Jeżeli pracownik jest objęty dłuższym niż jednomiesięczny okresem rozliczeniowym, to pracodawca nie powinien wypłacać dodatków z tytułu przekroczenia normy średniotygodniowej wraz z wynagrodzeniem za dany miesiąc (w którym godziny te zostały przepracowane), lecz dopiero z pensją za ostatni miesiąc okresu rozliczeniowego.
Obowiązek ten nie wynika wprost, ale pośrednio z przepisów. Zobowiązują one pracodawcę do udzielenia pracownikowi dnia wolnego od pracy w zamian np. za pracę wykonywaną w dniu wolnym od pracy wynikającym z przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy (standardowo w sobotę) w terminie uzgodnionym z zatrudnionym do końca okresu rozliczeniowego (art. 151
3
).
Praca w dniu wolnym, za który nie udzielono pracownikowi innego dnia wolnego w zamian, skutkuje przekroczeniem średniotygodniowej normy czasu pracy. Można je zatem ustalić dopiero w ostatnim miesiącu okresu rozliczeniowego. Pojawia się pytanie, jak traktować takie dodatki przy ustalaniu podstawy wymiaru zasiłku?
Za pracę nadliczbową
Pracownikowi za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek, odpowiednio 50- lub 100-procentowy. Jego wysokość została uregulowana w art. 151
1
§ 1 k.p.
W praktyce przepis ten stosuje się przy ustalaniu dodatków z tytułu przekroczeń dobowych norm czasu pracy lub przekroczeń przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy (w przypadku systemów pozwalających na przedłużenie dobowego wymiaru czasu pracy powyżej ośmiu godzin).
Zasadą przy tym jest, że zarówno normalne wynagrodzenie za wskazane godziny nadliczbowe, jak również dodatek (za godziny wynikające z przekroczeń dobowych norm czasu pracy) wypłaca się wraz z pensją za miesiąc, w którym te godziny zostały przepracowane.
Oprócz dodatków, ustawodawca przewidział w art. 151
1
§ 2 k.p. dodatek w wysokości 100 proc. wynagrodzenia za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym. Nie trzeba go wypłacać tylko wtedy, gdy zatrudniony otrzymał za nią dodatek w wysokości określonej w art. 151
1
§ 1 k.p. (50 lub 100 proc.). Obowiązuje bowiem zasada jednego dodatku.
Jeśli zatem za przepracowane godziny nadliczbowe ustalimy dodatek z tytułu przekroczenia norm dobowych, to nie powinniśmy już naliczać dodatku z racji przekroczenia normy tygodniowej. Tej samej godziny pracy powodującej przekroczenie jednocześnie normy dobowej i tygodniowej nie opłaca się dwukrotnie.
Przy czym normalne wynagrodzenie za przepracowane godziny nadliczbowe przekraczające średniotygodniową normę czasu pracy wypłaca się z wynagrodzeniem za miesiąc, w którym godziny te zostały przepracowane. Nie ma znaczenia długość okresu rozliczeniowego, jakim objęta jest osoba.
Natomiast dodatek za przekroczenie tygodniowej normy wypłaca się wraz z wynagrodzeniem za miesiąc, w którym godziny te zostały przepracowane – ale tylko w sytuacji, kiedy pracownik jest objęty jednomiesięcznym okresem rozliczeniowym. Jeżeli natomiast stosuje się dłuższy okres rozliczeniowy, to wypłaca się go wraz z wynagrodzeniem za ostatni miesiąc okresu rozliczeniowego.
Tygodniówka w podstawie
Wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych uwzględnia się w podstawie wymiaru świadczeń chorobowych w kwotach faktycznie wypłaconych. Do płacy za godziny nadliczbowe ma bowiem zastosowanie zasada, że składniki pensji, które nie przysługują pracownikowi za wszystkie dni w miesiącu albo należą się za pracę poza obowiązującym czasem pracy, uwzględnia się licząc zasiłek w faktycznej wysokości, bez uzupełniania. Reguła ta dotyczy kompleksowego wynagrodzenia za nadgodziny.
Zatem stosuje się ją zarówno do normalnego wynagrodzenia za pracę nadliczbową, jak i do wszystkich dodatków.
Normalne wynagrodzenie, dodatki z tytułu przekroczenia dobowych norm czasu pracy oraz dodatki z tytułu przekroczenia średniotygodniowej normy czasu pracy przy stosowaniu jednomiesięcznego okresu rozliczeniowego należy traktować jak składniki za okresy miesięczne i wliczać według zasady określonej w art. 42 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (tekst jedn. DzU z 2010 r. nr 77, poz. 512 ze zm., dalej ustawa zasiłkowa).
Składniki pensji przysługujące za okresy miesięczne wlicza się do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego w kwocie wypłaconej pracownikowi za miesiące kalendarzowe, z których wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku.
Inaczej jest u pracowników objętych dłuższym niż jednomiesięczny okres rozliczeniowy. Dodatek za przekroczenieśredniotygodniowych norm należy traktować jako składnik pensji przysługujący za cały okres rozliczeniowy. Do tak wypłacanego świadczenia odnosi się art. 42 pkt 2 – 4 ustawy zasiłkowej.
W praktyce, jeżeli jest on wypłacany po upływie trzymiesięcznego okresu rozliczeniowego, należy go traktować jako składnik trzymiesięczny (jeśli okresy rozliczeniowe pokrywają się z kwartałami – jako składnik za okresy kwartalne) i uwzględniać w podstawie wymiaru zasiłku w proporcji 1/12 kwot wypłaconych za cztery trzymiesięczne okresy rozliczeniowe poprzedzające miesiąc wystąpienia niezdolności do pracy. Analogicznie, gdy dodatek jest wypłacany po upływie:
- sześciomiesięcznego okresu rozliczeniowego – należy go traktować jako składnik sześciomiesięczny i uwzględniać w proporcji 1/12 kwot wypłaconych za dwa sześciomiesięczne okresy rozliczeniowe poprzedzające miesiąc zachorowania,
- czteromiesięcznego okresu rozliczeniowego – należy go uznać za składnik czteromiesięczny i uwzględniać w proporcji 1/12 kwot wypłaconych za trzy czteromiesięczne okresy rozliczeniowe poprzedzające miesiąc zachorowania,
- dwumiesięcznego okresu rozliczeniowego – trzeba go uznać za składnik dwumiesięczny i uwzględniać w proporcji 1/12 kwot wypłaconych za sześć dwumiesięcznych okresów rozliczeniowych poprzedzających miesiąc wystąpienia niezdolności do pracy.
Jak uwzględnić w wyliczeniach
Przy okresie rozliczeniowym dłuższym niż jednomiesięczny dodatek za przekroczenie średniotygodniowej normy czasu pracy należy traktować jak składnik za okres dłuższy niż miesiąc.
Dlatego do podstawy wymiaru zasiłku trzeba przyjmować ten składnik w 1/12 kwot wypłaconych za odpowiednią liczbę okresów rozliczeniowych poprzedzających miesiąc wystąpienia niezdolności do pracy, obejmujących łącznie okres 12 miesięcy.
Przy czym dodatki te uwzględniamy w 1/12 kwot wypłaconych, nawet wówczas, gdy za niektóre z okresów rozliczeniowych pracownik takiego dodatku nie otrzymał.
Aby uwzględnić dodatki za przekroczenia średniotygodniowej normy czasu pracy w podstawie wymiaru zasiłku według wskazanych zasad, trzeba je ewidencjonować na liście płac w odrębnej pozycji. Zatem dodatków tych nie można łączyć z tymi wypłacanymi za przekroczenia dobowych norm.
Przykład
W firmie funkcjonuje dwumiesięczny okres rozliczeniowy (rok kalendarzowy obejmuje sześć okresów rozliczeniowych). Normalne wynagrodzenie za godziny nadliczbowe oraz dodatki za godziny nadliczbowe – te wynikające z przekroczeń dobowych – wypłacane są wraz z pensją za poszczególne miesiące.
Natomiast dodatki z racji przekroczeń średniotygodniowych norm – wraz z wynagrodzeniem za ostatni miesiąc okresu rozliczeniowego, tj. razem z pensją za luty, kwiecień, czerwiec, sierpień, październik i grudzień. Pan Andrzej zachorował w październiku br. i uzyskał prawo do wynagrodzenia chorobowego (za pięć dni w wysokości 80 proc. podstawy). W ciągu 12 miesięcy poprzedzających zachorowanie otrzymał następujące wynagrodzenie:
Aby w tej sytuacji obliczyć kwotę wynagrodzenia chorobowego, do którego pracownik nabył prawo w październiku, należy postępować następująco:
Krok 1 – Ustalenie wynagrodzenia wliczanego do podstawy zasiłku
W postawie wymiaru zasiłku należy uwzględnić przychód pracownika uzyskany za 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc nabycia prawa do wynagrodzenia chorobowego (październik 2011 r. – wrzesień 2012 r.). Trzeba go jednak pomniejszyć o dodatki z tytułu przekroczeń średniotygodniowych norm czasu pracy wypłacone w poszczególnych miesiącach. Pod uwagę bierzemy pensję (patrz pozycja razem brutto z tabeli).
Krok 2 – Odliczenie składek społecznych
Ustalony w powyższy sposób przychód za poszczególne miesiące należy pomniejszyć o łączną stopę procentową składek finansowanych ze środków pracownika (na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, tj. o 13,71 proc., przy założeniu, że w żadnym miesiącu nie doszło do przekroczenia rocznej podstawy wymiaru składek).
Przychód po odliczeniu składek:
- za październik 2011 r.: 3048,56 zł – 13,71 proc. = 2630,60 zł
- za listopad 2011 r.: 3055,52 zł – 13,71 proc. = 2636,61 zł
- za grudzień 2011 r.: 3291,04 zł – 13,71 proc. = 2839,84 zł
- za styczeń 2012 r.: 3247,60 zł – 13,71 proc. = 2802,35 zł
- za luty 2012 r.: 3302,96 zł – 13,71 proc. = 2850,12 zł
- za marzec 2012 r.: 0 zł
- za kwiecień 2012 r.: 3100 zł – 13,71 proc. = 2674,99 zł
- za maj 2012 r.: 3302,96 zł – 13,71 proc. = 2850,12 zł
- za czerwiec 2012 r.: 3255,04 zł – 13,71 proc. = 2808,77 zł
- za lipiec 2012 r.: 3381,76 zł – 13,71 proc. = 2918,12 zł
- za sierpień 2012 r.: 3320,14 zł – 13,71 proc. = 2864,95 zł
- za wrzesień 2012 r.: 3100 zł – 13,71 proc. = 2674,99 zł
Krok 3 – Ustalenie przeciętnego przychodu
Tu obliczamy przeciętne miesięczne wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru zasiłku. Uzyskaną z powyższych obliczeń sumę wyników dzielimy przez liczbę miesięcy, za które przychód został uwzględniony, czyli w tej sytuacji przez 11, ponieważ jeden miesiąc (tj. marzec 2012 r.) został wyłączony przy ustalaniu przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, ponieważ pracownik przepracował mniej niż połowę obowiązującego go czasu pracy):
2630,60 zł + 2636,61 zł + 2839,84 zł + 2802,35 zł + 2850,12 zł + 2674,99 zł + 2850,12 zł + 2808,77 zł + 2918,12 zł + 2864,95 zł + 2674,99 zł = 30 551,46 zł
30 551,46 zł : 11 = 2777,41 zł
Krok 4 – Ustalenie kwot doliczanych dodatków
W tym celu trzeba ustalić 1/12 sumy dodatków (po pomniejszeniu o składki, tj. o 13,71 proc.) za przekroczenia średniotygodniowej normy czasu pracy wypłaconych za sześć dwumiesięcznych okresów rozliczeniowych, poprzedzających miesiąc wystąpienia niezdolności do pracy, tj. za okresy rozliczeniowe: wrzesień – październik 2011 r., listopad – grudzień 2011 r., styczeń – luty 2012 r., marzec – kwiecień 2012 r., maj – czerwiec 2012 r., lipiec – sierpień 2012 r.:
138,56 zł + 415,68 zł + 295,20 zł + 310,08 zł + 422,64 zł = 1582,16 zł
1582,16 zł – 13,71proc. = 1365,25 zł 1365,25 zł : 12 = 113,77 zł
Krok 5 – Doliczenie dodatków
Do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia trzeba dodać 1/12 kwot dodatków za przekroczenia średniotygodniowej normy czasu pracy:
2777,41 zł + 113,77 zł = 2891,18 zł (kwota stanowiąca podstawę wymiaru świadczenia chorobowego)
Krok 6 – Naliczanie zasiłku
Uzyskaną kwotę (sumę przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia i 1/12 kwoty dodatków z tytułu przekroczenia średniotygodniowej normy czasu pracy) mnożymy przez 80 proc. (ponieważ pracownik ma prawo do 80-proc. wynagrodzenia chorobowego), a uzyskany wynik dzielimy przez 30, aby uzyskać kwotę świadczenia chorobowego za jeden dzień niezdolności do pracy:
2891,18 zł x 80 proc. = 2312,94 zł
2312,94 zł : 30 = 77,10 zł
Wynagrodzenie chorobowe za pięć dni niezdolności do pracy wynosi 385,50 zł (77,10 zł x 5).
