Konieczność uiszczenia opłaty targowej jest dla małych przedsiębiorców znaczącym obciążeniem. Jasne zasady jej poboru są bardzo pożądane przez podatników. Niestety, z początkiem każdego sezonu powracają te same problemy. Przedsiębiorcy wciąż błądzą w gąszczu niejasnych regulacji. Warto więc przeanalizować stanowisko organów podatkowych i sądów administracyjnych w tym temacie.

Warunki opodatkowania

Artykuł 15 ust. 1 ustawy z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn. DzU z 2014 r., poz. 849 ze zm.; dalej: ustawa) ustanawia dwa warunki, które muszą być spełnione, aby dana działalność powodowała obowiązek uiszczenia opłaty targowej:

1) sprzedaż jest prowadzona przez osobę fizyczną, osobę prawną lub jednostkę organizacyjną niemającą osobowości prawnej,

2) sprzedaż ma miejsce na targowisku niestanowiącym budynku lub jego części.

Sprzedaż nad brzegiem morza...

Ustawa definiuje targowisko jako wszelkie miejsca, w których prowadzona jest sprzedaż (art. 15 ust. 2 ustawy). Definicja ta obejmuje nie tylko wyznaczone miejsca przeznaczone na sprzedaż (np. rynek), lecz również przydrożne stoiska z pamiątkami oraz wszelkie inne miejsca, gdzie za zezwoleniem bądź bez jest prowadzona sprzedaż. Jak wskazał WSA w Gliwicach w wyroku z 20 stycznia 2015 r. (I SA/Gl 829/14, nieprawomocne): „Targowiskiem jest zatem wszelkie miejsce, w którym prowadzony jest handel, bez względu na to, kto jest właścicielem targowiska i czy jest ono prowadzone w miejscu do tego przeznaczonym. Za targowisko należy więc uznać nie tylko miejsce przeznaczone na handel (plac targowy), ale każde miejsce, w którym zwyczajowo prowadzona jest sprzedaż, np. chodnik, przejście podziemne. Opłata targowa może być zatem pobierana wszędzie tam, gdzie prowadzony jest handel, bez względu na to, czy jest to targowisko samorządowe czy prywatne, i to niezależnie od innych opłat wprowadzonych przez osoby prowadzące targowisko".

...lodów kręconych z bitą śmietaną

Ustawa trzykrotnie odwołuje się do „sprzedaży" jako warunku koniecznego dla obciążenia przedsiębiorcy opłatą targową, lecz nie definiuje tego pojęcia. W piśmie z 17 kwietnia 2014 r. (PL/LS/838/1/MGS/14/RD-37635) dyrektor Departamentu Podatków Lokalnych Ministerstwa Finansów wyjaśnił, że: „Jedynie zawieranie umów sprzedaży w rozumieniu art. 535 k.c. nakłada na podmioty wykonujące te czynności obowiązek uiszczenia opłaty targowej. Tym samym opłacie nie podlegają podmioty, które na targowisku nie dokonują sprzedaży, lecz świadczą wyłącznie usługi".

Powstaje jednak uzasadniona wątpliwość, czy świadczenie usług gastronomicznych powinno być obłożone opłatą. Warto w tym kontekście przywołać dwa wyroki.

1. W wyroku z 20 sierpnia 2014 r. (I SA/Sz 219/14) WSA w Szczecinie orzekł, że usługi gastronomiczne w swoim zakresie obejmują także zawieranie umów sprzedaży, gdyż sprzedawca ostatecznie przenosi na nabywcę własność posiłku i mu ten posiłek wydaje, a nabywca odbiera posiłek i płaci cenę. Jednak sąd zauważył, że usługa gastronomiczna zawiera w sobie także przygotowanie posiłku i jego podanie. Innymi słowy, usługa gastronomiczna jest terminem zakresowo szerszym od sprzedaży i składa się z wielu czynności, w skład których wchodzi także sprzedaż. Na tej podstawie sąd uznał, że podmioty świadczące wyłącznie usługi gastronomiczne nie podlegają opłacie targowej.

2. Ten sam sąd stwierdził, że usługi związane z podawaniem napojów i gotowych potraw mieszczą się w zakresie pojęcia „dokonywać sprzedaży" i powinny podlegać opłacie targowej.

Z kolei we wspomnianym piśmie MF możemy przeczytać, że: „Co prawda usługi gastronomiczne w swoim zakresie obejmują także zawieranie umów sprzedaży, gdyż sprzedawca ostatecznie przenosi na nabywcę własność posiłku i mu ten posiłek wydaje, a nabywca odbiera posiłek i płaci cenę. Jednak usługa gastronomiczna zawiera w sobie także przygotowanie posiłku i jego podanie. Usługa gastronomiczna jest zatem pojęciem zakresowo szerszym od sprzedaży i składa się z wielu czynności, w skład których wchodzi także sprzedaż.". Dalej dodano: „Jednakże sprzedaż gotowych wyrobów (napojów, słodyczy itp.) bezspornie należy zaliczyć do działalności handlowej (sprzedaży) podlegającej opłacie targowej".

Handlując w budynku i budowli, nie zapłacimy

Opłacie targowej nie podlega sprzedaż:

1) dokonywana w budynkach lub w ich częściach;

2) przez podatników podatku od nieruchomości w związku z przedmiotami opodatkowania położonymi na targowiskach.

Uwaga! Do zastosowania pierwszego wyłączenia nie jest konieczne, aby dana osoba była podatnikiem podatku od nieruchomości. Zatem sprzedawca nie musi być właścicielem czy samoistnym posiadaczem budynku, w którym prowadzi sprzedaż. Budynkiem w rozumieniu ustawy jest z kolei obiekt budowlany w rozumieniu przepisów prawa budowlanego, który jest trwale związany z gruntem, wydzielony z przestrzeni za pomocą przegród budowlanych oraz posiada fundamenty i dach (art. 1a ust. 1 pkt 1 ustawy).

Ekspozycja towaru poza budynkiem również nie podlega opłacie targowej. Jak wskazał NSA w wyroku z 24 lutego 2011 r. (II FSK 1500/2009): „(...) rozróżnienie sprzedaży od ekspozycji towaru (zaprezentowania oferty), powiązane z konstatacją, że opłata targowa pobierana jest »od sprzedaży«, a nie »od zajęcia dodatkowej powierzchni targowiska«, zdaniem Naczelnego Sądu Administracyjnego jest trafne. Nie sposób bowiem zakwestionować spostrzeżenia, że w opisanych w sprawie warunkach skarżący w istocie dokonywał sprzedaży w wynajmowanym boksie, zawierając tam umowy sprzedaży towarów wyeksponowanych także przed boksem, z cywilnoprawnym skutkiem przeniesienia własności rzeczy na nabywcę. Sporny teren przed boksem przeznaczony był zatem tylko na ekspozycję towaru, którym handlowano już w boksie. Ujmując to zagadnienie inaczej – wskutek wyjścia z ofertą poza określony regulaminem targowiska teren boksu skarżący nie dokonywał na targowisku innej sprzedaży poza tą, której dokonywał w boksie. Zajęcie dodatkowej powierzchni targowiska nie prowadziło więc do zmiany sposobu sprzedaży i podjęcia jej dodatkowo – jak określa to uchwała Rady Miejskiej Grudziądza – z ręki, ze skrzyni, z wiadra, z wózka ręcznego, ze stołu, z ławy; w dalszym ciągu była to sprzedaż »z boksu«".

Liczą się przepisy ustawy

Drugie wyłączenie z opłaty targowej (art. 16 ustawy) wymaga, aby sprzedawca był podatnikiem podatku od nieruchomości. Podatnikiem podatku od nieruchomości mogą być:

1) właściciel nieruchomości lub obiektów budowlanych;

2) posiadacz samoistny nieruchomości lub obiektów budowlanych;

3) użytkownik wieczysty gruntów;

4) posiadacz nieruchomości lub ich części albo obiektów budowlanych lub ich części stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli posiadanie:

a) wynika z umowy zawartej z właścicielem, Agencją Własności Rolnej Skarbu Państwa lub z innego tytułu prawnego, z wyjątkiem posiadania przez osoby fizyczne lokali mieszkalnych niestanowiących odrębnych nieruchomości,

b) jest bez tytułu prawnego.

Jak wskazał WSA w Łodzi w wyroku z 20 stycznia 2015 r. (I SA/Łd 954/14), uwzględnienie w czynszu podatku od nieruchomości nie czyni dzierżawcy podatnikiem tego podatku. Obowiązek podatkowy jest kategorią obiektywną i może wynikać jedynie z ustawy, a nie z umowy.

Uwaga! Zwolnienie to dotyczy podmiotów opłacających podatek od nieruchomości wyłącznie od przedmiotów opodatkowania, które są (lub mogą być) używane (wykorzystywane) w prowadzeniu sprzedaży. Warto o tym pamiętać, ponieważ nie wynika to wprost z komentowanego przepisu.

Samo położenie określonego przedmiotu opodatkowania podatkiem od nieruchomości na targowisku nie zawsze będzie skutkować zwolnieniem z opłaty targowej osoby prowadzącej sprzedaż.

Przykład

Jeżeli przedsiębiorca sprzedaje towary znajdujące się w samochodzie dostawczym, od którego nie jest pobierany podatek od nieruchomości, zaparkowanym na gruncie będącym jego własnością i od którego odprowadza podatek od nieruchomości, to nie uchroni się on od obowiązku uiszczenia opłaty targowej.

Abonament „z dołu"

Zdarzeniem, które powoduje obowiązek uiszczenia opłaty targowej, jest prowadzenie sprzedaży na targowisku. A zatem opłata targowa nie może być pobierana w formie abonamentu płatnego z góry. Prowadziłoby to poboru podatku przed powstaniem obowiązku podatkowego. W wyroku z 16 października 2014 r. (I SA/Łd 1001/14, nieprawomocne) WSA w Łodzi dopuścił jednak możliwość ustanowienia opłat miesięcznych, tj. za okres dłuższy niż jeden dzień, płatnych z dołu, na podstawie faktycznie ustalonej liczby dni sprzedażnych w danym miesiącu. Sąd uznał, że ustalenie wysokości opłaty targowej będzie miało w tej sytuacji charakter rzeczywisty, a jej uiszczenie nastąpi po powstaniu obowiązku podatkowego.

Czynności przygotowawcze

Obowiązek uiszczenia opłaty targowej powstaje, nawet jeśli sprzedawca nie zawarł danego dnia ani jednej umowy sprzedaży. O konieczności jej zapłacenia decyduje korzystanie z targowiska w celu realizowania sprzedaży, niezależnie od czasu, tj. dnia, nocy, godziny sprzedaży, a nie zawarcie umowy sprzedaży. Jak wskazał WSA w Szczecinie w cytowanym wyżej wyroku z 13 sierpnia 2014 r.: „(...) sformułowanie »dokonujących sprzedaży« należy interpretować szeroko, uznając, że obejmuje ono wszelkie czynności podejmowane przez sprzedającego w celu dokonania sprzedaży, a w szczególności oferowanie produktów, składowanie na stoisku, oczekiwanie na kontrahentów".

Uwaga! Wysokość opłaty nie zależy od:

- obrotu i dochodów uzyskiwanych ze sprzedaży,

- zarejestrowania działalności gospodarczej,

- naruszenia zakazu sprzedaży w niedzielę i święta przez pracowników.

Zróżnicowanie stawek

W wyroku z 6 maja 2015 r. (II FSK 984/13) NSA potwierdził możliwość zróżnicowania stawek opłaty targowej. Sąd uznał, że nie ma żadnych podstaw, aby twierdzić, że ustawodawca pozbawił radę gminy możliwości zróżnicowania opłaty targowej w zależności np. od położenia targowiska czy też podmiotu nim zarządzającego (tak samo orzekł NSA w wyroku z 18 kwietnia 2013 r., II FSK 1615/11).

Lokalne organy mogą wprowadzić inne zwolnienia

Rada gminy może na mocy art. 19 pkt 3 ustawy wprowadzić inne niż wymienione w jej przepisach zwolnienia przedmiotowe od opłat lokalnych, w tym od opłaty targowej. Jednak sposób określenia przedmiotu zwolnienia z opłaty targowej powinien być jasny i wyczerpujący oraz nie może mieć de facto charakteru podmiotowego. Wymieniając czynności zwolnione z opłaty targowej, niedopuszczalne jest posłużenie się zapisem „itp." (tak stwierdziło Kolegium Regionalnej Izby Obrachunkowej w Olsztynie w uchwale 0102-289/14 z 30 grudnia 2014 roku).

Zdaniem autora

Kacper Kanka, konsultant w P&K Kancelarie Radców Prawnych M. Pohl, M. Kozłowska, doktorant na Wydziale Prawa i Administracji UG W razie niejasności warto zwrócić się z wnioskiem o interpretację

Wątpliwości związane z poborem opłaty targowej od usług gastronomicznych mogą być rozwiane w indywidualnej sprawie przez organ podatkowy. Zgodnie z art. 14j ordynacji podatkowej interpretacje indywidualne – stosownie do swojej właściwości – wydaje wójt, burmistrz (prezydent miasta), starosta lub marszałek województwa. Organem podatkowym w przypadku opłaty skarbowej jest bowiem wójt, burmistrz lub prezydent miasta. We wniosku o wydanie interpretacji w uzasadnieniu warto powołać się na pismo dyrektora Departamentu Podatków Lokalnych Ministerstwa Finansów z 17 kwietnia 2014 r. (PL/LS/838/1/MGS/14/RD-37635). Stanowisko to nie jest wiążące dla organów podatkowych, może jednak być istotnym argumentem uzasadniającym zdanie podatnika. W razie niekorzystnej odpowiedzi organu podatnik może skierować sprawę do sądu administracyjnego po uprzednim wezwaniu organu do usunięcia naruszenia prawa. Jeśli organ podatkowy pobierze już opłatę targową (również w drodze inkasa), to podatnik może złożyć wniosek o stwierdzenie nadpłaty. Jak stwierdził WSA w Łodzi w wyroku z 20 marca 2007 r. (I SA/Łd 881/06, prawomocny): „Przypadek nadpłacenia lub nienależnego zapłacenia podatku może zatem wystąpić także wtedy, gdy dokonano jego poboru za pośrednictwem inkasenta.". Należy pamiętać, aby we wniosku podać wartość nadpłaconej lub nienależnie pobranej opłaty targowej (art. 74 pkt 3 ordynacji podatkowej).