Spółka lub osoba fizyczna, która jest właścicielem udziałów lub akcji w spółce kapitałowej, po pewnym czasie zwykle decyduje się na ich sprzedaż. W takiej sytuacji powstanie przychód z zysków kapitałowych.
Aby ustalić dochód, należy go pomniejszyć o historyczne koszty uzyskania przychodu, poniesione w związku z nabyciem lub objęciem udziałów lub akcji. Od tak ustalonej podstawy należy odprowadzić podatek obliczony przy zastosowaniu 19-proc. stawki.
Spółka za granicą nie zawsze potrzebna
Często się zdarza, że koszty uzyskania przychodu są znacznie niższe od przychodu ze sprzedaży. W konsekwencji pojawia się istotne obciążenie w podatku dochodowym. Podatnicy szukają więc sposobu pozwalającego na ich ograniczenie. Osoby rozważające sprzedaż udziałów lub akcji często uciekają się do wykorzystywania spółek za granicą Polski (np. bardzo popularna jest jurysdykcja cypryjska).
Przenoszą one swoje udziały lub akcje do spółki kapitałowej z siedzibą w kraju o korzystnym opodatkowaniu transakcji kapitałowych oraz korzystnych zapisach w umowie o unikaniu podwójnego opodatkowania między danym krajem a Polską, co pozwala na optymalne podatkowo zbywanie udziałów i akcji.
W niektórych sytuacjach nie trzeba jednak sięgać po tak skomplikowane rozwiązania – wystarczy umiejętnie wykorzystać polski spółki handlowe.
Warunki dotyczące aportu
Wspólnicy spółek kapitałowych mogą opłacać emisję nowych udziałów lub akcji wkładem niepieniężnym. Trzeba jedynie pamiętać, że w odniesieniu do spółek akcyjnych kodeks spółek handlowych przewiduje pewne restrykcje dotyczące aportu, w tym w szczególności obowiązek badania wyceny przedmiotu aportu przez biegłego rewidenta wyznaczonego przez sąd.
Przy aporcie na rzecz spółek z o.o. do wniesienia aportu potrzebna jest co do zasady uchwała w formie aktu notarialnego oraz rejestracja podwyższenia kapitału w Krajowym Rejestrze Sądowym.
Co istotne, od 1 stycznia 2011 r. ustawodawca wprowadził możliwość wymiany udziałów i akcji bez konieczności odprowadzenia podatku. Wynikają one z art. 24 ust. 8a–8c ustawy o PIT oraz art. 12 ust. 4d i art. 16 ust. 1 pkt 8d ustawy o CIT.
Z przepisów tych wynika, że jeśli osoba fizyczna lub prawna wnosi jako aport akcje lub udziały innej spółki kapitałowej, to transakcja ta jest neutralna podatkowo dla przekazującego wkład niepieniężny, pod warunkiem że spółka obejmująca aport w wyniku danej transakcji obejmie akcje dające bezwzględną większość praw głosu (więcej niż 50 proc.) w spółce przejmowanej.
Bez podatku od transakcji
Taki aport nie pociąga za sobą także obciążeń w podatku od czynności cywilnoprawnych. Wynika to z art. 2 pkt 6 lit. c ustawy Z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych.
Od 1 stycznia 2011 r. ustawodawca wprowadził możliwość wymiany udziałów i akcji bez konieczności odprowadzenia podatku
Zgodnie z tym przepisem nie są nim opodatkowane umowy spółki i ich zmiany związane z wniesieniem do spółki kapitałowej, w zamian za jej udziały lub akcje:
udziałów lub akcji innej spółki kapitałowej dających w niej większość głosów albo kolejnych udziałów lub akcji, w przypadku gdy spółka, do której są wnoszone te udziały lub akcje, posiada już większość głosów.
Koszty przy dalszej sprzedaży
Ustawodawca nie uregulował wprost zasad określania kosztów uzyskania przychodu przy zbyciu udziałów lub akcji nabytych przez spółkę kapitałową w wyniku aportu. Zgodnie z interpretacjami wydawanymi przez organy podatkowe w takiej sytuacji koszt uzyskania przychodu ustala się w wysokości wartości nominalnej udziałów lub akcji wydanych w zamian za akcje lub udziały wniesione aportem przez wspólnika.
Potwierdzają to interpretacje: Izby Skarbowej w Łodzi z 27 czerwca 2012 r. (IPTPB3/423-160/12-2/GG), Izby Skarbowej w Katowicach z 22 maja 2012 r. (IBPBI/2/423-190/12/AP), Izby Skarbowej w Warszawie z 18 kwietnia 2012 (IPPB3/423-43/12-3/AG).
Pozwala to w prosty sposób uniknąć podatku od sprzedaży udziałów lub akcji.
Przykład
Pan Tomasz w 1999 r. kupił 10 akcji spółki X. W sumie zapłacił 1000 zł. Dziś akcje te warte są 200 tys. zł. W 2012 r. pan Tomasz wniósł wszystkie akcje na kapitał zakładowy spółki Y. Otrzymał w zamian jej udziały o łącznej wartości nominalnej 200 tys. zł.
W konsekwencji, jeśli spółka Y będzie sprzedawała 10 akcji X, to jej koszt uzyskania przychodu będzie wynosił 200 tys. zł. Wtedy nie ma już znaczenia, za ile akcje te zostały kupione przez osobę fizyczną lub spółkę wnoszącą akcje spółki X aportem do spółki Y.
Zatem jeśli spółka Y sprzeda 10 udziałów spółki X za 200 tys. zł, to nie zapłaci żadnego podatku dochodowego, gdyż jej przychód będzie równy kosztowi podatkowemu.
Omawiane przepisy sprawiają więc, że przed podmiotami dysponującymi udziałami lub akcjami dającymi bezwzględną większość praw głosu w danej spółce otwiera się możliwość ich zbycia bez ponoszenia jakichkolwiek ciężarów w podatku dochodowym.
Mateusz Nowak radca prawny, doradca podatkowy, Kancelaria Radców Prawnych Oleś & Rodzynkiewicz sp.k.
Komentuje Mateusz Nowak, radca prawny, doradca podatkowy, Kancelaria Radców Prawnych Oleś & Rodzynkiewicz sp.k.
Czasem może się zdarzyć, że istnieje grupa osób fizycznych lub spółek chcących sprzedać udziały lub akcje, ale żadna z tych osób nie posiada bezwzględnej większości praw głosu w danej spółce (natomiast łącznie grupa ta przekracza ten próg).
W takich sytuacjach organy podatkowe twierdzą, że aport na kapitał spółki powinien być opodatkowany, gdyż mamy do czynienia z kilkoma transakcjami.
Niemniej Wojewódzki Sąd Administracyjny w Szczecinie w wyroku z 26 stycznia 2012 r. (I Sa/Sz 906/11) uznał, że spółka nabywająca, w wyniku równoczesnego nabycia, udziały lub akcje od kilku udziałowców i łącznie obejmująca udziały lub akcje uprawniające do ponad 50 proc. głosów spełnia warunek, o którym mowa w art. 24 ust. 8a ustawy o PIT. Zatem dla każdego ze wspólników dokonujących aportu transakcja ta jest neutralna podatkowo.
Konkludując, nie tylko pojedynczy wspólnicy, ale także ich grupy mogą wykorzystać polskie spółki kapitałowe do optymalizacji zbywania udziałów lub akcji. Rozwiązanie to daje prócz korzyści podatkowych poczucie bezpieczeństwa prawnego, które nie musi być do końca zapewnione przez obce jurysdykcje prawnopodatkowe (np. Cypr, Malta).
