Postępowanie podatkowe: Dobrowolne poddanie się karze nie zawsze się opłaci

Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności ma wiele zalet. Największa z nich polega na tym, że prawomocny wyrok o zezwoleniu na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności nie podlega wpisowi do Krajowego Rejestru Karnego (art. 18 § 2 kodeksu karnego skarbowego, dalej k.k.s.).

Z pewnością taki sposób zakończenia postępowania to oszczędność czasu, a w wielu przypadkach również pieniędzy związanych z wynagrodzeniem adwokata. Wymogi stawiane przez ustawodawcę dla dobrowolnego poddania się odpowiedzialności nie są trudne do spełnienia.

Sąd wyda zezwolenie po spełnieniu warunków

Na podstawie art. 17 k.k.s. sąd może udzielić zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, jeżeli wina sprawcy i okoliczności popełnienia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego nie budzą wątpliwości, a jednocześnie:

1) uiszczono w całości wymagalną należność publicznoprawną, jeżeli w związku z przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym nastąpiło uszczuplenie tej należności;

2) sprawca uiścił kwotę odpowiadającą co najmniej najniższej karze grzywny grożącej za dany czyn zabroniony;

3) sprawca wyraził zgodę na przepadek przedmiotów co najmniej w takim zakresie, w jakim ten przepadek jest obowiązkowy, a w razie niemożności złożenia tych przedmiotów – uiścił ich równowartość pieniężną;

4) uiszczono co najmniej zryczałtowaną równowartość kosztów postępowania.

Niedopuszczalne jest udzielenie zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, jeżeli:

• przestępstwo skarbowe zagrożone jest karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności;

• przestępstwo skarbowe zagrożone tylko karą grzywny popełniono w warunkach nadzwyczajnego obostrzenia kary wskazanego w art. 37 i art. 38 k.k.s;

• zgłoszono interwencję co do przedmiotu podlegającego przepadkowi, chyba że zostanie ona cofnięta przez interwenienta do czasu wniesienia aktu oskarżenia do sądu.

Muszą być dowody

Sprawca przestępstwa lub wykroczenia skarbowego chcący dobrowolnie poddać się odpowiedzialności nie musi w toku postępowania składać wyjaśnień, nie musi również przyznawać się do winy. To w ocenie organów, które przyjmą wniosek i w ocenie sądu, który udzieli zezwolenia na dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, wina sprawcy nie powinna budzić wątpliwości, niezależnie od tego, czy dana osoba się przyznała do popełnienia zarzucanego jej czynu czy też nie.

Brak przyznania się do winy z pewnością wymaga, aby zebrany w sprawie materiał dowodowy potwierdzał sprawstwo i winę podejrzanego. Podobnie będzie też w przypadku osoby, która składa wniosek i przyznaje się do winy – takie oświadczenie, przy braku innych dowodów, nie jest wystarczające do uwzględnienia wniosku i wydania na tej podstawie wyroku.

Podatnicy dość często znajdują się w sytuacji, kiedy to równolegle prowadzone są wobec nich dwa postępowania: podatkowe i karno-skarbowe. Podatnik, który kwestionuje ustalenia organów podatkowych, składając skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego, w zasadzie powinien zapomnieć o dobrowolnym poddaniu się odpowiedzialności.

Wyrok wiąże, uzasadnienie nie

Mianowicie na mocy art. 11 ustawy z 30 sierpnia 2002 r. prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (DzU nr 153 poz. 1270, ze zm., dalej p.p.s.a.) ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa, wiążą sąd administracyjny. WSA, a potem Naczelny Sąd Administracyjny są więc związane treścią sentencji wyroku.

Natomiast ustalenia poczynione przez sąd karny w uzasadnieniu wyroku nie są wiążące.

Wyjątki od reguły

Sądy administracyjne nie będą związane wyrokami, w których dojdzie do uniewinnienia oskarżonego czy też do umorzenia postępowania. Ponadto w postępowaniu sądowo-administracyjnym nie wiążą wyroki w sprawach o wykroczenia i wykroczenia skarbowe.

Potwierdza to wyrok WSA w Warszawie z 14 września 2006 r. (VI SA/Wa 1363/06),w którym stwierdzono, że zgodnie z art. 11 p.p.s.a. sąd administracyjny jest związany jedynie ustaleniami prawomocnego skazującego wyroku wydanego w postępowaniu karnym, a przepis ten nie może być interpretowany rozszerzająco, co oznacza, że ani wyrok uniewinniający, ani wyrok wydany w postępowaniu dotyczącym wykroczeń nie wiążą sądu.

Potwierdza to postanowienie NSA 8 kwietnia 2011 r. (I FSK 790/10), w którym wyjaśniono, że na podstawie art. 11 p.p.s.a. sąd administracyjny związany jest jedynie prawomocnym skazującym wyrokiem karnym, a związanie to ogranicza się jedynie do faktu popełnienia przestępstwa.

Natomiast sąd administracyjny uprawniony jest do oceny – tak jak i innych dowodów w sprawie – ustaleń sądu karnego zawartych w uzasadnieniu wyroku. Ponieważ uzasadnienie nie ma mocy wiążącej i jest jedynie przejawem dochodzenia do rozstrzygnięcia.

W sprawie, w której przedmiotem badania jest wykonanie bądź nie, określonych usług wynikających z zakwestionowanych przez organy podatkowe faktur, przesądzenie wyrokiem karnym, że usługi te nie były przez wystawcę świadczone, a sporne faktury poświadczają nieprawdę, wiąże zarówno organy, jak i sąd administracyjny, przesądzając, że zakwestionowane przez organy podatkowe koszty uzyskania przychodu nie zostały przez podatnika poniesione (tak WSA we Wrocławiu w wyroku z 21 grudnia 2010 r., I SA/Wr 790/10).

Wyrok sądu karnego, w którym podatnik dobrowolnie poddaje się karze, wiąże sądy administracyjne w taki sam sposób, jak zwykły wyrok skazujący. Bezwzględnie potwierdza to orzecznictwo sądów administracyjnych.

Kiedy się opłaca, a kiedy nie

W wyroku z 7 lipca 2011 r. (I SA/Rz 285/11) WSA w Rzeszowie

wskazał, że art. 11 p.p.s.a. nie różnicuje związania wyrokiem karnym w zależności od okoliczności procesowych prowadzących do jego wydania przez sąd karny, co oznacza, że przepis ten dotyczy także wyroków skazujących wydanych w przypadkach dobrowolnego poddania się karze przez osoby oskarżone.

Ta okoliczność, tj. dobrowolne poddanie się karze, oznacza tylko, że wyrok karny zapadł bez konieczności prowadzenia przez sąd karny postępowania dowodowego, że oskarżony złożył stosowny wniosek, ale przed wydaniem tego wyroku sąd na podstawie materiału dowodowego dotychczas zgromadzonego nie ma wątpliwości co do faktu, sposobu itd. popełnienia przestępstwa opisanego w akcie oskarżenia.

W konsekwencji moc prawna takiego wyroku skazującego jest taka sama, jak wyroku wydanego po przeprowadzeniu przez sąd określonego postępowania dowodowego.

A zatem, jeśli szanse podatnika w postępowaniu administracyjnym na korzystne dla niego rozstrzygnięcie są znaczne, to skorzystanie z dobrowolnego poddania się odpowiedzialności ogranicza je niemal do zera. Natomiast jeśli szanse w postępowaniu administracyjnym są nikłe – dobrowolne poddanie się odpowiedzialności, przy uwzględnieniu wszystkich korzyści wskazanych na wstępie, jest rozwiązaniem godnym rozważenia.

Autor jest adwokatem, współpracuje z Kancelarią Prawniczą C. L. Jezierski sp. j. w Warszawie