Przepisy ustaw o podatkach dochodowych przewidują – jako wyjątek - możliwość stosowania indywidualnych stawek amortyzacyjnych w odniesieniu do niektórych grup środków trwałych. Stawki te umożliwiają podatnikom szybsze zamortyzowanie środka trwałego. Dla budynku czy budowli okres amortyzacji da się skrócić z 40 do 10 lat. Ustawodawca wprowadza jednak wiele warunków jakie podatnik powinien spełnić, aby móc takiej amortyzacji skorzystać.

Po raz pierwszy ?w ewidencji

Artykuł 16j ust. 1 pkt 3 ustawy o CIT stanowi, że podatnicy mogą indywidualnie ustalić stawki amortyzacyjne dla używanych lub ulepszonych środków trwałych, po raz pierwszy wprowadzonych do ewidencji danego podatnika. Okres amortyzacji dla budynków (lokali) i budowli (innych niż wymienione w pkt 4 tego przepisu) nie może być krótszy niż 10 lat, z wyjątkiem:

a) ?trwale związanych z gruntem budynków handlowo-usługowych wymienionych w rodzaju 103 Klasyfikacji Środków Trwałych i innych budynków niemieszkalnych wymienionych w rodzaju 109 KŚT trwale związanych z gruntem,

b) ?kiosków towarowych o kubaturze poniżej 500 m3, domków kempingowych ?i budynków zastępczych.

Dla tych dwóch kategorii okres amortyzacji nie może być krótszy niż 3 lata.

Jednocześnie środki trwałe, o których mowa powyżej, uznaje się za:

- ?używane, jeżeli podatnik wykaże, że przed ich nabyciem były wykorzystywane co najmniej przez okres 60 miesięcy, lub

- ?ulepszone, jeżeli przed wprowadzeniem do ewidencji wydatki poniesione przez podatnika na ulepszenie stanowiły co najmniej 30 proc. wartości początkowej.

Z kolei zgodnie z art.16j ?ust. 1 pkt  4 ustawy o CIT dla budynków (lokali) niemieszkalnych, dla których stawka amortyzacyjna z Wykazu stawek amortyzacyjnych wynosi 2,5 proc., okres amortyzacji nie może być krótszy niż 40 lat pomniejszone o pełną liczbę lat, które upłynęły od dnia ich oddania po raz pierwszy do używania do dnia wprowadzenia do ewidencji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych prowadzonej przez podatnika. Przy czym tak wyznaczony okres amortyzacji nie może być krótszy niż 10 lat. Dla niektórych budowli, budynków i lokali stawki amortyzacyjne mogą więc być ustalone indywidualnie. Wysokość takiej stawki zależy jednak od typu nieruchomości i innych opisanych niżej warunków. Zasadniczo dla możliwości zastosowania przez podatnika indywidualnej stawki amortyzacyjnej konieczne jest, aby nieruchomości:

- ?były po raz pierwszy wprowadzone do ewidencji środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych podatnika oraz

- ?były uprzednio używane lub

- ?zostały przez podatnika ulepszone.

2,5 proc. z urzędu

Dla możliwości zastosowania przez podatnika indywidualnej stawki amortyzacyjnej dla budynków (lokali) niemieszkalnych, dla których stawka amortyzacyjna z Wykazu stawek amortyzacyjnych wynosi 2,5 proc.,  konieczne jest, aby składnik majątku był po raz pierwszy wprowadzony do ewidencji środków trwałych podatnika oraz był uprzednio używany lub ulepszony. Należy jednak zauważyć, że w tym przypadku ustawodawca nie wyjaśnił co należy rozumieć pod pojęciem „używany" lub „ulepszony".  ?W odniesieniu do środków trwałych wskazanych w art. 16j ust. 1 pkt 4 ustawy o CIT przyjmuje się, że minimalny okres używania wynosi 1 rok (por. interpretacja Izby Skarbowej ?w Katowicach z 26 kwietnia ?2011 r., IBPBI/2/423-63/11/AP).

Księgi, deklaracje ?i oględziny

Co istotne, przepisy ustawy o CIT nie określają również sposobu dokumentowania dotychczasowego okresu używania środka trwałego. Zatem po stronie podatnika spoczywać będzie ciężar dowodzenia, że daną nieruchomość można uznać za używaną. Jednak sama weryfikacja, czy posiadane dokumenty potwierdzają okres używania budynku będą wystarczającym dowodem, jest możliwa dopiero w ramach ewentualnego postępowania kontrolnego lub podatkowego. Zastosowanie ma w takim przypadku art. 180 § 1 ustawy - Ordynacja podatkowa, zgodnie z którym jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, ?a nie jest sprzeczne z prawem. Ponadto z art. 181 ordynacji podatkowej wynika, że dowodami w postępowaniu podatkowym mogą być w szczególności księgi podatkowe, deklaracje złożone przez stronę, zeznania świadków, opinie biegłych, materiały i informacje zebrane w wyniku oględzin, informacje podatkowe oraz inne dokumenty zgromadzone w toku czynności sprawdzających lub kontroli podatkowej (por. powołana wyżej interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach).

Więcej niż 3500 zł

Z kolei w zakresie przesłanki ulepszenia, zgodnie z wykładnią systemową, zastosowanie znajduje art.16g ust. 13 zdanie 2 ustawy o CIT. W myśl tego przepisu środki trwałe uważa się za ulepszone, gdy suma wydatków poniesionych na ich przebudowę, rozbudowę, rekonstrukcję, adaptację lub modernizację w danym roku podatkowym przekracza 3500 zł i wydatki te powodują wzrost wartości użytkowej ?w stosunku do wartości z dnia przyjęcia środków trwałych do używania, mierzonej ?w szczególności okresem używania, zdolnością wytwórczą, jakością produktów uzyskiwanych za pomocą ulepszonych środków trwałych ?i kosztami ich eksploatacji.

Pozostałe z wyjątkami

W zakresie pozostałych budynków (w tym mieszkalnych) minimalny okres amortyzacji wynosi 10 lat (art. 16j ust. 1 ?pkt 3 ustawy o CIT). Należy jednak zauważyć, że istnieją wyjątki, które dotyczą budynków wymienionych w rodzajach 103 i 109 KŚT – trwale związanych z gruntem kiosków towarowych o kubaturze poniżej 500 m3, domków kempingowych oraz budynków zastępczych. W przypadku tych nieruchomości okres amortyzacji nie może być krótszy niż 3 lata. Budowle, budynki i lokale uważa się w tym przypadku za używane, jeżeli przed ich nabyciem były wykorzystywane co najmniej przez okres 60 miesięcy, a ulepszone – gdy przed wprowadzeniem do ewidencji wydatki poniesione przez podatnika na ulepszenie stanowiły co najmniej 30 proc. wartości początkowej.

Należy przy tym zauważyć, że wysokość wydatków na ulepszenie powinna być udokumentowana np.: fakturami, rachunkami, umowami etc. Dopiero po zebraniu dokumentów na kwotę ulepszenia wynoszącą co najmniej ?30 proc. wartości początkowej podatnik może uznać, że posiada środek trwały, dla którego będzie mógł zastosować indywidualne stawki amortyzacyjne.

Przykład

Spółka X planuje otworzyć restaurację. W tym celu w lutym 2011 r. nabyła zabytkowy budynek z początku XVII w. ?Na początku 2012 r. rozpoczęła remont i modernizację nieruchomości, przy czym nakłady na ulepszenie poniesione przed oddaniem do użytkowania przekroczą znacznie 30 proc. wartości początkowej.

Nabyty budynek nie został jeszcze wpisany do ewidencji środków trwałych. Budynek wcześniej był wykorzystywany do działalności gospodarczej (jako hotel). Nieruchomość powinna być zaliczona do rodzaju 109 Klasyfikacji Środków Trwałych (m.in. restauracje, bary). Jeżeli budynek będzie używanym środkiem trwałym (czyli wykorzystywanym przed nabyciem dłużej niż 60 miesięcy), to podatnik będzie mógł, zgodnie z art. 16j ust. 1 pkt 3 ustawy o CIT, indywidualnie ustalić stawkę amortyzacyjną przed rozpoczęciem amortyzacji i przyjąć okres amortyzacji nie krótszy niż ?trzy lata.

Dzierżawiony ?lub wynajmowany

Zgodnie z art. 16a ust. 2 pkt 1 ustawy o CIT, amortyzacji podlegają – niezależnie od przewidywanego okresu używania – przyjęte do używania inwestycje ?w obcych środkach trwałych, zwane także środkami trwałymi.

Co istotne, przez inwestycję ?w rozumieniu ustawy o CIT należy rozumieć środki trwałe w budowie w rozumieniu ustawy ?o rachunkowości. Są nimi  zaliczane do aktywów trwałych środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego ?(art. 3 ust. 1 pkt 16 ustawy o rachunkowości). Zatem inwestycjami w obcych środkach trwałych można nazwać te nakłady ponoszone przez podatnika na niestanowiący jego własności środek trwały, które mają na celu jego ulepszenie, czyli  przebudowę, rozbudowę, adaptację lub modernizację. W piśmie Ministerstwa Finansów z 14 lipca 2008 r. (DD6-8213-43/WK/06/249) stwierdzono, że wobec braku zdefiniowania wprost w ustawach podatkowych terminu „inwestycji w obcym środku trwałym, w praktyce przyjmuje się, że taką inwestycją są nakłady poniesione na ulepszenie środka trwałego, który używany jest na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub innej umowy o podobnym charakterze. Są to zatem poniesione wydatki mające na celu przystosowanie środka trwałego do używania go przez podatnika".

Cena nabycia ?lub koszt wytworzenia

Wartość początkowa inwestycji w obcych środkach trwałych to – zgodnie z art. 16g ust. 7 w powiązaniu z ust. 3-5 ustawy o CIT – cena nabycia lub koszt wytworzenia. Wydatki poniesione na ulepszenie nie mogą być jednorazowo rozpoznane w kosztach dla celów podatkowych, lecz podlegają amortyzacji przy zastosowaniu indywidualnych stawek.

Przykład

Spółka X jest dzierżawcą budynku biurowego, w którym przeprowadza prace modernizacyjne. Prace mają szeroki zakres i pozwalają zaadaptować budynek do potrzeb działalności spółki. Nakłady poczynione przez spółkę powinny zostać zakwalifikowane jako inwestycja w obcym środku trwałym. Spółka będzie mogła rozpocząć dokonywanie odpisów amortyzacyjnych od miesiąca następującego po miesiącu przyjęcia do używania inwestycji w obcym środku trwałym. Okres amortyzacji dla inwestycji w obcym budynku nie może być krótszy niż dziesięć lat.

Autorka jest młodszą konsultantką podatkową ?w ECDDP sp. z o.o.

Autor jest kierownikiem działu podatku dochodowego ?w ECDDP sp. z o.o.

Wystarczy jeden element

Według utrwalonego orzecznictwa sądowego, ?z ulepszeniem mamy do czynienia,?gdy następuje:

- ?przebudowa polegająca na zmianie ?(poprawieniu) istniejącego stanu ?środka trwałego na inny;

- ?rozbudowa, tj. powiększenie (rozszerzenie) składników majątkowych, w szczególności budynków i budowli, linii technologicznych itp.;

- ?adaptacja, tj. przystosowanie (przerobienie) składnika majątkowego do wykorzystania ?go w innym celu niż ten, do którego ?był pierwotnie przeznaczony, albo nadanie ?mu nowych cech użytkowych;

- ?rekonstrukcja – odtworzenie (odbudowanie) zużytych całkowicie lub częściowo składników majątkowych;

- ?modernizacja, tj. unowocześnienie środka trwałego w rozumieniu uzupełnienia obiektu ?o nowe elementy składowe.

Aby poniesione wydatki zakwalifikować ?do ulepszenia środka trwałego wystarczy stwierdzenie, że występuje chociażby jeden z elementów ulepszenia (por. wyrok NSA z 21 listopada 2001 r., ?I SA/Gd 829/99).