć do niej prawa po ponownym zatrudnieniu się. Tak więc w razie podjęcia nowej pracy nie otrzyma już odprawy emerytalnej, mimo że dojdzie do rozwiązania stosunku pracy w związku z jego przejściem na emeryturę lub rentę. Wskazywał na to również Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 8 października 1998 r. (III APa 53/98).

Podnosił wówczas, że art. 921 § 2 k.p. stwierdzający, że osoba, która otrzymała odprawę emerytalną, nie może ponownie nabyć do niej prawa, oznacza, że ustawodawca określił to uprawnienie jako jednorazowe, a także uwzględnił fakt możliwości wielokrotnego, a nie jednorazowego przechodzenia pracowników na emeryturę lub rentę.

Podobnie wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 23 listopada 2010 r. (I PK 47/10) oraz w uchwale z 18 marca 2010 r. (II PZP 1/10). Stwierdził wtedy, że odprawa, jaką pracownik otrzymał z tytułu przejścia na rentę z tytułu niezdolności do pracy, wyklucza zarówno uzyskanie przez niego kolejnego takiego świadczenia w razie przejścia na emeryturę, jak i odprawy uzupełniającej, stanowiącej różnicę między odprawą emerytalną i otrzymaną odprawą rentową. Analogicznie jest też w sytuacji odwrotnej, czyli otrzymania najpierw odprawy emerytalnej.

Więcej umów

Jeśli pracownik jest równocześnie zatrudniony u kilku pracodawców i rozwiązuje z nimi wszystkimi stosunki pracy z powodu przejścia na emeryturę lub rentę, odprawa przysługuje mu od każdego z nich.

Zasadą jest bowiem, że osoba pozostająca w dwóch niezależnych od siebie stosunkach pracy nabywa prawo do odpraw rentowych lub emerytalnych od obydwu pracodawców. Przy czym wysokość tych świadczeń może się różnić. U każdego pracodawcy mogą bowiem obowiązywać w tym zakresie różne przepisy płacowe.

Przykład

Pan Adam był zatrudniony jednocześnie w fabryce mebli i w spółce budowlanej (w obydwu firmach na 1/2 etatu).

Odchodząc na emeryturę rozwiązał obie umowy za porozumieniem stron. W spółce budowlanej obowiązywał układ zbiorowy pracy przewidujący prawo do odprawy emerytalnej w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia.

Natomiast w fabryce mebli nie było żadnych szczególnych regulacji dotyczących tego świadczenia. Pan Adam otrzymał dwie odprawy emerytalne od każdego z pracodawców, z tym że z fabryki mebli była to równowartość jednomiesięcznego wynagrodzenia, a ze spółki budowlanej – trzymiesięcznej pensji.

Prawo wyboru

Specyficzna sytuacja dotyczy pracownika zatrudnionego jednocześnie w dwóch zakładach, który korzysta w jednym z nich z bezpłatnego urlopu udzielonego w celu wykonywania pracy w drugiej z tych firm. Jeśli taka osoba odejdzie z pracy w związku z uzyskaniem prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, to nabywa prawo do odprawy rentowej tylko od jednego wybranego przez siebie pracodawcy (art. 92

1

i art. 174 k.p.).

Wniosek taki wynika z wyroku SN z 5 stycznia 2011 r. (III PK 17/10). Uznał, że w tej sytuacji zasądzenie na rzecz pracownika dwóch odpraw byłoby sprzeczne z celem tego świadczenia. Odprawa rentowa ma bowiem ułatwić adaptację do pogorszonych warunków ekonomicznych wynikających z konieczności utrzymywania się z renty.

Naruszałoby to też zasady równego traktowania pracowników (art. 183a i następne k.p.), gdyż w następstwie utraty przez pracownika prawa do jednego wynagrodzenia uzyskałby on prawo do dwóch odpraw rentowych, podczas gdy inni pracownicy, wykonujący – tak samo jak faktycznie on – pracę na rzecz jednego pracodawcy, otrzymują tylko jedną odprawę.

Dlatego SN przyjął, że pracownik uprawniony do jednego z dwóch świadczeń ma prawo wyboru między nimi. Jeśli zaś dokonał wyboru pracodawcy zobowiązanego do wypłaty odprawy, to nie może domagać się zapłaty drugiego takiego świadczenia.

Przykład

Pan Jan był zatrudniony w firmie handlowej. Na podstawie art. 174 k.p. pracodawca udzielił mu bezpłatnego urlopu na czas wykonywania przez niego pracy na stanowisku sekretarza gminy. Z tego stanowiska pan Jan został jednak odwołany uchwałą rady gminy. Następnie wójt rozwiązał z nim stosunek pracy ze względu na długotrwałą chorobę.

W związku z przejściem na rentę z tytułu niezdolności do pracy pan Jan na mocy porozumienia stron rozwiązał stosunek pracy z firmą handlową, która wypłaciła mu odprawę rentową. Pan Jan zażądał także odprawy od gminy, a gdy ta odmówiła, wystąpił do sądu z pozwem o jej zasądzenie.

Sąd oddalił jednak jego powództwo uznając, że pan Jan nie ma on prawa do drugiej odprawy, gdyż byłoby to sprzeczne z funkcją i celem tego świadczenia.

FIRMOWE UPRAWNIENIA

W orzecznictwie wskazano także, że art. 92

1

§ 2 k.p. nie stanowi podstawy prawnej wykluczającej prawo do drugiej lub dalszej (uzupełniającej) odprawy emerytalnej, gdy uprawnienie to wynika z obowiązującego u pracodawcy prawa płacowego.

Jest więc możliwe, że pracownik otrzyma kilka odpraw, jeśli jest równolegle zatrudniony u różnych pracodawców i równocześnie lub kolejno przechodzi na emeryturę z tych zakładów.

Przy obowiązujących różnych regulacjach płacowych ważna jest bowiem przede wszystkim odmienna treść normatywna. Uprawnienie wynikające z prawa płacowego może być korzystniejsze niż określone w art. 92

1

k.p.

Tak wskazał

SN w wyroku z 6 lipca 2011 r. (II PK 51/11)

. Istotne znaczenie w tym zakresie mogą zatem mieć wewnątrzzakładowe regulacje płacowe, które mogą być korzystniejsze od art. 92

1

§ 2 k.p. i pozwalać na ponowne nabycie odprawy emerytalnej lub rentowej.

Autor jest sędzią Sądu Okręgowego w Kielcach