W wyroku z 5 lutego 2015 r. (I FSK 942/14) NSA uznał, że usługi rozliczenia transakcji przez giełdową izbę rozliczeniową, których przedmiotem są kontrakty terminowe (forwardy) na dostawę energii elektrycznej w ramach Rynku Terminowego Towarowego Towarowej Giełdy Energii podlegają zwolnieniu z podatku na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o VAT.

Czego dotyczyły wątpliwości...

Naczelny Sąd Administracyjny rozpatrywał sprawę spółki akcyjnej, prowadzącej działalność giełdowej izby rozliczeniowej i giełdowej izby rozrachunkowej (na podstawie zezwolenia udzielonego przez ministra właściwego do spraw instytucji finansowych – działalność w rozumieniu art. 68a ustawy o obrocie instrumentami finansowymi) oraz giełdowej izby rozrachunkowej w rozumieniu ustawy z 26 października 2000 r. o giełdach towarowych (dalej: u.g.t.). Stosownie do art. 15 ust. 5 u.g.t. do zadań spółki należy organizacja i prowadzenie rozliczeń transakcji giełdowych.

W ramach ww. działalności spółka zajmuje się rozliczaniem transakcji realizowanych przez członków tej spółki na Rynku Terminowym Towarowym Towarowej Giełdy Energii S.A, których przedmiotem są kontrakty terminowe (forwardy) na dostawę energii elektrycznej. Transakcje forward polegają na zobowiązaniu się sprzedawcy do dostarczenia energii elektrycznej w określonym terminie i w konkretnej cenie na rzecz nabywcy. Na tym gruncie powstała wątpliwość, czy przedmiotowe usługi rozliczeniowe są tran- sakcją finansową, o której mowa w art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o VAT (tj. usługą podlegającą zwolnieniu z VAT).

...co orzekł NSA...

Odnosząc się do przedstawionych okoliczności faktycznych, NSA zauważył, że wskutek przeprowadzania transakcji przez członków spółki na giełdzie towarowej, dochodzi do transferów pieniężnych pomiędzy stronami transakcji. Ponieważ obrót na giełdzie jest anonimowy, spółka jako podmiot rozliczający transakcje, których przedmiotem są forwardy, staje się stroną tych rozliczeń (odbywających się zresztą poprzez jej rachunek). Jak zauważył NSA, w przypadku gdy spółka dokonuje płatności, dochodzi do wygaśnięcia zobowiązania spółki do zapłaty ceny za zakupiony przez członka tej spółki kontrakt terminowy. Czynności te mają zatem istotny wpływ na wysokość realizowanych płatności i przelewów pieniężnych na giełdzie towarowej. Tym samym, przedmiotowe usługi rozliczeniowe mają charakter usługi finansowej, o której mowa w art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o VAT i podlegają zwolnieniu z VAT: „(...) czynności spółki składające się na usługę rozliczenia forwardów na dostawę energii elektrycznej nie mają charakteru czysto technicznego lecz materializują prawa członków izby zarówno co do realizacji transakcji, jak i dokonania zapłaty. Należy tym samym uznać, że ww. usługa ma charakter usługi finansowej, która mieści się w kategorii zwolnienia przewidzianego w art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o VAT".

...i co wynika z przepisów

Na podstawie art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o VAT, zwalnia się od podatku usługi w zakresie depozytów środków pieniężnych, prowadzenia rachunków pieniężnych, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych, długów, czeków i weksli oraz usługi pośrednictwa w tym zakresie. Przepis ten jest odpowiednikiem art. 135 ust. 1 lit. d dyrektywy 112, zgodnie z którym państwa członkowskie zwalniają transakcje, łącznie z pośrednictwem, dotyczące rachunków depozytowych, rachunków bieżących, płatności przelewów, długów i innych zbywalnych instrumentów finansowych, z wyłączeniem windykacji należności.

Należy więc uznać, że zarówno według polskiej ustawy o VAT, jak i według unijnych regulacji zwolnieniu z VAT podlegają świadczenia finansowe, związane z transferami pieniężnymi i przeprowadzaniem transakcji płatniczych. Zwolnienie to ma stosunkowo szeroki zakres, gdyż obejmuje wiele usług, wskutek których dochodzi do zmiany sytuacji finansowej i prawnej stron transakcji (jeżeli dotyczą dziedzin wymienionych w tych przepisach, np. płatności). Skoro w związku z rozliczeniem przez spółkę transakcji przeprowadzanych przez jej członków na giełdzie towarowej dochodzi do transferu środków pieniężnych, a wygasa zobowiązanie do zapłaty przez spółkę za forwardy, to można argumentować, że ww. usługi prowadzą do zmiany stosunków finansowo-prawnych pomiędzy stronami transakcji. Istnieją zatem przesłanki do uznania tych usług za świadczenia finansowe związane z przeprowadzaniem płatności i transferów pieniężnych, zwolnione z podatku na mocy art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o VAT.

Ewelina Kalita, konsultantka podatkowa w ECDDP Sp. z o.o.

podstawa prawna: art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn. DzU z 2016 r. poz. 710 ze zm.)