Skutki podatkowe wystąpienia wspólnika ze spółki jawnej

- Jeden ze wspólników spółki jawnej zamierza wystąpić ze spółki. Dotychczas przychody z tytułu uczestnictwa w niej opodatkowywał jak przychody z działalności gospodarczej 19-procentowym podatkiem liniowym. Zysk tej spółki podlega podziałowi między wspólników

w stosunku do posiadanych udziałów. Jednakże część tego zysku była ostatnio przeznaczana na zasilanie kapitału zakładowego spółki. Jakie będą skutki podatkowe dla występującego ze spółki wspólnika?

– pyta czytelnik.

W takim przypadku wystąpi jeden z rodzajów przychodu z działalności gospodarczej. Otóż środki pieniężne otrzymane przez wspólnika spółki niebędącej osobą prawną z tytułu jego wystąpienia z tej spółki są jednym z rodzajów przychodu z takiej działalności, zdefiniowanym w art. 14 ust. 2 pkt 16 ustawy o PIT.

Powinny być zatem opodatkowane jak przychód z działalności gospodarczej. Jeśli występujący ze spółki wspólnik nadal zamierza prowadzić indywidualną działalność gospodarczą i wybrał opodatkowanie według liniowej 19-procentowehj stawki podatku, to w ten właśnie sposób powinien opodatkować te przychody.

Kapitał zapasowy wolny od daniny

W niniejszym przypadku, gdy część zysku spółki jest przekazywana na kapitał zapasowy, to obliczona w odpowiedniej proporcji część zysku przypadająca wspólnikowi nie jest traktowana jako przychód.

Opodatkowane jest tylko to, co spółka wypłaca ponad niegdysiejszy wkład

Kwestię tę reguluje art. 14 ust. 3 pkt 11 ustawy o PIT. Według niego, do przychodu rozumianego jako środki wypłacone wspólnikowi przy wystąpieniu ze spółki, nie wlicza się środków pieniężnych „w części odpowiadającej uzyskanej przed wystąpieniem przez wspólników nadwyżce przychodów nad kosztami ich uzyskania (...), pomniejszonej o wypłaty dokonane z tytułu udziału w tej spółce".

Tym samym, aby ustalić osiągnięty przez wspólnika przychód z tytułu spłaty udziału kapitałowego, należy najpierw od kwoty, którą otrzyma on tytułem spłaty, odjąć sumę, jaka odpowiada jego udziałowi w zysku wypracowanym w ramach działalności spółki, który został już opodatkowany, a nie został mu wypłacony, tylko pozostał w majątku spółki zasilając kapitał zapasowy, Następnie należy odjąć przypadający na występującego wspólnika dochód osiągnięty w roku wystąpienia.

Wkład jest kosztem

Rozpatrując opodatkowanie przychodu, jak zwykle należy też rozpatrzyć koszty jego uzyskania. Otóż według art. 24 ust. 3c ustawy o PIT: „dochodem z tytułu wystąpienia wspólnika ze spółki niebędącej osobą prawną w przypadku otrzymania środków pieniężnych jest różnica między przychodem z tego tytułu ustalonym zgodnie z art. 14a wydatkami na nabycie lub objęcie prawa do udziałów w takiej spółce.

Przepis ten należy rozumieć w ten sposób, że od obliczonego przychodu, jaki ustępujący wspólnik osiągnie z tytułu wystąpienia ze spółki należy odjąć kwotę, jaka odpowiada wartości pierwotnie wniesionego do spółki wkładu.

Jeśli wypłata udziału kapitałowego następuje w ratach, to obowiązek podatkowy powstanie z momentem otrzymania raty, której wysokość przekroczy łącznie kwotę wkładu, kwotę przypadającą wspólnikowi z udziału w kapitale zapasowym (tj. udziału w zysku, który nie został mu wypłacony) oraz kwotę dochodu wspólnika z tytułu udziału w spółce za rok, podczas którego dochodzi do wystąpienia ze spółki.

Bez podwójnego opodatkowania

Takie rozumowanie potwierdzają interpretacje fiskusa, m.in. Izby Skarbowej w Warszawie z 14 maja 2012 r. (IPPB1/415-233/12-2/KS) oraz z 31 października 2012 r. (IPPB1/415-1306/12-2/MT).

Zaprezentowały je także m.in. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Lublinie w wyroku z 20 grudnia 2007 r, (I SA/Lu 694/07) oraz WSA w Białymstoku w wyroku z 25 marca 2009 r. (I SA/Bk 557/08), a także WSA w Gliwicach w wyroku z 21 marca 2011 r. (I SA/GL 1175/10).

W uproszczeniu mówiąc, podatkowi podlega tylko to, co spółka wypłaca wspólnikowi ponad kwotę wniesionego niegdyś wkładu. Zdarzało się wprawdzie, że organy skarbowe chciały opodatkować wypłatę udziału jako przychód z praw majątkowych w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 7 ustawy o PIT.

Zasadniczo zwrot wkładu jako przypadający na wspólnika majątek spółki nie powinien być opodatkowany jako taki przychód. Sądy w swoich wyrokach argumentowały, że wystąpienie wspólnika ze spółki i wiążący się z tym faktem zwrot przypadającego temu wspólnikowi majątku spółki nie skutkuje powstaniem u niego przychodu podlegającego opodatkowaniu.

Dochody uzyskane dla spółki w czasie jej trwania podlegały opodatkowaniu w każdym roku podatkowym. Sądy, uchylając niekorzystne dla podatników rozstrzygnięcia organów skarbowych zauważały, że ewentualne zobowiązanie występującego ze spółki wspólnika do uiszczenia podatku dochodowego od spłaty udziału w majątku spółki oznaczałoby opodatkowanie już wcześniej opodatkowanego majątku. Godziłoby w podstawową zasadę prawa podatkowego – unikania podwójnego opodatkowania.

To z kolei jest nie do pogodzenia z fundamentalną zasadą demokratycznego państwa prawnego, urzeczywistniającego zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji RP) oraz zasadą równości wobec prawa (art. 32 ust. 1 Konstytucji RP). Naruszałoby to również fundamentalną zasadę prawa podatkowego, co do zakresu przedmiotu opodatkowania określonego w ustawie podatkowej oraz zakazu rozszerzającego interpretowania jej unormowań.