Tzw. ulga na złe długi polega na możliwości skorygowania (pomniejszenia) należnego fiskusowi podatku o podatek od całości lub części należności niezapłaconych przez kontrahenta. Aby z niej skorzystać, trzeba spełnić liczne warunki (dotyczące zarówno samej wierzytelności, jak i osoby dłużnika i wierzyciela) i dopełnić wielu formalności.

Jednym z nich jest powiadomienie dłużnika. Ten, jeśli po otrzymaniu stosownego pisma nie ureguluje zobowiązania, będzie miał obowiązek korekty swego rozliczenia. Będzie musiał zwrócić fiskusowi podatek z niezapłaconych faktur. Powiadomienie o zamiarze skorzystania z ulgi może więc podziałać na kontrahenta mobilizująco i sprawić, że odda on cały dług. Wtedy korekta VAT nie będzie konieczna.

180  dni

musi upłynąć od terminu płatności określonego w umowie lub na fakturze, by przedsiębiorca mógł skorygować VAT od nieściągalnej należności

Warunki zastosowania ulgi określa art. 89a ustawy o VAT, obowiązki dłużnika – art. 89b. Na początek przyjrzyjmy się tym przesłaniom, które dotyczą wierzytelności.

Już lektura pierwszego ustępu art. 89a mówiącego, jakie wierzytelności obejmuje ulga, wywołuje wątpliwości. Mówi on, że podatnik może skorygować podatek należny w przypadku wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona.

Z drugiego zdania wynika, że korekta dotyczy również kwoty podatku przypadającej na część kwoty wierzytelności:

• odpisanej jako nieściągalna lub

• której nieściągalność została uprawdopodobniona.

Czy zatem korekta dotyczy tylko wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona (na co wskazywałoby pierwsze zdanie), czy też także odpisanych jako nieściągalne (na co wskazuje zdanie drugie)?

Pytanie jest o tyle zasadne, że ustawa o VAT zawiera własną definicję wierzytelności, których nieściągalność została uprawdopodobniona. To takie, które nie zostały uregulowane w ciągu 180 dni od upływu terminu ich płatności określonego w umowie lub na fakturze. Nie ma w niej natomiast definicji wierzytelności odpisanych jako nieściągalne.

2  lata  nie mogą upłynąć od końca roku, w którym została wystawiona faktura dokumentująca wierzytelność, aby można było skorzystać z ulgi

Co ważne, od 1 grudnia 2008 r.  dla skorzystania z ulgi w VAT nie ma znaczenia, jak wierzytelność została zakwalifikowana dla potrzeb PIT i CIT.

Ustawa nie precyzuje, jakie dokumenty potwierdzają spełnienie przesłanki uprawdopodobnienia nieściągalności wierzytelności. Podatnik może więc przedstawić każdy dowód, który potwierdza, że w ciągu 180 dni od upływu terminu płatności nabywca nie dokonał zapłaty.

Z przystąpieniem do korekty nie można ociągać się zbyt długo. Prawo do ulgi traci się bowiem, jeśli upłyną dwa lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona faktura dokumentująca wierzytelność.

Jak stwierdziła Izba Skarbowa w Warszawie w interpretacji z 24 marca 2011 r. (IPPP1-443-1311/10-5/IGo): „okres dwóch lat na dokonanie korekty deklaracji odnosi się do okresu, za jaki składana jest deklaracja, a nie do daty złożenia tej deklaracji”. Innymi słowy termin zostanie dotrzymany, gdy w okresie rozliczeniowym, w którym następuje korekta, nie upłynęły jeszcze te dwa lata.

Nie ma tu natomiast znaczenia późniejsza data złożenia deklaracji VAT z wykazaną korektą (tak też Izba Skarbowa w Katowicach w interpretacjach z 1 września 2011 r., IBPP2/443-650/11/ICz i z 26 kwietnia 2010, IBPP2/443-277/ 10/LŻ).

Przykład

Faktura dokumentująca wierzytelność została wystawiona w styczniu 2009 r. Aby skorzystać z ulgi na złe długi, spółka powinna skorygować należny VAT najpóźniej w deklaracji za grudzień 2011 r. Wtedy zmieści się w dwuletnim terminie.

Nie jest tu istotne, że termin złożenia deklaracji VAT-7 za grudzień upłynie 25 stycznia 2012 r. (choć ważne jest, by deklaracja ta z wykazaną ulgą została złożona w terminie >patrz tekst na str. 10 „Błąd księgowej nie do odwrócenia”).

Sześć warunków do spełnienia

Przesłanki, które trzeba spełnić, aby skorzystać z ulgi, wymienia art. 89a ust. 2 ustawy o VAT:

1) dostawa towaru lub świadczenie usług nastąpiły na rzecz podatnika, o którym mowa w art. 15 ust. 1 (czyli prowadzącego działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o VAT), zarejestrowanego jako podatnik VAT czynny, niebędącego w trakcie postępowania upadłościowego lub w trakcie likwidacji,

2) wierzytelności zostały uprzednio wykazane w deklaracji jako obrót opodatkowany i podatek należny,

3) wierzyciel i dłużnik na dzień dokonania korekty podatku należnego są zarejestrowani jako podatnicy VAT czynni,

4) wierzytelności nie zostały zbyte,

5) od daty wystawienia faktury dokumentującej wierzytelność nie upłynęły dwa lata, licząc od końca roku, w którym została wystawiona,

6) wierzyciel zawiadomił dłużnika o zamiarze skorygowania podatku należnego, a dłużnik w ciągu 14 dni od dnia otrzymania zawiadomienia nie uregulował należności w jakiejkolwiek formie.

Trzeba też pamiętać, że korekta dotyczy wyłącznie podatku należnego z tytułu dostawy towarów lub świadczenia usług na terytorium kraju.

Ulga przysługuje, jeśli wierzytelność została wcześniej wykazana w deklaracji VAT jako obrót opodatkowany i podatek należny. W razie kontroli przedsiębiorca musi więc być w stanie przedstawić deklarację, w której ujął obrót i podatek z niezapłaconej faktury.