Czy gmina płaci VAT od zadań własnych

- Nasza gmina jest zarejestrowanym podatnikiem VAT i wykonuje różne czynności, za które wystawia faktury i rozlicza się z urzędem skarbowym. Jednak równolegle wykonujemy czynności, które należą do zadań własnych gminy, zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym. Należą do nich np. opracowanie i realizacja programu usuwania azbestu oraz budowa kanalizacji. Czy od takich czynności powinniśmy płacić VAT i czy możemy odzyskać podatek naliczony od wydatków związanych z takimi czynnościami? –

pyta czytelnik.

Zasadniczo, w myśl art. 16 ust. 6 ustawy o VAT organy władzy publicznej oraz urzędy obsługujące te organy nie są uznawane za podatników „w zakresie realizowanych zadań nałożonych odrębnymi przepisami prawa, dla realizacji których zostały one powołane". Prosty stąd wniosek, że typowe zadania własne gminy, w tym dbanie o ochronę środowiska czy infrastruktury kanalizacyjnej, służącej mieszkańcom - są zadaniami własnymi gminy. Wystarczy zajrzeć do art. 7 ustawy o samorządzie gminnym, gdzie te zadania są wprost wymienione.

Prosta odpowiedź na to pytanie brzmiałaby zatem: od takich czynności nie należy się VAT. Jeśli zaś czynność nie jest opodatkowana, to nie przysługuje odliczenie ani zwrot podatku zawartego w fakturach za nabywane towary lub usługi, związane z czynnościami nieopodatkowanymi (to reguła z art. 86 ust. 1 ustawy).

Jednak sytuacja może nie być taka oczywista. Otóż wspomniany art. 15 ust. 6 ustawy o VAT przewiduje swoisty wyjątek od wyjątku: gdy czynności organu władzy publicznej są dokonywane na podstawie zawartych umów cywilnoprawnych, wtedy taki organ jest podatnikiem i powinien opodatkować te czynności.

Gdy odbiorcy finansują

W praktyce inwestycji gminnych zdarzają się różne sytuacje. Czasem gmina inwestuje sama, ale bywają przypadki, gdy zawiera z mieszkańcami umowy o ich współfinansowanie inwestycji. Zdarza się przy tym, że niektóre elementy wybudowanej przez gminę infrastruktury przechodzą na własność mieszkańców. Przykładem takiej właśnie inwestycji jest budowa baterii słonecznych na dachach prywatnych budynków, służących do wytwarzania prądu używanego następnie do podgrzewania wody.

Taka infrastruktura, której poszczególne części łatwo przypisać poszczególnym domom i ich właścicielom, bywa przekazywana na ich własność. Wtedy mamy niewątpliwie do czynienia ze świadczeniem opodatkowanym (bo jest to dostawa towarów), odbywającym się za wynagrodzeniem (jeśli w finansowaniu współuczestniczą mieszkańcy gminy), którego podstawą jest umowa cywilnoprawna między gminą a poszczególnymi mieszkańcami.

Wówczas spełnione są wszystkie przesłanki uznania takich czynności za świadczenie opodatkowane VAT. Konsekwentnie – tak należy je rozliczać, a podatek naliczony wynikający zakupów towarów i usług zakupionych w związku z ich realizacją można odzyskać. Tak właśnie fiskus wypowiadał się w m.in. w interpretacjach z 28 sierpnia 2012 r (IBPP3/443-507/12/KG) oraz z 1 października 2012 r. (IPTPP2/443-545/12-4/IR).

W przypadkach opisanych w pytaniu czytelnika należy również zwrócić uwagę na szczegóły porozumień między gminą a jej mieszkańcami. Utylizacja azbestu oznacza często po prostu odbiór od mieszkańców zdjętych z dachu płyt eternitowych, za co mieszkańcy nie płacą.

Wówczas od takich czynności gmina nie powinna naliczać VAT. Podobnie stwierdziła Izba Skarbowa w Łodzi w interpretacji z 16 października 2012 r.(IPTPP2/443-668/12-2/AW). Kwestia ta może wyglądać inaczej, jeśli mieszkańcy gminy pośrednio lub bezpośrednio będą płacić gminie za dokonanie takich czynności.

Podobnie jest w przypadku innych inwestycji infrastrukturalnych, z którymi nie łączą się umowy cywilnoprawne z mieszkańcami. O przypadku budowy sieci wodociągowej, sięgającej granicy poszczególnych posesji, gdy mieszkańcy nie płacą gminie za taką budowę, również wypowiedziała się Izba Skarbowa w Łodzi w interpretacji z 15 października 2012 r. (IPTPP1/443-634/12-5/MH IS).

Stwierdziła, że jeśli gmina, budując wodociąg, po prostu wykonuje zadania własne, to takie czynności nie są opodatkowane. Konsekwentnie – gmina nie ma prawa do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony w związku z realizacją takiego projektu.

Trybunał rozstrzygnie

Trzeba przy tym zauważyć, że kwestia rozgraniczenia, kiedy czynności gminy są opodatkowane, a kiedy nie, są przedmiotem wielu sporów samorządów z organami skarbowymi. Kluczowe w tej sprawie może być rozstrzygnięcie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

Pytanie prawne skierował do niego w sierpniu 2012 r. Naczelny Sąd Administracyjny, zajmujący się sporem samorządu miasta Wrocławia z organami skarbowymi (I FSK 1612/11). Wprawdzie pytanie dotyczy sprawy nieco odmiennej, niż opisywane tu kwestie, ale wyrok w tej sprawie będzie prawdopodobnie stosowany przez polskie sądy dla wyjaśnienia, czy gmina zawsze powinna występować jako podatnik, niezależnie od tego że, jest dla celów VAT zarejestrowana.

Dopóki jednak nie ma jasnych wytycznych w tej kwestii, rozsądne byłoby wystąpienie przez gminę do organów skarbowych o udzielenie indywidualnej interpretacji i opisanie dokładnie własnego przypadku.