Trybunał Sprawiedliwości UE zajął się sprawą polskich stawek VAT. Rewolucji jednak nie będzie. Uznał bowiem, że unijna dyrektywa pozwala na zróżnicowanie wysokości podatku. A Ministerstwo Finansów nie planuje na razie zmian w przepisach.

Sprawa, która doszła aż do unijnego Trybunału, zaczęła się od wniosku o interpretację spółki zajmującej się produkcją ciastek. W swojej ofercie posiada m.in. croissanty oraz słodkie bułki. Data minimalnej trwałości tych wyrobów przekracza 45 dni. Z przepisów wynika, że w takiej sytuacji sprzedawca musi naliczyć 23 proc. VAT. Spółka chciała zastosować 8-proc. stawkę podatku, argumentując, że przepisy wspólnotowe nie wprowadzają warunku przydatności do spożycia. Fiskus się na to jednak nie zgodził.

Spory z fiskusem

– Takich sporów jest bardzo dużo, polskie przepisy uzależniają bowiem często stawkę VAT od składu danego produktu, jego właściwości czy też właśnie terminu przydatności do spożycia – mówi Maria Kukawska, doradca podatkowy, partner w kancelarii Stone & Feather Tax Advisory, która była pełnomocnikiem spółki w tej sprawie. – Firmy mają spore problemy z prawidłowym rozliczeniem sprzedawanych towarów. Wszystko zależy od tego, gdzie są wpisane w Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług. Do niej bowiem odwołuje się ustawa o VAT.

– Paradoksów jest sporo, przykładowo napoje, które zawierają przynajmniej 20 proc. soku owocowego, mogą być opodatkowane preferencyjną 5-proc. stawką. Jeśli soku jest mniej podatek wynosi 23 proc. Inny przykład: stawka VAT na orzechy włoskie wynosi 5 proc., a na brazylijskie 8 proc. – mówi Jakub Matusiak, doradca podatkowy, dyrektor w PwC.

Dyrektywa nie zabrania

Unijna dyrektywa nie zabrania takiego zróżnicowania. Byleby nie naruszało zasady neutralności podatku. Zgodnie z nią podobne towary, które są konkurencyjne, nie mogą być odmiennie traktowane. Zbadanie tego należy do sądu krajowego – uznał Trybunał Sprawiedliwości (sprawa AZ, sygn. C-499/16).

– Generalnie można powiedzieć, że sprawa stawek na podobne produkty została nierozstrzygnięta – komentuje Jakub Matusiak.

– Polskie sądy już wcześniej odwoływały się do zasady neutralności – mówi Maria Kukawska. – Wyroki są jednak w większości negatywne dla firm, którym zależy na stosowaniu takich samych stawek VAT na podobne, konkurencyjne produkty.

– Miałam nadzieję, że Trybunał udzieli konkretniejszych wskazówek naszym sądom. Trudno bowiem sobie wyobrazić, jak sędziowie mają zbadać porównywalność produktów spożywczych z punktu widzenia konsumenta. W świetle wyroku Trybunału nie wystarczy się oprzeć na własnej wiedzy i doświadczeniu życiowym. Potrzebne są ekspertyzy, analizy i badania rynku – tłumaczy Maria Kukawska. Dodaje, że ta sprawa powinna przyczynić się do wprowadzenia zmian w przepisach, które uproszczą rozliczenia.

W odpowiedzi na nasze pytanie Ministerstwo Finansów napisało, że na razie nie planuje zmian w stawkach VAT. Analizuje jednak zasady identyfikacji towarów w celu przygotowania rozwiązań, które dadzą przedsiębiorcom większą pewność prawidłowości stosowanych stawek VAT. Dostrzega bowiem potrzebę wprowadzenia zmian, które uproszczą rozliczenia i wyeliminują systemowe niedoskonałości.

Co przesądza o decyzji konsumenta

Zasada neutralności VAT zabrania odmiennego traktowania podobnych, konkurencyjnych produktów. Z wyroku Trybunału Sprawiedliwości UE wynika, że oceniając podobieństwo, należy uwzględnić punkt widzenia przeciętnego konsumenta.

Towary są podobne, gdy wykazują analogiczne właściwości i zaspokajają te same potrzeby. A różnice między nimi nie wpływają w znaczący sposób na decyzję przeciętnego konsumenta.

Polski sąd administracyjny musi więc zbadać, czy na rynku są ciastka o okresie trwałości nieprzekraczającym 45 dni, które w oczach konsumenta są podobne do wyrobów o dacie minimalnej trwałości powyżej tego terminu. Jeśli tak jest, należy stwierdzić, czy stawka VAT nie powoduje uprzywilejowania jednych produktów wobec drugich.