Przepisy przewidują cztery formy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Są to:

1) zasady ogólne (według skali podatkowej),

2) podatek liniowy

3) ryczałt od przychodów ewidencjonowanych,

4) karta podatkowa.

Każda z tych form opodatkowania ma swoje wady i zalety, które warto poznać. Dzięki ich znajomości podatnicy mogą wybrać najkorzystniejszą dla siebie formę opodatkowania.

Zasady ogólne

Opodatkowanie na zasadach ogólnych (według skali podatkowej) jest domyślną formą opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Oznacza to, że jeżeli osoby fizyczne uzyskujące przychody z działalności gospodarczej nie wybiorą innej formy opodatkowania, to uzyskiwane przez nich przychody opodatkowane są na zasadach ogólnych, tzn. według skali podatkowej.

Zalety

1.

Zaletą opodatkowania na zasadach ogólnych (w porównaniu do form zryczałtowanych, tj. ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych oraz karty podatkowej) jest przede wszystkim opłacanie podatku od dochodu, a więc – w pewnym uproszczeniu – możliwość odliczania od uzyskiwanych przychodów kosztów ich uzyskania. W przypadku podatników ponoszących wysokie koszty uzyskania przychodów (np. na początku działalności gospodarczej), czy uzyskujących stosunkowo niewielkie przychody (np. w okresach dekoniunktury) pozwala to często opłacać podatek (zaliczki na podatek) w niewielkiej wysokości, a nawet nie płacić go w ogóle.

2.

Drugą zaletą jest możliwość uwzględniania przez podatników korzystających z opodatkowania na zasadach ogólnych kwoty zmniejszającej podatek, która wynosi 556,02 zł. Powoduje to, że obowiązek zapłaty podatku dochodowego przez takich podatników (a w trakcie roku – zaliczek na podatek) pojawia się dopiero, jeżeli osiągnięty przez nich dochód po dokonaniu odliczeń przekroczy w roku 3091 zł.

3.

Kolejną zaletą opodatkowania na zasadach ogólnych jest możliwość dokonywania wszelkich odliczeń od dochodu i podatku określonych przepisami ustawy o PIT. Zaleta ta jest szczególnie istotna w porównaniu do opodatkowania podatkiem liniowym, gdzie możliwe jest dokonywanie tylko niektórych z takich odliczeń.

4.

Zaletą zasad ogólnych jest również to, że jest to forma dostępna dla wszystkich osób fizycznych osiągających przychody z działalności gospodarczej. Osoby takie, jeśli korzystają z opodatkowania na zasadach ogólnych, to nie muszą rozważać czy przysługuje im prawo do korzystania z opodatkowania w tej formie (jak to się dzieje – w mniejszym lub większym zakresie –w przypadku pozostałych form opodatkowania).

Wady

1.

Podstawową wadą opodatkowania na zasadach ogólnych są wysokie stawki podatku, które wynoszą 18 proc. (do osiągnięcia dochodu po dokonaniu odliczeń w wysokości 85 528 zł) i 32 proc. (po przekroczeniu kwoty 85 528 zł dochodu po dokonaniu odliczeń). Zwłaszcza konieczność opłacania podatku dochodowego według tej drugiej stawki jest dla podatników bardzo dolegliwa, a w konsekwencji podatnicy, którzy zmuszeni są do opłacania podatku według stawki 32 proc., powinni rozważyć alternatywną formę opodatkowania (np. podatek liniowy, która to forma jest dostępna dla większości podatników korzystających z opodatkowania na zasadach ogólnych).

2.

Wadą opodatkowania na zasadach ogólnych są także rozbudowane – w porównaniu do form zryczałtowanych – obowiązki w zakresie księgowości. Podatnicy opłacający podatek dochodowy w tej formie obowiązani są – jeżeli nie prowadzą ksiąg rachunkowych (tzw. pełnej księgowości) – prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów, ewidencję środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych oraz ewidencję wyposażenia.

Jedna stawka

Większość podatników uzyskujących przychody z działalności gospodarczej, zamiast zasad ogólnych może wybrać opodatkowanie w formie podatku liniowego. Z opodatkowania w tej formie nie mogą korzystać jedynie ci podatnicy, którzy uzyskują (z działalności gospodarczej prowadzonej samodzielnie lub z tytułu prawa do udziału w zysku spółki niemającej osobowości prawnej) przychody ze świadczenia usług na rzecz byłego lub obecnego pracodawcy, jeżeli usługi te odpowiadają czynnościom, które podatnik lub co najmniej jeden ze wspólników wykonywał lub wykonuje w roku podatkowym w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy (zob. art. 9a ust. 3 ustawy o PIT). Podatek liniowy mogą wybrać dopiero od następnego roku.

Zalety

1.

Podobnie jak w przypadku zasad ogólnych, podatnicy korzystający z tej formy opodatkowania opłacają podatek od dochodu, a więc są uprawnieni do rozpoznawania kosztów uzyskania przychodów. Jest to pierwsza zaleta tej formy opodatkowania.

2.

Drugą, najważniejszą zaletą opodatkowania w tej formie jest opłacanie podatku dochodowego według jednej tylko stawki w wysokości 19 proc. Jest to stawka o punkt procentowy wyższa od pierwszej ze stawek obowiązujących w przypadku opodatkowania na zasadach ogólnych, ale aż o 13 punktów procentowych niższa od drugiej ze stawek obowiązujących w przypadku opodatkowania na zasadach ogólnych.

Wady

1.

Opodatkowanie w formie podatku liniowego ma jednak swoje wady. Po pierwsze, w przypadku tej formy opodatkowania nie występuje kwota zmniejszająca podatek, a w konsekwencji kwota wolna od podatku.

2.

Po drugie, od opodatkowanego podatkiem liniowym dochodu z działalności gospodarczej mogą być odliczane jedynie składki na ubezpieczenie społeczne oraz wpłaty na IKZE, zaś od podatku od tego dochodu jedynie część składek na ubezpieczenie zdrowotne. Pozostałe odliczenia (np. odliczenia darowizn czy ulga na wychowanie dzieci) od dochodu opodatkowanego podatkiem liniowym oraz od podatku od tego dochodu nie mogą być dokonywane.

3.

Wadą opodatkowania podatkiem liniowym są stosunkowo rozbudowane obowiązki w zakresie księgowości. Podobnie jak podatnicy opłacający podatek dochodowy na zasadach ogólnych, podatnicy opłacający podatek liniowy obowiązani są – jeżeli nie prowadzą ksiąg rachunkowych (tzw. pełnej księgowości) – prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów, ewidencję środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych oraz ewidencję wyposażenia.

Granica opłacalności

Wady te powodują, że nie zawsze opodatkowanie w formie podatku liniowego jest bardziej opłacalne od zasad ogólnych. Granicą opłacalności w przypadku podatników niekorzystających z odliczeń (innych niż składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne) jest kwota dochodu w wysokości 96 380 zł. Oznacza to, że w przypadku osiągnięcia dochodu w niższej kwocie bardziej opłacalne są zasady ogólne, zaś w przypadku osiągnięcia dochodu w wyższej kwocie bardziej opłacalny jest podatek liniowy.

Przykład

W 2012 r. dochód (po odliczeniu składek na ubezpieczenie społeczne) u podatnika A wyniósł 90 000 zł, u podatnika B wyniósł 96 380 zł, zaś u podatnika C wyniósł 110 000 zł. W tej sytuacji kwota podatku (przed odliczeniem składek na ubezpieczenie zdrowotne) u podatnika:

1) A wyniosłaby 16 270 zł (w przypadku zasad ogólnych) lub 17 100 zł (w przypadku podatku liniowego),

2) B wyniosłaby 18 312 zł (zarówno w przypadku zasad ogólnych, jak i w przypadku podatku liniowego),

3) C wyniosłaby 22 670 zł (w przypadku zasad ogólnych) lub 20 900 zł (w przypadku podatku liniowego).

Kwota graniczna jest wyższa w przypadku podatników korzystających z odliczeń (innych niż składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne). Podatnicy rozważający wybór opodatkowania w formie podatku liniowego powinni jednak pamiętać, że w razie wyboru opodatkowania w tej formie odliczenia takie mogą być przez nich dokonywane od innych (opodatkowanych według skali podatkowej) osiąganych dochodów niż z działalności gospodarczej albo od dochodów osiąganych przez ich małżonków.

Granica opłacalności przebiega również wyżej w przypadku osób rozliczających się wspólnie z małżonkiem albo jako osoby samotnie wychowujące dziecko. Wybór opodatkowania w formie podatku liniowego wyłącza bowiem możliwość skorzystania z takich rozliczeń (zob. art. 6 ust. 8 ustawy o PIT).

Za tydzień zostaną omówione wady i zalety opodatkowania w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych oraz karty podatkowej.

Autor jest doradcą podatkowym