Dlatego wartość umorzonych wzajemnie zobowiązań dwóch lub trzech dłużników nie powoduje powstania u nich przychodu podatkowego.

Umorzenie będące przychodem podatkowym należy odróżnić od neutralnego podatkowo umorzenia wzajemnego (kompensaty).

W obrocie gospodarczym, gdzie obowiązuje swoboda zawierania umów, takie kompensaty są bardzo częstą formą regulacji wzajemnych zobowiązań. Interpretacje urzędowe są raczej zgodne – kompensata nie jest przychodem podatkowym, ponieważ „dłużnik nie osiąga stałego przysporzenia majątkowego".

W tym miejscu warto przytoczyć interpretację z 28 grudnia 2012 r., w której Izba Skarbowa w Łodzi podkreśliła, że „skutki kompensaty trójstronnej są takie same jak kompensaty dwustronnej". (IPTB3/423-360/12-2/PM).

Trzech uczestników umowy

W opisywanej interpretacji, trzy podmioty gospodarcze zawarły porozumienie o wzajemnym rozliczeniu zobowiązań. Zobowiązania z tytułu dostawy towarów i usług oraz z tytułu dywidendy zostały potrącone w wysokości najniższego z tych trzech zobowiązań. Pozostała część nie została umorzona, tylko podlega spłacie na zasadach ogólnych. Z treści analizowanej umowy wynika też, że dniem, w którym dochodzi do umorzenia, jest dzień zawarcia porozumienia.

Wątpliwości uczestników kompensaty dotyczyły ewentualnego przychodu podatkowego powstałego w skutek wzajemnego umorzenia części zobowiązań.

Przychód to trwała korzyść

Izba uznała, że „o powstaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych można mówić tylko wówczas, gdy podatnik osiąga trwałą korzyść w postaci zwiększenia stanu jego aktywów, lub zmniejszenia stanu pasywów". Izba podkreśliła też, że co prawda ustawa o CIT zalicza do przychodów podatkowych wartość umorzonych lub przedawnionych zobowiązań, ale „umorzenie wzajemne" nie jest jednoznaczne z „umorzeniem".

Umorzenie będące przychodem podatkowym następuje wtedy, kiedy mamy do czynienia ze „zmniejszeniem lub zlikwidowaniem zobowiązania pieniężnego poprzez uzyskanie zrzeczenia się należności przez wierzyciela". Natomiast w przypadku kompensaty (zarówno dwustronnej, jak i trójstronnej) „następuje wygaszenie stosunku zobowiązaniowego, które uznaje się za równoważne spełnieniu świadczenia (zapłacie).