Tak wynika z interpretacji Izby Skarbowej w Łodzi z 28 sierpnia 2012 r. (IPTPB3/423-185/12-4/KJ).
Pytanie dotyczyło zdarzenia przyszłego, w którym spółka akcyjna (dalej: spółka A albo wnioskodawca) będąca właścicielem 100 proc. udziałów spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (dalej: spółka B), zamierzała zbyć część posiadanych udziałów w celu ich umorzenia, w trybie art. 199 § 1 kodeksu spółek handlowych, tj. w drodze umorzenia dobrowolnego za wynagrodzeniem. Ustalono, że wypłata wynagrodzenia nastąpi w formie rzeczowej, tj. w postaci składników majątkowych, po wartości bilansowej, w jakiej są one ujęte w księgach spółki B.
Zdaniem wnioskodawcy, art. 14 ustawy o CIT nie odnosi się do wynagrodzenia za zbycie udziałów w celu ich umorzenia, lecz do ustalenia ceny w przypadku umowy sprzedaży. Zgodnie z tym przepisem, przychodem z odpłatnego zbycia rzeczy lub praw majątkowych jest ich wartość wyrażona w cenie określonej w umowie. Jeżeli jednak cena bez uzasadnionej przyczyny znacznie odbiega od wartości rynkowej tych rzeczy lub praw, przychód ten określa organ podatkowy w wysokości wartości rynkowej.
Izba Skarbowa w Łodzi nie zgodziła się ze stanowiskiem wnioskodawcy, wskazując, że „odpłatne zbycie" obejmuje zarówno klasyczną sprzedaż, jak i czynności prawne o podobnym charakterze, w tym zbycie udziałów w celu ich umorzenia, zaś zapłata ceny może nastąpić nie tylko w pieniądzu, lecz np. przez przeniesienie prawa własności rzeczy. Izba uznała, że w przypadku, gdy wynagrodzenie otrzymane w zamian za umarzane udziały będzie różne od wartości rynkowej lub nominalnej tych udziałów, to do takiego wynagrodzenia będzie miał zastosowanie art. 14 ust. 1 i 2 ustawy o CIT.
Adam Ossowski konsultant w dziale prawnopodatkowym PwC
Komentuje Adam Ossowski konsultant w dziale prawnopodatkowym PwC
Organ podatkowy udzielając interpretacji, dokonał rozszerzającej wykładni art. 14 ustawy o CIT, poprzez objęcie jego dyspozycją sytuacji umorzenia udziałów za wynagrodzeniem.
Po pierwsze, należy zauważyć, że umorzenie udziałów stanowi szczególną czynność o charakterze korporacyjnym, w wyniku, której dochodzi do przeniesienia własności udziałów przez wspólnika na spółkę celem ich umorzenia. Takiej operacji nie można zatem utożsamiać z transakcją, a w szczególności z odpłatnym zbyciem (co uczynił organ podatkowy).
Umorzenie udziałów jest procedurą (określoną przepisami ksh), którą można przeprowadzić tylko wtedy, gdy umowa danej spółki przewiduje taką możliwość. Procedura ta reguluje stosunki wewnętrzne w spółce, przebiega wyłącznie w relacji wspólnik - spółka, prowadzi do unicestwienia umarzanych udziałów oraz związanych z nimi praw korporacyjnych. Ponadto, jak wskazała Izba Skarbowa w Bydgoszczy w interpretacji z 18 sierpnia 2008 r. (ITPB3/423-295/08/MT):
„(...) Celem tej czynności [nabycia udziałów w celu umorzenia – przyp. wł.] nie jest nabycie dóbr – spółka nie otrzymuje żadnego realnego przysporzenia majątkowego od wspólnika w zamian za wypłacane wynagrodzenie."
Po drugie, w przypadku zbycia udziałów w celu ich umorzenia nie dochodzi do ustalenia ceny (tym terminem posługuje się ustawodawca w art. 14 ustawy o CIT). Organ podatkowy przemilczał zasadniczą różnicę między pojęciem „cena" a „wynagrodzenie", których to pojęć nie należy utożsamiać (tak m.in. minister finansów w piśmie z 16 lutego 2003 r., LK-399/LM/BG/2003).
Cytując za Słownikiem Języka Polskiego (www.sjp.pwn.pl), „cena" to: „wartość czegoś wyrażana w pieniądzach", a „wynagrodzenie" znaczy tyle, co „zapłata za pracę" lub „odszkodowanie za utratę czegoś". Jeżeli ustawa operuje różnymi zwrotami, to – zakładając racjonalność ustawodawcy – nie należy ich utożsamiać.
Choć w praktyce przedmiotowe zagadnienie budziło kontrowersje, w kontekście licznych interpretacji (m.in. Izba Skarbowa w Warszawie 10 maja 2012 r., IPPB3/423-74/12-2/DP; 12 kwietnia 2011 r., IPPB2/415-118/11-2/AS oraz 29 czerwca 2009 r., IPPB3/423-227/09-2/MS, czy Izba Skarbowa w Poznaniu 2 listopada 2010 r., ILPB3/423-660/10-3/KS), potwierdzających, że art. 14 ustawy o CIT nie znajduje zastosowania do umorzenia udziałów za wynagrodzeniem, stanowisko Izby Skarbowej w Łodzi zaprezentowane w komentowanej interpretacji należy uznać za odosobnione.
Równolegle, na tle przedmiotowego stanu faktycznego, izba wydała odrębną interpretację, w której przychyliła się do stanowiska wnioskodawcy (odstępując od uzasadnienia prawnego), że do zbycia udziałów w celu umorzenia nie znajdują zastosowania art. 9a i art. 11 ustawy o CIT (interpretacja z 28 sierpnia 2012 r., IPTPB3/423-185/12-5/KJ), mimo że wnioskodawca uzasadniał swoje stanowisko przy pomocy niemal identycznych argumentów.
