Jeśli pracownik spełnia warunki uprawniające go do renty z tytułu niezdolności do pracy lub do emerytury, a jego stosunek pracy ustaje w związku z przejściem na jedno z tych świadczeń, przysługuje mu odprawa pieniężna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Gdy otrzyma ją raz w życiu, nie dostanie jej ponownie (art. 92
1
kodeksu pracy).
Socjalny charakter
Odprawa emerytalna lub rentowa ma charakter świadczenia socjalnego związanego z przejściem pracownika na świadczenie. Ma mu ułatwić przystosowanie się do nowych warunków życiowych.
Prawo do tej odprawy przysługuje w związku z ustaniem stosunku pracy niezależnie od tego, czy następuje to na skutek wypowiedzenia umowy o pracę, jej rozwiązania bez wypowiedzenia czy za porozumieniem stron. Również zakończenie zatrudnienia wskutek upływu czasu, na jaki zawarto umowę o pracę, nie wyklucza jego związku z przejściem na emeryturę. Istotne jest jedynie, aby istniał związek czasowy lub funkcjonalny między ustaniem zatrudnienia a przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy.
Prawo do odprawy nie zależy też od charakteru umowy (na czas określony czy na czas nieokreślony) ani od czasu trwania angażu terminowego (kilka tygodni, miesięcy czy dłużej). Istotne jest bowiem, aby rozwiązanie stosunku pracy doprowadziło do skorzystania przez pracownika z przysługujących mu uprawnień z ubezpieczenia społecznego. Wystarczające jest więc występowanie określonego następstwa w czasie między rozwiązaniem stosunku pracy a uzyskaniem renty lub emerytury.
Decydujące znaczenie dla nabycia prawa do odprawy emerytalnej ma zatem przejście na emeryturę połączone z definitywnym ustaniem stosunku pracy. Musi więc zaistnieć zmiana pracowniczego statusu prawnego na status emeryta przez osobę, która w związku z ustaniem zatrudnienia korzysta z uzyskanych uprawnień emerytalnych (por. wyroki Sądu Najwyższego: z 2 marca 2010 r., II PK 239/09 i z 6 czerwca 2000 r., I PKN 700/99).
Wstrzymana wypłata
Przyjmuje się, że jeśli pracownik kontynuuje zatrudnienie po przyznaniu mu świadczenia emerytalnego lub rentowego (nawet jeśli już pobiera świadczenie), nie jest to równoznaczne z przejściem na emeryturę lub rentę. Nie dochodzi wtedy bowiem do zmiany statusu pracownika na status emeryta lub rencisty. Następuje to dopiero przez rozwiązanie stosunku pracy.
Przyjmuje się zatem, że pracownik pobierający emeryturę w czasie nieprzerwanie trwającego stosunku pracy przechodzi na to świadczenie dopiero po ustaniu zatrudnienia i dopiero wtedy ma prawa do odprawy. Podobnie wskazywał Sąd Apelacyjny w Rzeszowie w wyroku ?z 21 listopada 2012 r. (III APa 12/12). W praktyce wątpliwości budzi jednak sytuacja, kiedy należy wypłacić odprawę emerytalną osobie, która – mając prawo do emerytury – rozwiązuje umowę zawartą na czas nieokreślony i następnego dnia zawiera z tym samym pracodawcą umowę na czas określony. Moim zdaniem firma powinna w takiej sytuacji wypłacić tę odprawę dopiero po rozwiązaniu umowy na czas określony. Należy bowiem uznać, że pracownik, mimo uzyskania prawa do emerytury, bez przerwy kontynuje zatrudnienie u dotychczasowego pracodawcy. Zatem powinien uzyskać prawo do odprawy emerytalnej dopiero z dniem definitywnego zakończenia zatrudnienia i uzyskania wyłącznie statusu emeryta. Do takiego wniosku skłania też wzgląd na cel tej odprawy, czyli ułatwienie emerytowi dostosowania się do nowych warunków życiowych po zakończeniu pracy zarobkowej.
Jedna pensja
Pracownicy mają zagwarantowane prawo do otrzymania odprawy emerytalnej lub rentowej w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia. Podstawą obliczania konkretnej wysokości odpraw są przepisy rozporządzenia MPiPS z 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych i innych należności (DzU nr 62, poz. 289 ze zm.). Przy czym w myśl § 2 ust. 1 pkt 7 tego rozporządzenia należy w tym przypadku stosować zasady obowiązujące przy ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, które z kolei zawarte są w § 14–19 rozporządzenia MPiPS z 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (DzU nr 2, poz. 14). Do obliczenia wysokości odprawy emerytalnej znaczenie ma zatem wysokość wynagrodzenia pracownika w dacie rozwiązania jego stosunku pracy, po którym przejdzie on na emeryturę.
Autor jest sędzią ?Sądu Okręgowego w Kielcach