Spółka wystąpiła o udzielenie interpretacji co do możliwości uzyskania zwrotu nadwyżki podatku naliczonego nad należnym w terminie 25 dni. Uważała, że może domagać się przyśpieszonego zwrotu także wtedy, gdy faktura została zapłacona w drodze potrącenia wzajemnych wierzytelności.

W ocenie spółki warunek uznania faktury dokumentującej kwotę należności za zapłaconą w całości jest spełniony nie tylko w przypadku fizycznego przekazania środków pieniężnych, ale także wtedy, gdy zamiast faktycznej (rzeczowej, fizycznej) zapłaty należności pomiędzy podatnikiem i wystawcą faktury dochodzi do wzajemnego potrącenia wierzytelności, wskutek którego wygasa obowiązek zapłaty wynikający z transakcji udokumentowanej fakturą.

Fiskus nie potwierdził tego stanowiska. Przypomniał, że na wniosek podatnika podstawowe terminy zwrotów VAT mogą być skrócone (do 25 dni) m.in. w sytuacji, gdy opłacono wszystkie faktury lub dokumenty celne dokumentujące zakupy rozliczone w deklaracji VAT-7, a jednocześnie zapłata spełniała warunki określone w art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej. Przepis ten nakłada na przedsiębiorców wymóg realizowania lub przyjmowania płatności związanych z wykonywaną działalnością za pośrednictwem rachunku bankowego. Dotyczy on każdego przypadku, gdy stroną transakcji, z której wynika płatność, jest inny przedsiębiorca, a jednorazowa wartość transakcji, bez względu na liczbę wynikających z niej płatności, przekracza równowartość 15 000 euro. Urzędnicy podkreślali, że regulacja ta zawiera ograniczenia co do formy zapłaty przez przedsiębiorców i nie odnosi się do zapłaty w formie potrącenia wzajemnych wierzytelności.

W konsekwencji fiskus uznał, że potrącenie nie daje prawa do przyspieszonego zwrotu VAT.

Spółka zaskarżyła interpretację, ale jej skarga okazała się bezskuteczna. WSA w Opolu odwołał się do wyroku Naczelnego Sądu Administracyjny z 30 listopada 2015 r. (I FSK 1292/14). Stwierdzono w nim, że zapłata kwoty wynikającej z faktury przez potrącenie wierzytelności nie pozwala na uzyskanie przyspieszonego zwrotu podatku na podstawie art. 87 ust. 6 pkt 1 ustawy o VAT.

WSA przekonał też zawarty w orzeczeniu NSA argument o zakazie rozszerzającej wykładni wyjątków. Sąd uznał za trafną także wykładnię celowościową, związaną nie tylko z zadbaniem przez podatnika, zainteresowanego przyspieszonym zwrotem, aby sprzedawca otrzymał zapłatę, ale też z umożliwieniem organom podatkowym przeprowadzenia kontroli zasadności deklarowanego zwrotu przez weryfikację, że do takiej zapłaty doszło (zwłaszcza przy większych kwotach).

Ponadto 25-dniowy termin zwrotu VAT jest wyjątkiem od podstawowego terminu 60-dniowego, co wynika z uregulowań dotyczących zwrotu bezpośredniego różnicy VAT.

Sąd zgodził się, że ocena zasadności zwrotu w przypadku sprawdzania warunków potrącalności dwóch wierzytelności lub weryfikacji potrąceń umownych wymaga znacznie dłuższego czasu niż sprawdzenie zapłaty za pośrednictwem rachunku bankowego transakcji o wartości przekraczającej 15 000 euro. W jego ocenie uznanie, że sposób wygaśnięcia zobowiązania podatnika jako nabywcy wobec sprzedawcy jest bez znaczenia dla możliwości zastosowania spornego rozwiązania, stanowiłoby niedopuszczalną wykładnię rozszerzającą.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu z 24 marca 2016 r. (I SA/Op 33/16).

Komentarz eksperta

Krzysztof Modzelewski, doradca podatkowy, senior partner Modzelewski & Partners Audit Tax Accounting

Sąd powielił wątpliwy wyrok NSA z 30 listo- pada 2015 r. Oba orzeczenia, bazując na wykładni celowościowej, przełamują wcześniejszą słuszną linię orzeczniczą, zgodnie z którą pojęcia „zapłata" nie należy ograniczać wyłącznie do jej formy pieniężnej.

Warto zwrócić uwagę na brzmienie art. 87 ust. 6 pkt 1 ustawy o VAT. Zawiera on warunek, że faktury powinny być „w całości zapłacone", nie stwierdzając, że musi to być zapłata w formie pieniężnej. Zastrzega jedynie, że należy uwzględnić art. 22 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej (dalej: u.s.d.g.), który reguluje kwestię płatności w formie pieniężnej i nie zabrania zapłaty w innej formie, w tym np. kompensaty.

Niezależnie od tego nie zgadzam się, że jedynie zapłata w formie przelewu bankowego daje możliwość jej szybkiej weryfikacji. Nie widzę przeszkód, aby nawet w przypadku zapłaty w wyniku jednostronnego potrącenia organy podatkowe mogły szybko sprawdzić u wystawcy danej faktury, czy uznaje ją za zapłaconą. Może to nastąpić w formie uzyskania jego stosownego oświadczenia. Wyrok opolskiego WSA, powielając orzeczenie NSA, utwierdził organy podatkowe w przekonaniu, że zwrot w ciągu 25 dni jest możliwy wyłącznie przy zapłacie przelewem.

Takie podejście byłoby zasadne, gdyby art. 87 ust. 6 pkt 1 ustawy o VAT zawierał warunek zapłaty wyłącznie w formie pieniężnej. Tymczasem nie określa on formy zapłaty, zastrzegając jedynie, że w przypadku płatności pieniężnych należy uwzględniać art. 22 u.s.d.g., zgodnie z którym przy płatnościach do równowartości 15 000 euro możliwa jest zapłata w gotówce, a powyżej tej kwoty konieczny jest przelew bankowy.

Podsumowując, jeśli prawodawca zamierzał – poprzez art. 87 ust. 6 pkt 1 ustawy o VAT – wprowadzić wymóg zapłaty w formie pieniężnej, to zrobił to nieporadnie i nie może to być naprawiane, szczególnie przez sąd, poprzez wykładnię celowościową.