Ze statystyk Ministerstwa Finansów wynika, że największą popularnością wśród podatników cieszy się ulga na działalność badawczo-rozwojową (ulga B+R) oraz ulga na wsparcie sportu, kultury i nauki (tzw. ulga sponsoringowa). W latach 2022-2023 z ulgi B+R skorzystało ok. 3,6 tys. podatników rocznie (w tym ok. 2,4 tys. podatników CIT). Kwota odliczeń z tytułu ulgi B+R w 2023 r. w CIT wyniosła prawie 9 mld zł. W tym miejscu warto zaznaczyć, że z danych MF wynika, iż w 2023 r. podatnicy, którzy osiągnęli zbyt niski dochód, przenieśli do odliczenia w następnych latach ponad 7 mld zł kosztów kwalifikowanych. Z kolei z ulgi sponsoringowej w 2023 r. skorzystało 2300 podatników (w tym 1000 podatników CIT), a łączna kwota odliczeń wyniosła 120,2 mln zł.

MF podaje, że kwota oszczędności podatkowych z tytułu skorzystania z ulg podatkowych jest z każdym rokiem coraz większa, co stanowi dla podatników pozytywny impuls do podejmowania działań, które będą kwalifikować się do skorzystania w pełni z potencjału oferowanych ulg.

Celem niniejszego artykułu jest krótka charakterystyka poszczególnych ulg w podatku dochodowym od osób prawnych (jednak należy wskazać, że analogiczne ulgi występują w podatku dochodowym od osób fizycznych). Bliższe zapoznanie się ze specyfiką poszczególnych ulg może pozwolić przedsiębiorcom na zweryfikowanie dotychczas poniesionych kosztów oraz poniesienie jeszcze w bieżącym roku podatkowym takich wydatków, aby możliwe było skorzystanie z omawianych preferencji.

Ulga B+R

W ramach ulgi B+R podatnik może odliczyć od podstawy opodatkowania koszty uzyskania przychodów poniesione na działalność badawczo-rozwojową, zwane kosztami kwalifikowanymi. Istota ulgi polega więc na tym, że określone kategorie wydatków mogą wpływać na rachunek podatkowy dwukrotnie: najpierw pomniejszają dochód jako „klasyczne” koszty podatkowe, a następnie określony procent tych kosztów pomniejsza także podstawę opodatkowania stanowiącą podstawę do kalkulacji należnego podatku.

Do takich kosztów kwalifikowanych zaliczają się m.in. wynagrodzenia pracowników (w tym z tytułu umów zlecenia lub o dzieło) w części związanej z działalnością B+R oraz związane z nimi składki na ubezpieczenia społeczne, koszty nabycia materiałów, ekspertyzy, opinie, usługi doradcze od określonych podmiotów naukowych czy koszty patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy, prawa z rejestracji wzoru przemysłowego. Przedsiębiorcy w ramach ulgi B+R mogą odliczyć 100 proc. poniesionych kosztów kwalifikowanych, a w przypadku wynagrodzeń i należnych od nich składek społecznych 200 proc. tych kosztów. Warto zaznaczyć, że w przypadku podatników posiadających status centrum badawczo-rozwojowego dodatkowy odpis w wysokości 200 proc. obejmuje wszystkie rodzaje kosztów kwalifikowanych, z wyjątkiem kosztów związanych z ochroną patentową dla dużych podatników (tu przysługuje 100 proc. dodatkowego odpisu).

Ulga na nabycie akcji (konsolidacyjna)

Ulga na nabycie akcji stanowi zachętę dla podatników do przejmowania innych podmiotów, czyli konsolidacji rynku. W ramach ulgi konsolidacyjnej przedsiębiorca może odliczyć od podstawy opodatkowania określone wydatki związane z nabywaniem udziałów lub akcji (np. koszty obsługi prawnej). Korzystanie z ulgi wymaga 3-letniego posiadania nabytych udziałów (akcji). Aby skorzystać z ulgi spółka, której udziały/akcje są nabywane, musi spełniać warunki dotyczące rezydencji, tożsamości prowadzonej działalności, braku powiązań i nabycia w jednej transakcji pakietu bezwzględnej większości praw głosu.

Ulga emisyjna (na IPO)

Ulga emisyjna ma na celu ułatwienie spółkom procedury ubiegania się o dopuszczenie ich akcji do obrotu. W ramach tej ulgi spółki mogą odliczyć od podstawy opodatkowania określone wydatki związane z pierwszą ofertą publiczną (IPO - Initial Public Offering). Do ulgi uprawnia oferta publiczna zarówno na rynku Giełdy Papierów Wartościowych, jak i na alternatywnym rynku NewConnect. Dzięki tej uldze podatnik może odliczyć od podstawy opodatkowania:

- 150 proc. wydatków na przygotowanie prospektu emisyjnego, opłaty notarialne, sądowe, skarbowe i giełdowe oraz opracowanie i publikację ogłoszeń wymaganych przepisami prawa,

- 50 proc. wydatków (netto) nie więcej jednak niż 50 tys. zł na usługi doradztwa prawnego, w tym doradztwa podatkowego i finansowego.

Ulga na sponsoring

Ulga na wsparcie sportu, kultury i nauki stanowi zachętę dla podatników do wspierania działalności społecznie użytecznej CSR (Corporate Social Responsibility). W ramach ulgi na CSR podatnik może odliczyć od podstawy opodatkowania 50 proc. określonych wydatków związanych ze sportem, kulturą czy nauką. Odliczeniu podlegają tylko wydatki stanowiące koszty uzyskania przychodów.

Ulga na ekspansję

Ulga na ekspansję stanowi zachętę dla podatników do rozszerzania działalności i zwiększania sprzedaży produktów wytworzonych przez podatnika. W ramach tej ulgi podatnik może odliczyć od podstawy opodatkowania określone wydatki poniesione w celu zwiększenia przychodów ze sprzedaży (np. działań promocyjno-informacyjnych). Aby skorzystać z ulgi należy w okresie dwóch kolejno następujących po sobie latach podatkowych zwiększyć albo osiągnąć przychody ze sprzedaży produktów. W przypadku niespełnienia warunku zwiększenia/osiągnięcia przychodów ulga podlega zwrotowi.

Ulga na innowacyjnych pracowników

Ulga ta de facto stanowi uzupełnienie ulgi B+R dla podatników, którym zbyt niskie dochody lub straty uniemożliwiają pełne wykorzystanie ulgi B+R. Co do zasady koszty nieodliczone w danym roku w ramach ulgi B+R (koszty kwalifikowane) odlicza się w zeznaniach za kolejne sześć lat podatkowych. Obecnie jednak podatnicy nie muszą czekać, ponieważ w ramach ulgi mogą odliczyć niewykorzystaną za poprzedni rok kwotę ulgi B+R od bieżących zaliczek na PIT lub zryczałtowanego podatku od wynagrodzeń innowacyjnych pracowników. Z ulgi skorzystają zatem podatnicy, którzy posiadają nierozliczoną ulgę B+R. Ulga przysługuje na pracowników, których czas bezpośredniego zaangażowania w działalność B+R wynosił co najmniej 50 proc. w ogólnym czasie pracy.

Ulga na prototyp

Ulga na prototyp stanowi zachętę dla podatników do inwestycji w innowacje i wprowadzanie nowych produktów na rynek. Przedsiębiorca może odliczyć od podstawy opodatkowania określony poziom wydatków poniesionych na produkcję i wprowadzenie na rynek nowego produktu (np. określone koszty nabycia środków trwałych, materiałów i surowców). W ramach prac B+R podatnik musi stworzyć oraz wprowadzić do obrotu nowy produkt. Przed wprowadzeniem produktu do obrotu podatnik musi przeprowadzić weryfikację zgodności efektu produkcji wyrobu (próbnego) z założeniami technologicznymi wynikającymi z prowadzonych przez podatnika prac badawczo-rozwojowych.

Ulga na robotyzację

Ulga na robotyzację stanowi zachętę do inwestowania w automatyzację procesów produkcyjnych. W ramach tej ulgi przedsiębiorca może odliczyć od podstawy opodatkowania określony poziom wydatków poniesionych na tzw. robotyzację. Odliczenie dotyczy nabycia fabrycznie nowych robotów, maszyn i urządzeń. W celu skorzystania z odliczenia konieczny jest zakup urządzenia dotychczas nieużywanego w procesach wytwórczych. Skorzystanie z odliczenia wymaga zachowania nabytych środków trwałych w majątku podatnika przez okres ich pełnej amortyzacji, a w przypadku umowy leasingu do końca jej podstawowego okresu. Przy leasingu dodatkowo musi to być leasing finansowy oraz podatnik później musi wykupić przedmiot leasingu. Ulga ma charakter czasowy – odliczenie ma zastosowanie do kosztów uzyskania przychodów poniesionych na robotyzację od początku roku podatkowego, który rozpoczął się w 2022 r., do końca roku podatkowego, który rozpoczął się w 2026 r.

Ulga na terminal płatniczy

Wprowadzenie ulgi umotywowane jest promowaniem rozliczeń bezgotówkowych. Z ulgi skorzystają przedsiębiorcy, którzy zakupią terminal płatniczy. Ulga ma charakter czasowy – uldze podlegają wydatki poniesione w roku podatkowym, w którym rozpoczęto korzystanie z terminala płatniczego oraz w roku po nim następującym. Limit odliczenia:

- 2500 zł dla podatników zwolnionych z obowiązku prowadzenia ewidencji sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej oraz rolników ryczałtowych przy zastosowaniu kas rejestrujących,

- 1000 zł dla pozostałych podatników

– przy czym nie więcej niż dochód z przychodów innych niż zyski kapitałowe.

Autorka jest starszym konsultantem w BDO Polska, biuro w Krakowie

Podstawa prawna:

- art. 18d, art. 18db, art. 18ea, art. 18eb, art. 18ec, art. 18ed, art. 18ee, art. 18ef i art. 38eb ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r., poz. 2805 ze zm.)