Wzmacnianie postanowień umów zawartych w obrocie gospodarczym poprzez złożenie zabezpieczenia finansowego jest powszechne. Jedną z takich instytucji jest niewątpliwie kaucja gwarancyjna. Ma ona w założeniu charakter zwrotny i służy zabezpieczeniu ewentualnych przyszłych roszczeń drugiej strony na wypadek braku wywiązania się przez kontrahenta z przyjętych zobowiązań. To rodzaj gwarancji o charakterze finansowym, podlegającej zwrotowi w chwili wykonania zobowiązania, którego wykonanie zabezpieczała.
Przedsiębiorcy otrzymujący kaucję gwarancyjną stają przed dylematem jej ewentualnych skutków podatkowych. Mają wątpliwości, czy kwotę otrzymaną tytułem takiej kaucji należy traktować jako przychody na gruncie ustaw o podatkach dochodowych oraz czy podlega ona opodatkowaniu VAT.
Należy podkreślić, że przekazana tytułem gwarancji kwota ma charakter zwrotny. To właśnie ta jej cecha decyduje o braku możliwości uznania jej za przychody podatkowe. Te bowiem powinny mieć charakter definitywny. Stanowi o tym zarówno art. 14 ust. 1 ustawy o PIT, jak i art. 12 ust. 1 pkt 1 i ust. 3 ustawy o CIT. Pogląd ten potwierdzają organy podatkowe, m.in. Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacji z 29 kwietnia 2011 r. (IBPBI/1/415-96/11/RM).W piśmie tym czytamy: „(...) fakt przyjęcia kaucji nie powoduje powstania przychodu w rozumieniu art. 14 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Kaucja, która nie jest zapłatą za wykonane świadczenia, jest neutralna podatkowo, tzn. nie jest ani kosztem, ani przychodem, aż do wystąpienia okoliczności, które uprawniają wierzyciela do zatrzymania kaucji".
Warto także zwrócić uwagę na uboczny aspekt możliwych przychodów podatkowych wynikających z otrzymania kaucji gwarancyjnej. Może ona w praktyce stanowić także dodatkowe źródło finansowania działalności gospodarczej otrzymującego taką kaucję, jeżeli jest on uprawniony do dysponowania otrzymanymi pieniędzmi. W takim przypadku przedsiębiorca dysponujący dla własnych potrzeb kwotą otrzymanej kaucji gwarancyjnej powinien ustalić przychód z nieodpłatnego świadczenia (art. 14 ust. 2 pkt 8 ustawy o PIT, art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT). Potwierdziła to m.in. Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 14 grudnia 2010 r. (ITPB1/415-891/10/PSZ).
Zwrotna kaucja gwarancyjna co do zasady pozostaje neutralna na płaszczyźnie VAT. Wynika to z art. 29 ustawy o VAT, definiującego zasady ustalania podstawy opodatkowania tym podatkiem, którą jest obrót. Jeżeli zatem kaucja gwarancyjna nie jest związana z ceną sprzedaży, nie jest też formą zadatku, zaliczki bądź raty albo przedpłaty uiszczonej na poczet przyszłej ceny, to nie powoduje skutków podatkowych w VAT. Zatem, otrzymanie kaucji gwarancyjnej, cechującej się zwrotnym charakterem, jest zdarzeniem neutralnym na gruncie ustawy o VAT. Potwierdziła to m.in. Izba Skarbowa w Poznaniu w interpretacji z 19 marca 2012 r. (ILPP2/443-67/12-2/AD), stwierdzając, że: „Co do zasady, kaucja nie jest zaliczana na poczet ceny i podlega zwrotowi po wykonaniu umowy. W tym wypadku pobrana kaucja nie stanowi obrotu w rozumieniu art. 29 ust. 1 i 2 ustawy o podatku od towarów i usług, a tym samym nie rodzi obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług".
Autor jest doradcą podatkowym
