Podatnicy działający na rynku usług turystycznych nierzadko muszą się mierzyć z tym, że turysta odstępuje od zawartej umowy, rezygnując z zakontraktowanej imprezy turystycznej. W takim przypadku klient najczęściej musi zapłacić organizatorowi określoną kwotę tytułem odstąpienia od umowy. Jej wartość ma zrekompensować szkodę poniesioną przez biuro turystyczne. Czy kwota otrzymana od turysty tytułem rezygnacji z zamówionych usług powinna być opodatkowana VAT?

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy o VAT opodatkowaniu podlegają: odpłatna dostawa towarów oraz odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju, a także wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów, wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów na terytorium kraju oraz eksport i import towarów. Jeżeli konkretna czynność nie mieści się w przytoczonym katalogu, to nie podlega VAT. Zapłatę przez turystę ustalonego odszkodowania tytułem jednostronnej rezygnacji z zamówionej imprezy turystycznej należy więc przeanalizować pod kątem czynności podlegających VAT, w szczególności odpłatnego świadczenia usług. Zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy ?o VAT, przez odpłatne świadczenie usług rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 tej ustawy, w tym również czynności indywidualnie wymienione w przepisie, m.in. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji (art. 7 pkt 2).  Świadczenie usługi może mieć charakter świadczenia czynnego (polegającego na wykonaniu czegoś) bądź biernego (którego przejawem jest powstrzymanie się od pewnych zachowań). Czy otrzymanie od turysty kwoty tytułem rezygnacji z zamówionej imprezy turystycznej, będące w istocie formą odszkodowania, należy zatem identyfikować jako wynagrodzenie tytułem świadczonej usługi?

Nie ma wątpliwości, że kwota odszkodowania w rozumieniu cywilnoprawnym ma na celu zrekompensowanie drugiej stronie poniesionej szkody. Nie towarzyszy jej jakiekolwiek świadczenie wzajemne polegające na wykonaniu bądź powstrzymaniu się od określonych czynności. A to oznacza, że nie stanowi ona wynagrodzenia za świadczoną ?– w rozumieniu ustawy o VAT – usługę. Kwota uiszczona przez klienta tytułem odszkodowania nie ma związku z jakąkolwiek czynnością rozumianą jako świadczenie usług. Należy ją zatem identyfikować jako pozostającą poza systemem VAT, a więc niepodlegającą opodatkowaniu. Pogląd ten potwierdza Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji ?z 30 maja 2014 r. (IPPP3/443-211/14-2/KB). Biura podróży mogą więc mieć pewność, że otrzymanie odszkodowania tytułem rekompensaty szkody wynikającej z jednostronnej rezygnacji z usługi turystycznej przez klienta, które nie stanowi wynagrodzenia za jakiekolwiek świadczenie, nie wymaga rozliczenia VAT.

Trzeba jednak zauważyć, że kwalifikacja taka nie znajdzie zastosowania w stosunku do kwot płaconych przez turystę tytułem zmiany warunków umowy. Opłaty za zmianę terminu wypoczynku, zakwaterowania, wyżywienia czy też samego odbiorcy usługi należy bowiem postrzegać jako wynagrodzenie wynikające z modyfikacji charakteru świadczonej usługi. A to oznacza, że są one przewidzianą w umowie zapłatą za zmianę przedmiotu świadczenia. Pogląd taki potwierdziła Izba Skarbowa ?w Warszawie w interpretacji ?z 4 listopada 2009 r. (IPPP2/ 443-833/09-4/MS).

Autor jest prawnikiem, doradcą podatkowym