VAT: przeniesienie własności ruchomości za uregulowanie zobowiązań jest odpłatną dostawą towarów

- Przedsiębiorca (podatnik VAT czynny) sprzedał towary spółce (podatnik VAT czynny). Z tego tytułu powstała wierzytelność osoby fizycznej względem spółki o zapłatę wynagrodzenia w formie pieniężnej. W ramach zaspokojenia tej wierzytelności strony zawarły umowę świadczenia w miejsce wykonania (datio in solutum), w wyniku której spółka przeniosła na rzecz osoby fizycznej prawo własności maszyn i urządzeń. Spółka zapłaciła zatem wynagrodzenie w formie rzeczowej. Czy zawarta umowa datio in solutum wywołuje skutki w VAT? – pyta czytelnik.

Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju (zob. art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT). Przez towary rozumie się przy tym rzeczy oraz ich części, a także wszelkie postacie energii (zob. art. 2 pkt 6 ustawy o VAT).

Czytaj też:

Kara umowna nie stanowi dla przedsiębiorcy wynagrodzenia

Dostawa towarów rozumiana jest przez ustawodawcę jako przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel. W określeniu „jak właściciel" zawiera się możliwość uznania za dostawę owego faktycznego przeniesienia władztwa nad rzeczą. „Dostawa" oznacza tu wszelkiego rodzaju rozporządzanie towarem (sprzedaż, zamiana, darowizna, nieodpłatne przekazanie, przeniesienie własności w formie wkładu niepieniężnego).

Z kolei odpłatność czynności (dostawy towarów czy też świadczenia usług) oznacza wykonanie tej czynności za wynagrodzeniem. Aby uznać daną czynność za odpłatną, konieczny jest bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem. Dostawcę towarów lub usługodawcę musi łączyć z odbiorcą stosunek prawny, z którego wynika obowiązek dostawy towarów lub świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia za wykonanie tych czynności. Wynagrodzenie musi być konkretną wielkością wyrażalną w pieniądzu. W analizowanej sprawie istota problemu sprowadza się do ustalenia, czy zapłaty wynagrodzenia w formie rzeczowej, zamiast w formie pieniężnej (w ramach zawartej umowy datio in solutum) powinna być opodatkowana VAT.

Pojęcie „rozporządzenia towarami jak właściciel", jak już wyżej wspomniano, należy rozumieć szeroko. Spośród czynności „przeniesienia prawa do rozporządzania towarami jak właściciel" można na pewno wymienić sprzedaż i zamianę oraz każdą inną transakcję, która w aspekcie ekonomicznym będzie prowadziła do podobnego rezultatu. Przeniesienie przez spółkę własności towarów (maszyny i urządzenia) w zamian za uregulowanie zobowiązań stanowi odpłatną dostawę towarów, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy o VAT jako odpłatne przeniesienie prawa do rozporządzenia towarami jak właściciel.

Przeniesienie to podlega więc opodatkowaniu VAT (według stawki właściwej dla tych towarów).

Zaprezentowane stanowisko podzielają organy podatkowe (interpretacja indywidualna dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej z 22 kwietnia 2020 r., 0114-KDIP1-3.4012.151.2020. 1.ISK).

Autor to doradca podatkowy

Co wynika z przepisów kodeksu cywilnego

Umowa sprzedaży, zamiany, darowizny, przekazania nieruchomości lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia własności rzeczy oznaczonej co do tożsamości przenosi własność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły (art. 155 § 1 kodeksu cywilnego).

Strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego (art. 353

1

kodeksu cywilnego).

Jeżeli w celu zwolnienia się z zobowiązania dłużnik spełnia za zgodą wierzyciela inne świadczenie, to zobowiązanie wygasa. Gdy jednak przedmiot świadczenia ma wady, dłużnik obowiązany jest do rękojmi według przepisów o rękojmi przy sprzedaży (art. 453 k.c.).

Artykuł 453 k.c. reguluje tzw. świadczenie w miejsce wykonania (datio in solutum). Świadczenie w miejsce wykonania może być dokonywane w ramach wszelkiego typu zobowiązań o charakterze cywilnoprawnym (tj. wynikających z czynności prawnych). Zakres modyfikacji dotychczasowego zobowiązania uzależniony jest jedynie od ogólnie obowiązujących przepisów, ale to od uznania stron zależy, jakie świadczenie zgodzi się przyjąć wierzyciel w miejsce dotychczasowego i jakie dłużnik będzie mógł wykonać. Celem datio in solutum jest wygaśnięcie istniejących pomiędzy stronami zobowiązań poprzez spełnienie przez dłużnika świadczenia innego niż określone w treści pierwotnej umowy. Zobowiązanie wówczas wygasa tak, jakby wygasło przez zwykłe wykonanie, przy czym konieczną przesłanką wygaśnięcia zobowiązania – poza umową stron – jest rzeczywiste wykonanie świadczenia przez dłużnika.

podstawa prawna: art. 2 pkt 6, art. 5 ust. 1 pkt 1, art. 7 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. Dz.U. z 2021 r., poz. 685 ze zm.)