Chodzi o wyrok Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości w sprawie Astra Zeneca (C-40/09). Zmiana podejścia fiskusa do jednej z najpopularniejszych form świątecznych prezentów dla pracowników mogłaby być dla firm bardzo kosztowna.

Co powiedział ETS

Do Trybunału trafiło pytanie, czy na gruncie art. 2 VI dyrektywy przekazanie bonów towarowych pracownikom w ramach wynagrodzenia jest odpłatnym świadczeniem.

Zgodnie z przedstawionym stanem faktycznym brytyjski podatnik – Astra Zeneca UK Limited (dalej spółka) – część należnego pracownikom wynagrodzenia wypłacał w postaci bonów towarowych. Spółka nabywała je od pośrednika, który w związku z ich sprzedażą naliczał VAT.

Spółka uznała, że zakup bonów jest związany z prowadzoną przez nią działalnością gospodarczą, więc przysługuje jej prawo do odliczenia podatku naliczonego. Jednocześnie spółka nie dostrzegała konieczności naliczania podatku należnego w związku z przekazaniem bonów na rzecz pracowników.

ETS po analizie dyrektywy doszedł do wniosku, że w tych okolicznościach przekazanie bonów towarowych należy traktować jako odpłatne świadczenie usług opodatkowane VAT. Za jego odpłatnym charakterem przemawia to, że przekazanie odbywa się w zamian za rezygnację przez pracowników z części przysługującego im wynagrodzenia.

Jednocześnie ETS zauważył, że wskazane bony „nie przenoszą od razu prawa do rozporządzania towarami, przekazanie ich nie stanowi, dla celów podatku VAT, »dostawy towaru« w rozumieniu art. 5 ust. 1 szóstej dyrektywy, lecz »świadczenie usług« w rozumieniu art. 6 ust. 1 tej dyrektywy, gdyż na mocy tego ostatniego przepisu każda czynność niestanowiąca dostawy towaru w rozumieniu przywołanego art. 5 jest uważana za świadczenie usług”.

Podatek dopiero od świadczenia

W Polsce przekazanie bonów towarowych przez pracodawcę zwykle jest dodatkową gratyfikacją, która pozostaje bez wpływu na kwotę wypłacanej pensji. Nie można więc mówić o odpłatnym charakterze takiego przekazania. Należy się jednak zastanowić, czy – w świetle wyroku ETS – czynność przekazania bonów towarowych przez pracodawcę  nie będzie nieodpłatnym świadczeniem usług na cele osobiste pracowników, które na gruncie art. 8 ust. 2 pkt 2 ustawy o VAT zostało zrównane z odpłatnym świadczeniem usług i jest obciążone VAT.

W pierwszej kolejności trzeba sobie zadać pytanie, co to są bony towarowe. Pojęcie to nie zostało zdefiniowane przez ustawodawcę. Zgodnie z wykładnią językową pojęcie bon oznacza „dowód uprawniający do otrzymania w oznaczonym terminie pewnych towarów, sumy pieniędzy lub usług” (internetowy słownik język polskiego sjp.pwn.pl).

Bon towarowy nie jest więc towarem, a jedynie dokumentem, będącym ekwiwalentem pieniądza, który uprawnia jego okaziciela do otrzymania towarów o określonej wartości. Ponadto bon sam w sobie nie zaspokaja żadnych potrzeb, w związku z czym nie jest  autonomicznym świadczeniem będącym istotnym elementem usługi.

W konsekwencji nieodpłatne przekazanie bonu towarowego nie jest przekazaniem towarów ani świadczeniem usług, a tym samym dokonanie tej czynności nie rodzi obowiązku podatkowego na gruncie ustawy o VAT. Dopiero realizacja bonu, czyli faktyczne nabycie towaru lub usługi, skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego u sprzedawcy (emitenta bonu) z tytułu dostawy towaru lub świadczenia usługi na rzecz nabywcy (pracownika).

Potwierdzają to organy podatkowe w interpretacjach indywidualnych wydanych już po wydaniu wyroku ETS.

Stanowisko polskiego fiskusa

Przykładem może być odpowiedź Izby Skarbowej w Warszawie z 12 maja 2011 (IPPP1/443-250/11-3/AP). Orzeczenie Trybunału nie wpłynęło więc na praktykę organów podatkowych. Wciąż zgadzają się one, że przekazanie bonów na rzecz pracowników nie jest ani dostawą towarów, ani świadczeniem usług, a w konsekwencji jest wyłączone z opodatkowania VAT.

Istnieje jednak ryzyko, że prezentowana przez fiskusa linia interpretacyjna może się zmienić. W celu zabezpieczenia się przed negatywnymi skutkami takiej zmiany pracodawca powinien więc rozważyć możliwość wystąpienia z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej w tym zakresie.

Tomasz Biel jest doradcą podatkowym w ECA Wójciak i Partnerzy sp. z o.o.

Angelika Kras jest konsultantką podatkową w tej firmie