Za koszty uzyskania przychodów nie uważa się – w myśl ?art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy ?o PIT – wartości własnej pracy podatnika, jego małżonka ?i małoletnich dzieci, a w przypadku prowadzenia działalności w formie spółki cywilnej lub osobowej spółki handlowej – także wartości pracy małżonków i małoletnich dzieci wspólników.

Na etacie i na zleceniu

Zakaz zaliczania wartości pracy do kosztów podatkowych znajdzie zastosowanie nie tylko wtedy, gdy przedsiębiorca zdecyduje się zatrudnić kogoś z rodziny na umowę ?o pracę. Będzie tak również wtedy, gdy w grę będzie wchodziło zatrudnienie na umowę-zlecenie czy umowę o dzieło.

Potwierdza to wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego ?z 7 lutego 2001 r. (I SA/Gd 2349/98). Wynika z niego, że „praca małżonka podatnika świadczona w ramach prowadzonej przez podatnika działalności gospodarczej niezależnie od tego, w jakiej formie jest wykonywana (czy to bezumownie, czy też na podstawie umowy o pracę, czy też umowy-zlecenia lub umowy ?o dzieło), na podstawie art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, nie stanowi kosztu uzyskania przychodu".

Podobnie wypowiada się ?w tej sprawie fiskus. Przykładem jest wydana przez Izbę Skarbową w Warszawie interpretacja z 22 czerwca 2010 r. (IPPB1/415-324/10-2/ES). Wynika z niej, że „przez pojęcie wartości pracy należy rozumieć wartość wszelkiego rodzaju pracy, niezależnie od tego, czy praca jest świadczona na podstawie prawnej czy też bez podstawy prawnej. Nie ma również znaczenia prawna forma wykonywania pracy, czy następuje to na podstawie umowy o pracę, umowy-zlecenia, umowy o dzieło".

Zdaniem Izby przez wartość pracy należy zatem rozumieć zarówno wszelkiego rodzaju świadczenia wypłacane przez przedsiębiorcę w zamian za wykonywaną pracę, jak i wartość korzyści odnoszonych przez przedsiębiorcę w związku z pracą wykonywaną przez małżonka lub małoletnie dzieci przedsiębiorcy.

Pogląd taki został wyrażony także w interpretacji Izby Skarbowej w Katowicach z 27 lipca 2010 r. (IBPBI/1/415-524/10/ESZ). Jej zdaniem użyte ?w ustawie o PIT pojęcie „wartość własnej pracy" wskazuje, że chodzi o wartość wszelkiego rodzaju pracy świadczonej przez ściśle określone osoby na rzecz zatrudniających je podmiotów prowadzących działalność gospodarczą.

A zatem wartość pracy świadczonej czy to przez żonę, czy męża na rzecz drugiego małżonka prowadzącego własny biznes (lub przez małoletnie dzieci) będzie wyznaczać wysokość przyznanego im wynagrodzenia (brutto).

Wartość pracy

O tym, że w ustawie o PIT mowa jest o wartości wynagrodzenia, a nie o wspólnej pracy obojga małżonków wykonywanej w zakresie działalności jednego z nich, przekonany był również WSA w Gliwicach. W wyroku z 14 marca 2013 r. ?(I SA/Gl 1151/12) stwierdził, że niedopuszczalna jest interpretacja zawężająca dokonana ?z naruszeniem zasad wykładni językowej. W opinii sądu ?art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy ?o PIT „jest w swej treści jednoznaczny i nie jest obarczony żadnym zastrzeżeniem, czy warunkiem, a zatem nie ma wątpliwości, że nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wartości własnej pracy podatnika, jego małżonka ?i małoletnich dzieci (...). Zarówno wykładnia językowa, jak historyczna tegoż przepisu jest zbieżna, a rozpatrywane pojęcie: »wartość pracy« odnosi się również do pojęcia »wynagrodzenia za pracę«".

WSA przypomniał, że ze względu na możliwość wspólnego opodatkowania małżonków ustawodawca stworzył przepis powodujący oddzielenie źródeł przychodów jednego podatnika przez eliminację możliwości dwukrotnego odliczenia kosztów uzyskania przychodów z jednego źródła. Sąd przypomniał też liczne wyroki, które to potwierdzają. Wśród nich wyrok NSA w Szczecinie z 19 lipca 2000 r. (SA/Sz 1273/99), w którym stwierdzono, że „brak jest podstaw dla zróżnicowania sytuacji małżonka zatrudnionego od sytuacji małżonka współpracującego z podatnikiem ?w wykonywaniu działalności gospodarczej. Jeżeli bowiem przyjmiemy, że wartością pracy małżonka podatnika pozostaje jej pieniężny ekwiwalent we wszelkiej postaci, ?to dokonane na jego rzecz wypłaty z tego tytułu nie będą stanowić kosztów uzyskania przychodu dla podatnika. Kosztami takimi mogą być natomiast te wypłaty, których nie można zakwalifikować jako równoważnika pieniężnego pracy, np. diety związane z odbyciem podróży służbowej. (...) Włożony wkład pracy ich obojga w działalność firmy, którego efektem jest dochód, zostaje opodatkowany tylko raz jako dochód firmy i w zależności od ich woli jest następnie rozliczany".

W tej sprawie linia orzecznicza jest już utrwalona i od lat jednolita. Nic też nie wskazuje na to, aby miała się w najbliższym czasie zmienić.

Ustrój bez znaczenia

Przy zaliczaniu do kosztów podatkowych wynagrodzenia dla zatrudnianego w firmie małżonka bez znaczenia pozostają kwestie majątkowe. Nieistotne jest zatem, czy małżonkowie posiadają wspólność majątkową czy też rozdzielność. Zwróciła na to uwagę Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 29 października 2008 r. (ILPB1/415-563/08-2/AA).

Odpowiadając na pytanie, czy przy rozdzielności majątkowej małżonków można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów wynagrodzenie wypłacane zatrudnionemu ?w firmie współmałżonkowi, odpowiedziała, że „istnienie rozdzielności majątkowej małżonków ma jedynie wpływ na brak możliwości wspólnego rozliczenia podatkowego. Natomiast w przedmiotowej sprawie istnienie rozdzielności majątkowej między małżonkami nie ma znaczenia".

To samo stwierdziła Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 3 grudnia 2009 r. (ITPB1/415-743/09/PSZ). Uznała ona bowiem, że: „decydującą przesłanką powodującą niemożność uznania wartości pracy małżonka za wydatek mający wpływ na wysokość kosztów uzyskania przychodów podatnika jest fakt istnienia małżeństwa. Bez znaczenia jest natomiast rodzaj istniejącego między małżonkami ustroju majątkowego".

Czasami można

Problemów z zaliczaniem wypłaconych kwot do kosztów podatkowych nie będzie natomiast wtedy, gdy małżonkowie świadczą na swoją rzecz usługi w ramach prowadzonej przez każde z nich odrębnie działalności gospodarczej. Potwierdziła to Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 16 października 2013 r. (ILPB1/415-845/ 13-4/AG). Czytamy w niej, że „w przypadku, gdy każdy ?z małżonków prowadzi odrębną działalność gospodarczą ?i w jej ramach wykonuje usługi na rzecz firmy małżonka, wykonanie tych usług nie stanowi pracy własnej małżonka. Mamy tu bowiem do czynienia z dwoma odrębnymi podmiotami gospodarczymi; każdy ?z małżonków jako odrębny przedsiębiorca będzie wykonywał usługi dla firmy drugiego małżonka i wystawiał faktury za wykonane usługi". Tak samo stwierdziła Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji ?z 18 stycznia 2013 r. (ITPB1/415-1162/12/IG): „gdy każdy ?z małżonków samodzielnie prowadzi działalność gospodarczą, czyli jest odrębnym przedsiębiorcą i w zakresie tych działalności zawierane są transakcje, transakcje te rodzą takie same następstwa jak każda inna transakcja dokonywana w ramach prowadzonej działalności gospodarczej".

Ratunkiem związki nieformalne i dalsi krewni

Małżonkowie nic nie zyskają na współpracy. Co innego osoby pozostające w nieformalnych związkach. Do kosztów podatkowych przedsiębiorcy zaliczą bez obaw wynagrodzenie zatrudnionego w firmie konkubenta (bo o osobach żyjących w nieformalnych związkach art. 23 ust. 1 pkt 10 ustawy o PIT nie wspomina). Nie mówi on również nic o dalszych krewnych, czyli np. rodzeństwie (brat, siostra), czy wujach, ciotkach, stryjach, a także o rodzicach. Osoby te mogą zatem pomagać w firmie, a wypłacane im pensje wolno zaliczyć do kosztów podatkowych. Potwierdza to m.in. interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 2 listopada 2009 r. (IBPB/I/1/415-668/09/KB). Izba stwierdziła w niej, że przepisy ustawy o PIT nie zawierają szczególnych ograniczeń w zakresie możliwości zaliczenia do kosztów prowadzonej działalności wydatków rodziców wspólników, zatrudnionych na podstawie umów o pracę. Mówią jedynie o małżonku i małoletnich dzieciach.