Przeprowadzona w roku 2021 gruntowna zmiana zasad opodatkowania spółek komandytowych, w wyniku której spółki te stały się podatnikami CIT, spowodowała konieczność analizy wielu zagadnień niejako towarzyszących tej nowelizacji. Jedną z takich kwestii jest problematyka zasad rozliczania strat z lat poprzednich, a więc strat, które z uwagi na uprzednią zasadę transparentności opodatkowania spółek komandytowych poniesione były przez wspólników takich spółek osobowych.

W tym aspekcie trzeba przypomnieć, że przychody wspólników spółek komandytowych będących osobami fizycznymi były w poprzednim stanie prawnym kwalifikowane jako przychody z pozarolniczej działalności gospodarczej. Z kolei przychody wspólnika spółki komandytowej będącego osobą prawną (np. spółki z o.o.) kwalifikowane były do źródła przychodów – pozostałe przychody. Nowelizacja zasad opodatkowania spółek komandytowych, w wyniku której spółka komandytowa uzyskała status podatnika CIT, doprowadziła zarazem do radykalnej zmiany kwalifikacji przychodów osiąganych przez wspólników takiej spółki mających de facto charakter dywidendowy, jako odpowiednio przychody:

? z dywidend i udziałów w zyskach osób prawnych w obszarze ustawy o PIT (art. 17 ust. 1 pkt 4) oraz

? z zysków kapitałowych wskazane w art. 22 ust. 1 ustawy o CIT (przychody z dywidend i udziału w zyskach osób prawnych).

Tożsamość źródła

Stosownie do art. 9 ust. 3 ustawy o PIT (art. 7 ust. 5 ustawy o CIT) podatnicy mają prawo do odliczenia poniesionej z danego źródła przychodów straty od dochodów osiąganych z tego źródła w latach kolejnych. Możliwe są tutaj dwa warianty, w świetle których podatnik może:

? obniżyć dochód uzyskany z tego źródła w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych, z tym że kwota obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50 proc. wysokości tej straty, albo

? obniżyć jednorazowo dochód uzyskany z tego źródła w jednym z najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu lat podatkowych o kwotę nieprzekraczającą 5 mln zł; nieodliczona kwota podlega rozliczeniu w pozostałych latach tego pięcioletniego okresu, z tym że kwota obniżenia w którymkolwiek z tych lat nie może przekroczyć 50 proc. wysokości tej straty.

Bez względu jednak na przyjęty wariant odliczania straty, zarówno regulacje ustawy o PIT, jak i ustawy o CIT przewidują, że strata z lat poprzednich rozliczana jest w ramach tego samego źródła przychodów, z którego została poniesiona. Podatnik będący osobą fizyczną nie może więc odliczyć straty z działalności gospodarczej z roku 2020 od dochodów ze stosunku pracy osiągniętych w roku 2021.

Szczególne rozwiązania

Na skutek zmiany zasad opodatkowania dochodów osiąganych przez/za pośrednictwem spółek komandytowych wspólnicy spółek komandytowych nie mogli jednak zostać pozbawieni możliwości jej odliczenia. Stąd nowelizacja z 28 listopada 202  r. wprowadziła w tym zakresie rozwiązania szczególne o charakterze przejściowym. Mianowicie, zgodnie z jej art. 15 ust. 1 wspólnik spółki komandytowej będący podatnikiem CIT (np. spółki z o.o.) może obniżyć przychód z dywidend oraz innych przychodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych o nieodliczoną przed dniem, w którym spółka komandytowa stała się podatnikiem CIT, stratę w takiej części, w jakiej pozostawały przychody takiego podatnika z udziału w spółce komandytowej w poszczególnych latach podatkowych w ogólnej kwocie jego przychodów. Warunkiem jest, żeby strata ta nie mogła zostać odliczona zgodnie z zasadami, o których mowa w art. 7 ust. 5 ustawy o CIT ze źródła przychodów, z którego została poniesiona.

Przykład

ABC sp. z o.o. jest wspólnikiem (komplementariuszem) spółki komandytowej, która w roku 2020 poniosła stratę. Wskazana spółka w roku 2021 osiągnęła zarówno przychody z dywidend, jak i ze źródła pozostałe przychody, które umożliwiają jej rozliczenie straty wg zasad ogólnych. Czy w takiej sytuacji spółka z o.o. może odliczyć stratę z lat poprzednich od dochodu osiągniętego w roku 2021 kwalifikowanego jako udział w zyskach osób prawnych (dochody z zysków kapitałowych wskazane w art. 7b ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT)?

Rozwiązanie szczególne wynikające z treści art. 15 ust. 1 nowelizacji przewidziane zostało dla sytuacji wyjątkowej, tj. takiej, w której nie jest możliwe odliczenie straty z lat poprzednich ze źródła przychodów, z którego strata została poniesiona. Jeżeli zatem na zasadach ogólnych z zachowaniem zasady tożsamości źródła straty i dochodów, od których strata jest odliczana, spółka ABC może odliczyć stratę z roku 2020, to nie ma prawa odliczyć tej straty od dochodów z tytułu dywidend i udziału w zyskach osób prawnych.

Podobne rozwiązanie przewidziane zostało dla wspólników spółek komandytowych będących osobami fizycznymi. Zgodnie z art. 15 ust. 2 nowelizacji – taki wspólnik, który przed dniem uzyskania przez spółkę komandytową statusu podatnika CIT poniósł stratę z pozarolniczej działalności gospodarczej, może obniżyć przychód, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT (przychód z dywidend i udziału w zyskach osób prawnych), o nieodliczoną przed dniem uzyskania przez spółkę komandytową statusu podatnika CIT stratę w takiej części, w jakiej pozostawały przychody takiego podatnika z udziału w spółce komandytowej w poszczególnych latach podatkowych w ogólnej kwocie przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. Warunkiem jest, żeby strata ta nie mogła zostać odliczona zgodnie z zasadami, o których mowa w art. 9 ust. 3 ustawy o PIT lub art. 11 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym, ze źródła przychodów, z którego została poniesiona. Trzeba przy tym pamiętać, że w związku z wprowadzonymi rozwiązaniami szczególnymi przewidującymi zwolnienie z podatku właściwe dla komandytariuszy (art. 21 ust. 1 pkt 51a w związku z art. 21 ust. 40 ustawy o PIT), poniesiona strata może zostać odliczona od tych przychodów, które nie korzystają ze zwolnienia z podatku.

Przykład

Adam Nowak, wspólnik spółki komandytowej w roku 2020 poniósł przypadającą na niego stratę z pozarolniczej działalności gospodarczej w wysokości 100 tys. zł. Wspólnik ten nie prowadzi innej aktywności gospodarczej, w ramach której osiągane przychody byłyby kwalifikowane do przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. W związku ze zmianą zasad opodatkowania spółka komandytowa, w której jest on wspólnikiem, stała się podatnikiem CIT od 1 stycznia 2021 r. Pan Adam nie ma możliwości odliczenia wskazanej straty z tego samego źródła, z którego strata ta została poniesiona.

W przedstawionej sytuacji pan Adam będzie na mocy art. 15 ust. 2 nowelizacji uprawniony do odliczenia wynikającej z zeznania rocznego za rok 2020 straty z pozarolniczej działalności gospodarczej z innego źródła przychodów niż strata ta została faktycznie poniesiona, tj. od przychodów z dywidend i udziału w zyskach osób prawnych, oczywiście jeżeli taki przychód osiągnie w kolejnych latach. Strata z roku 2020 może zostać odliczona od przychodów z udziału w zyskach osób prawnych. Takich przychodów nie można zawężać wyłącznie do przychodów z udziału w zyskach spółki komandytowej, w ramach której strata została poniesiona.

Mogą to być bowiem przychody z udziału w zyskach innych spółek komandytowych czy też przykładowo spółek z o.o., co znajduje potwierdzenie w interpretacji indywidualnej z 30 czerwca 2021 r. (0113-

KDIPT2-3.4011.150.2021.2.RR). Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej wskazał w niej: „Odnosząc się natomiast do wątpliwości Zainteresowanych w zakresie odliczenia strat poprzez obniżenie przychodów, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych w części nieobjętej zwolnieniem, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 51a), niezależnie od tego, z którego podmiotu uzyskiwać będą ww. przychody należy zauważyć, że jak wynika z przytoczonego art. 15 ust. 2 ustawy, przepis odwołuje się do przychodu, o którym mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowego od osób fizycznych, bez wskazania rodzaju podmiotów, z których przychód ten miałby pochodzić".

Warto także zwrócić uwagę także na przykładową sytuację szczególną, w której podatnik w latach poprzednich poniósł stratę z danego źródła przychodów, przy czym na ostateczny wynik podatkowy (stratę) złożył się efekt więcej niż jednej działalności gospodarczej podatnika.

Przykład

W roku 2020 Jan Kowalski jako wspólnik spółki komandytowej osiągnął przypadający na niego przychód w wysokości 150 tys. zł oraz poniósł koszty uzyskania przychodów w wysokości 200 tys. zł. Jednocześnie podatnik prowadził także jednoosobowo działalność gospodarczą, w ramach której w roku 2020 osiągnął przychód w wysokości 50 tys. zł, ponosząc koszty w wysokości 70 tys. zł. W konsekwencji, w zeznaniu podatkowym za rok 2020 podatnik wykazał stratę z pozarolniczej działalności gospodarczej w wysokości 70 tys. zł, co wynika z wyliczenia:

(150 000 zł + 50 000 zł) – (200 000 zł + 70 000 zł) =

= –70 000 zł

Przyjmijmy że nie jest możliwe w kolejnym roku odliczenie straty ze źródła przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej, bo podatnik w kolejnych latach nie osiągnie już takich przychodów, tylko przychody z dywidend i udziału w zyskach osób prawnych. Zgodnie z art. 15 ust. 2 nowelizacji podatnik ma prawo do odliczenia nieodliczonej w latach poprzednich straty z działalności gospodarczej w związku z uzyskaniem przez spółkę komandytową statusu podatnika CIT, ale tylko w takiej części, w jakiej pozostawały przychody takiego podatnika z udziału w spółce komandytowej w poszczególnych latach podatkowych w ogólnej kwocie przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej. Tym samym, pan Jan będzie mógł dokonać odliczenia ze źródła przychodów wskazanego w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o PIT (dywidendy i inne przychody z udziału w zyskach osób prawnych) jedynie 75 proc. straty z roku 2020. Będzie to kwota 52 500 zł, co wynika z wyliczenia:

150 000/150 000 + 50 000 =

= 75 proc.

70 000 zł x 75 proc. + 52 500 zł

Sposób i termin

Zgodnie z art. 9 ust. 3 ustawy o PIT oraz art. 7 ust. 5 ustawy o CIT poniesiona stratę z danego źródła przychodów można odliczyć od dochodu osiągniętego w najbliższych kolejno po sobie następujących pięciu latach podatkowych. Trzeba w tym miejscu zwrócić uwagę należy na treść art. 15 ust. 4 nowelizacji. Stanowi on, że do odliczenia straty, o której mowa w art. 15 ust. 1 i 2 nowelizacji, stosuje się odpowiednio zasady, o których mowa w art. 7 ust. 5 ustawy o CIT albo art. 9 ust. 3 ustawy o PIT (jedna z wskazanych metod odliczania strat), z tym że przy obliczaniu pięcioletniego okresu, o którym mowa w tych przepisach, uwzględnia się lata następujące po roku, w którym strata została poniesiona. Oznacza to zatem, że do szczególnego rozwiązania w ramach odliczenia straty stosujemy jeden z dopuszczalnych sposobów jej odliczenia przewidzianych na zasadach ogólnych. Jednocześnie, odliczenie jest możliwe w pięciu kolejnych latach następujących po roku jej poniesienia. Szczególnego sposobu odliczania strat na podstawie art. 15 nowelizacji (tj. odliczania od przychodów z udziału w zyskach osób prawnych) nie mogą stosować ci podatnicy, którzy ponieśli straty „za pośrednictwem spółki komandytowej", która powstała po 31 grudnia 2020 r. I tu trzeba przypomnieć, że spółki komandytowe miały możliwość rozpoczęcia stosowania nowych zasad opodatkowania od 1 maja 2021 r.

Autor jest doradcą podatkowym

Podstawa prawna:

- art. 1 ust. 3 pkt 1, art. 7 ust. 5, art. 7b ust. 1 pkt 1 oraz art 22 ust. 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 1800 ze zm.)

- art. 9 ust. 3, art. 17 ust. 1 pkt 4, art 21 ust. 1 pkt 51a oraz art 21 ust. 40 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 1128 ze zm.)

- art 15 ustawy z 28 listopada 2020 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2020 r., poz. 2123)