Według kodeksu cywilnego przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. Stanowi o tym art. 720 § 1 k.c. Jeśli pożyczamy ?500 złotych i więcej, to umowa pożyczki powinna być zawarta na piśmie (art. 720 § 2 k.c.).

Umowa pożyczki może być umową odpłatną lub nieodpłatną. Odpłatność pożyczki jest wyrażona w odsetkach. Obowiązek ich płacenia ciąży na biorącym pożyczkę.

Nie zawsze darmowa

Czasowe korzystanie z obcego kapitału nieodpłatnie jest pewnego rodzaju korzyścią dla pożyczkobiorcy. Pożyczkobiorca, nie ponosząc żadnych kosztów z tytułu nieodpłatnego otrzymania gotówki, znajduje się w pozycji uprzywilejowanej w stosunku do osoby, która korzysta z kapitału, płacąc oprocentowanie. Wobec tego zawarcie nieodpłatnej umowy pożyczki skutkuje po stronie pożyczkobiorcy powstaniem przychodu z tytułu nieodpłatnych świadczeń w rozumieniu  ustawy o podatku dochodowym.

Ile to będzie

Ustawy o podatkach dochodowych nie definiują nieodpłatnych świadczeń. Pojęcie to zostało określone w interpretacji Izby Skarbowej w Katowicach z 4 września 2013 r. (IBPBII/1/415-602/13/HK) i według niej za „nieodpłatne świadczenia" należy uznać świadczenia „niewymagające opłaty, takie, za które się nie płaci, bezpłatne („Nowy słownik języka polskiego", PWN, Warszawa 2003 r.)".

Przychód z nieodpłatnych świadczeń należy opodatkować. Wartość świadczenia ustala się na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku ?z uwzględnieniem w szczególności ich stanu ?i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia (art. 12 ust. 6 pkt 4 ustawy o CIT).

Przykład

NIEODPŁATNY PRZYCHÓD DO OPODATKOWANIA

Spółka z o.o. ABC zawarła umowę pożyczki z Janem Kowalskim, który jest prokurentem i udziałowcem spółki. Kwota pożyczki to 300 000 zł. W umowie określono, że spółka ma obowiązek zwrócić całą kwotę pożyczki bez odsetek. Faktycznie na konto spółki wpłynęła jednak kwota 200 000 zł, a nie wynikająca z umowy (czyli 300 000 zł). Jak rozliczyć pożyczkę ?w zakresie przychodów i czy odsetki liczyć od wypłaconej kwoty czy od kwoty określonej w umowie?

Udzielenie spółce pożyczki przez jej prokurenta ?i jednocześnie udziałowca będącego osobą fizyczną powoduje w spółce powstanie przychodu z tytułu nieodpłatnych świadczeń na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT. Przychodem spółki będzie zatem wartość odsetek, jakie spółka musiałaby zapłacić w przypadku udzielenia jej oprocentowanej pożyczki. Wysokość przychodu z tytułu nieodpłatnego świadczenia należy ustalić od faktycznie wypłaconej kwoty pożyczki, a nie od kwoty określonej w umowie pożyczki.

Taki pogląd wyrażono w interpretacji Izby Skarbowej w Poznaniu z 7 lutego 2014 r. (ILPB4/423-445/13-2/ŁM). Czytamy w niej, że ?„w opisanym zdarzeniu zaistnieje sytuacja, ?w której spółka otrzyma świadczenie polegające na czasowej możliwości korzystania z kapitału bezpłatnie, a wartością takiego świadczenia będzie wysokość odsetek, jakie spółka musiałaby zapłacić, gdyby korzystała z cudzego kapitału na zasadach rynkowych, tj. za wynagrodzeniem w postaci oprocentowania. Kwotę nieodpłatnego świadczenia należy obliczyć od kwoty pożyczki postawionej do dyspozycji spółki".

Trzeba zapłacić zaliczkę

Przychód od nieodpłatnego świadczenia powstaje w dniu uzyskania przysporzenia majątkowego, czyli w dacie postawienia środków pieniężnych do dyspozycji podatnika.

A zatem w dniu otrzymania pożyczki spółka (pożyczkobiorca) powinna naliczyć odsetki, jakie miałaby do zapłacenia, gdyby pożyczka była oprocentowana. Musi także zapłacić zaliczkę na podatek dochodowy.

Po zakończeniu roku podatkowego przychód z tego tytułu należy wykazać w zeznaniu podatkowym CIT-8.