Niekiedy firmy popadają w kłopoty finansowe i nie są w stanie regulować swoich zobowiązań w terminie. Powstaje wtedy pytanie, kto ma ponosić odpowiedzialność za nieuiszczone podatki.

Odpowiedzialność ta ma charakter akcesoryjny. Oznacza to, że w przypadku, gdy fiskus nie może uzyskać zapłaty od podatnika, może starać się, aby zaległość została spłacona z majątku osoby trzeciej. W spółkach kapitałowych odpowiedzialność taką ponoszą członkowie ich zarządów.

Całym majątkiem i solidarnie

Zakres odpowiedzialności osób trzecich został uregulowany w art. 107 § 1 ordynacji podatkowej (dalej: o.p.), który wskazuje, że za zaległości podatkowe podatnika odpowiadają całym swoim majątkiem solidarnie z podatnikiem również osoby trzecie. Jednocześnie art. 107 § 2 pkt 2 i pkt 4 o.p. stanowi, że jeżeli dalsze przepisy nie stanowią inaczej, to osoby trzecie odpowiadają również m.in. za odsetki za zwłokę od zaległości podatkowych i koszty postępowania egzekucyjnego.

Do osób trzecich ponoszących odpowiedzialność za cudze długi należą członkowie zarządów spółek kapitałowych i spółek kapitałowych w organizacji. Odpowiedzialność ta jest uregulowana w art. 116 § 1 o.p. Przepis ten mówi, że za zaległości podatkowe spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w organizacji, spółki akcyjnej i spółki akcyjnej w organizacji odpowiadają solidarnie całym swoim majątkiem członkowie jej zarządu, jeżeli egzekucja z majątku spółki okazała się w całości lub w części bezskuteczna, a członek zarządu nie wykazał, że:

- we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe) albo

- niezgłoszenie wniosku o ogłoszenie upadłości lub niewszczęcie postępowania zapobiegającego ogłoszeniu upadłości (postępowania układowego) nastąpiło bez jego winy

- nie wskazuje mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Uwaga na datę płatności

Natomiast art. 116 § 2 o.p. wskazuje, że ta odpowiedzialność członków zarządu spółki obejmuje zaległości podatkowe z tytułu zobowiązań, których termin płatności upływał w czasie pełnienia przez nich obowiązków członka zarządu, oraz zaległości wymienione w art. 52 powstałe w czasie pełnienia obowiązków członka zarządu. Są to nadpłaty, zwroty podatku oraz wynagrodzenia płatników pobrane nienależnie lub wysokości wyższej od należnej traktowane przez ustawę na równi z zaległością podatkową.

Musi być odrębna decyzja

O odpowiedzialności członka zarządu fiskus orzeka
w odrębnej decyzji. Przesłankami wydania takiej decyzji są:

1) bezskuteczność egzekucji w stosunku do spółki w całości lub w części,

2) powstanie zobowiązania w czasie pełnienia przez osobę trzecią funkcji członka zarządu spółki,

3) niewykazanie przez członka zarządu, że złożono we właściwym czasie wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie układowe albo wykazanie braku winy (jakiejkolwiek) w niepodjęciu działań w tym kierunku,

4) niewskazanie przez członka zarządu mienia spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych spółki w znacznej części.

Odnośnie do pierwszej przesłanki, to bezskuteczność egzekucji ma miejsce wówczas, gdy egzekucja dotyczyła całego ujawnionego za pomocą odpowiednich procedur majątku spółki, a wierzyciel wyczerpał wszelkie sposoby egzekucji, jednak cel, jakim jest wyegzekwowanie wszystkich zaległości podatkowych, nie został osiągnięty.

Druga przesłanka wymaga udowodnienia przez organ podatkowy, że w okresie wymagalności zobowiązań osoby, na które ma być przerzucona odpowiedzialność, pełniły obowiązki członków zarządu.

Można się uwolnić

Aby uniknąć osobistej odpowiedzialności za niezapłacone podatki, członek zarządu powinien wykazać, że we właściwym czasie zgłoszono wniosek o ogłoszenie upadłości lub wszczęto postępowanie zapobiegające ogłoszeniu upadłości (postępowanie układowe), albo wykazać brak jakiejkolwiek winy w niepodjęciu działań w tym kierunku lub wskazać mienie spółki, z którego egzekucja umożliwi zaspokojenie zaległości podatkowych w znacznej części. Brak winy w niepodjęciu działań może być spowodowane np. długotrwałą chorobą.

Ponadto, członek zarządu powinien ujawnić swój majątek z którego można egzekwować dług, przed organami podatkowymi.

Udowodnienie przesłanek uwalniających od odpowiedzialności spoczywa na członkach zarządu.

Potwierdza to również wyrok WSA w Olsztynie z 5 lipca 2007 r. (I SA/OI 163/07), zgodnie z którym „udowodnienie okoliczności egzoneracyjnych określonych w art.116 § 1 o.p. obciąża osoby, których dotyczy odpowiedzialność.
W przeciwnym razie wymagane byłoby udowodnienie przez organ podatkowy okoliczności negatywnych”.

Wniosek o ogłoszenie upadłości ma obowiązek złożyć ten, kto ma prawo reprezentować spółkę sam lub łącznie
z innymi osobami. Każdy członek zarządu ma obowiązek posiadać wiedzę o stanie finansowym spółki i każda osoba z zarządu w przypadku utraty płynności finansowej
w przypadku niewypłacalności firmy ma obowiązek złożyć wniosek o upadłość.

W momencie zaistnienia przesłanek uzasadniających ogłoszenie upadłości z odpowiedzialności zwolnieni są członkowie zarządu, którzy odpowiednim czasie złożyli taki wniosek.

Kiedy zgłosić upadłość

Według przepisów prawa upadłościowego dłużnik powinien w terminie dwóch tygodni od dnia, w którym wystąpiła podstawa do ogłoszenia upadłości, zgłosić w sądzie wniosek o upadłość. Jeżeli dłużnikiem jest osoba prawna, to obowiązek ten spoczywa na każdym, kto ma prawo go reprezentować samodzielnie lub łącznie z innymi osobami.

Podstawą ogłoszenia upadłości jest niewypłacalność dłużnika. Spółka z o.o. jest niewypłacalna, jeżeli jej zobowiązania przekroczą wartość majątku, nawet wówczas, gdy na bieżąco wykonuje te zobowiązania.

Zaistnienie niewypłacalności spółki zawsze zobowiązuje zarząd do zgłoszenia wniosku o ogłoszenie upadłości, bez względu na wysokość regulowanych zobowiązań.

Zawsze wobec wszystkich

W praktyce często występują sytuacje, że osoby, które mają ponosić odpowiedzialność za zaległe podatki, nie korzystają z możliwości wyłączających ich odpowiedzialność. Wówczas organ podatkowy wszczyna wobec nich postępowanie podatkowe
i orzeka o ich odpowiedzialności jako osób trzecich. Jeżeli
w spółce jest kilku członków zarządu, to organ podatkowy wszczyna postępowanie wobec wszystkich.

Przykład

GDY ORGAN UMORZYŁ POSTĘPOWANIE EGZEKUCYJNE

Spółka z o.o. ABC z siedzibą w Polsce ma zaległości w VAT za kwiecień 2008 roku w wysokości 500 zł, za maj 2009 roku w wysokości 900 zł oraz w podatku dochodowym od osób prawnych za 2008 rok w wysokości 3000 zł i odsetki za zwłokę w wysokości 200 zł.

Zarząd spółki składa się z dwóch osób: Adama Kowalskiego i Anny Nowak, sprawujących swoje funkcje od 2008 roku. Organ egzekucyjny umorzył postępowanie egzekucyjne z uwagi na jego bezskuteczność. Kto odpowiada za długi spółki? W tym przypadku za długi spółki odpowiada zarząd, ponieważ sprawował swoją funkcję w okresie, kiedy upływał termin płatności zaległości. -