Jeśli więc dłużnik nie oddał nam 1000 zł i sprzedamy należność za 200 zł, do kosztów zaliczymy 800 zł straty.
Czy w tym rozliczeniu uwzględnić VAT? Nie wykazujemy go po stronie przychodów, ale wierzytelność, którą sprzedajemy, obejmuje całą kwotę należną od klienta. Przepisy mówią zaś o stracie ze sprzedaży, czyli z ekonomicznego punktu widzenia różnicy między wartością całej wierzytelności a uzyskaną kwotą. Od jakiej więc wartości wierzytelności liczymy stratę podatkową –
netto czy brutto?
Organy skarbowe najczęściej twierdzą, że stratę należy liczyć od wartości netto wierzytelności, czyli bez VAT. W wyroku z 22 marca 2011 r. (II FSK 1948/ 09) Naczelny Sąd Administracyjny uznał jednak, że wyliczając wysokość kosztu ze zbycia wierzytelności uwzględnia się całą kwotę należną od kontrahenta, czyli razem z VAT.
Jego zdaniem dla wyliczenia wysokości kosztów z tytułu zbycia wierzytelności własnej (wcześniej wykazanej jako przychód należny) nie ma znaczenia, że wierzytelność ta uprzednio została zarachowana w kwocie netto, z pominięciem należnego VAT.
Nie można bowiem pomijać różnic znaczeniowych pomiędzy „wierzytelnością” a „przychodem należnym”. Wierzytelność obejmuje, oprócz przychodu należnego, VAT. Gdyby celem ustawodawcy było wyłączenie z możliwości zaliczenia w koszty uzyskania przychodów całej sumy wierzytelności, art. 16 ust. 1 pkt 39 ustawy o CIT zostałby inaczej sformułowany.
Jak podkreślił NSA, wykładnie językowa, systemowa wewnętrzna i celowościowa przemawiają za przyjęciem, że kosztem jest wierzytelność obejmująca całą kwotę należności wraz z należnym VAT (brutto). O taką bowiem kwotę przedsiębiorca zbywający należność uszczupli swój majątek. Nie ma wątpliwości, że taką kwotę mógł żądać od swojego kontrahenta (dłużnika).
Podobny pogląd NSA przedstawił w wyroku z 5 października 2006 r. (II FSK 1208/05).
Zwróćmy jednak uwagę, że przy takim rozwiązaniu podatnik może wykazać wyższy koszt niż wcześniej przychód.
Przykład
Firma ABC sprzedała wierzytelność w kwocie 1230 zł brutto za 100 zł. Uznała, że stratę powinna naliczyć od całej wierzytelności, wyszło jej więc 1130 zł (1230 zł – 100 zł), czyli więcej niż wcześniej wykazany przychód (1000 zł).
Czy orzecznictwo zmieni podejście urzędów? Niekoniecznie, o czym świadczy np. wydana już po marcowym wyroku NSA interpretacja Izby Skarbowej w Katowicach z 27 kwietnia 2011 r. (IBPBI/2/423-132/ 11/CzP).
Czytamy w niej: „stratą stanowiącą koszty uzyskania przychodów jest różnica między ceną określoną w zawartej umowie sprzedaży (ceną sprzedaży) a kwotą zaliczoną uprzednio do przychodów należnych (wartością netto wierzytelności)”.