W obliczu rosnących kosztów prowadzenia działalności gospodarczej oraz zwiększających się podatków, przedsiębiorcy szukają oszczędności w każdym możliwym miejscu. Obszarem szczególnego zainteresowania są koszty zatrudnienia pracowników. Jedną z możliwości ich zmniejszenia jest wypłacanie pracownikom, w szczególności kadrze menedżerskiej, wynagrodzenia lub jego części w formie akcji fantomowych.

Akcje fantomowe są rodzajem instrumentu finansowego, czyli umowy, na podstawie której jedna ze stron zyskuje aktywa, a druga zobowiązanie finansowe. Instrumenty finansowe dzieli się według kryterium czasu na:

- krótkoterminowe (do jednego roku),

- średnioterminowe (od roku do trzech lat) i

- długoterminowe (powyżej trzech lat).

Krótkoterminowe nazywane są instrumentami rynku pieniężnego, natomiast średnio i długoterminowe instrumentami rynku kapitałowego.

W polskim porządku prawnym wyróżnia się instrumenty finansowe takie jak papiery wartościowe oraz pozostałe instrumenty niestanowiące papierów wartościowych, takie jak m.in.: tytuły uczestnictwa w instytucjach zbiorowego inwestowania, instrumenty rynku pieniężnego, opcje, kontrakty terminowe, operacje typu swap lub forward czy właśnie akcje fantomowe.

Na czym to polega

Mechanizm działania akcji fantomowych wygląda następująco: przedsiębiorstwo może częściowo pokryć wynagrodzenie pracownika, wydając mu pakiet wirtualnych akcji, uprawniających go do pobierania w przyszłości określonych wypłat. Należy podkreślić, że akcje fantomowe nie dają uprawnień właścicielskich, a jedynie prawo do podjęcia środków pieniężnych po spełnieniu się warunku zapisanego w umowie/kontrakcie premiowym, zawartym poza stosunkiem pracy. Jest to najczęściej wskaźnik ekonomiczny lub określony wynik finansowy przedsiębiorstwa, np. gdy cena akcji na giełdzie lub wartość przedsiębiorstwa osiągnie pewną wartość.

Bez składek ZUS

Wykorzystanie tego mechanizmu wiąże się z określonymi korzyściami. Najłatwiejsze do zmierzenia są korzyści materialne. Opodatkowanie wypłaty wynagrodzenia na podstawie akcji fantomowych nie jest objęte skalą podatkową, co oznacza w praktyce, że zwłaszcza na stanowiskach menedżerskich jest możliwe obniżenie ryzyka przekroczenia progu 32 proc. opodatkowania stosunku pracy. Wypłaty z akcji fantomowych opodatkowane są według stawki 19 proc. jako przychody z kapitałów pieniężnych, a nie według stawek progresywnych właściwych dla stosunku pracy. Dodatkowo, wypłaty z akcji fantomowych nie są objęte składkami na ubezpieczenie społeczne, a przychód z nich powstaje dopiero w momencie ich realizacji, co oznacza rzeczywiste odroczenie obowiązku podatkowego >patrz przykład.

Opłacalne w wielu aspektach

Korzyści podatkowe są potwierdzone w wydawanych przez organy podatkowe interpretacjach indywidualnych prawa podatkowego. Przykładem są np. interpretacje Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z 26 lutego 2016 r. (IPPB2/4511-1197/15-4/MG) i z 12 lutego 2016 r. (IPPB2/ 4511-2/16-4/MM) czy Dyrektora Izby Skarbowej w Łodzi z 1 lipca 2016 r. (1061-IPTPB3.4511.385.2016.2.IC). Należy jednak pamiętać, są to interpretacje indywidualne wydane w konkretnej sprawie. Aby uzyskać ochronę, należy samodzielnie wystąpić z wnioskiem o wydanie interpretacji we własnej, indywidualnej sprawie.

Poza podatkowymi korzyściami wyłaniają się korzyści biznesowe. Pracodawca może się bowiem spodziewać większego zaangażowania pracowników w rozwój przedsiębiorstwa. W ten sposób menedżer zaczyna być pewnego rodzaju wirtualnym akcjonariuszem, którego interes staje się zbieżny z interesem firmy.

Jak wskazano powyżej, korzystanie z alternatywnych metod wynagradzania pracowników daje wymierne korzyści, zarówno na gruncie podatkowym, jak i motywacyjnym. Należy dodać, że przedstawiona metoda to tylko jedna z metod zmniejszania kosztów zatrudnienia. Istnieją również inne rozwiązania, jak na przykład powołanie menedżerskiej spółki komandytowo-akcyjnej. Dzięki zastosowaniu tych rozwiązań wyraźną korzyść mogą odczuć w szczególności pracodawcy zatrudniający osoby o wysokich zarobkach, których wynagrodzenia poprzez progresję obciążone są wyższą stawką podatku dochodowego od osób fizycznych.

—Aneta Drosik jest radcą prawnym, doradcą podatkowym w kancelarii Sadkowski i Wspólnicy

—Mikołaj Hewelt jest prawnikiem w kancelarii Sadkowski i Wspólnicy

podstawa prawna: art. 17 ust. 1 pkt 10 w zw. z art. 30b ust. 1 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. DzU z 2012 r. poz. 361 ze zm.)

masz pytanie, wyślij e-mail: tygodnikpodatki@rp.pl